Jakie są uprawnienia Sejmu i Senatu?

Polski parlament z siedzibą przy ulicy Wiejskiej w Warszawie, obraduje pod przewodnictwem Marszałka. Trzydniowe obrady odbywają się zazwyczaj co drugi tydzień. Obrady Sejmu są jawne, to znaczy transmitowane przez radio i telewizję. Konstytucja stanowi, że jeśli wymaga tego dobro państwa, Sejm oraz Senat mogą uchwalić tajność obrad.

Sejm stanowi prawo, to znaczy, że pełniąc funkcję ustawodawczą, uchwala ustawy - w tym budżet państwa, podejmuje uchwały, kształtuje ustrój państwa i ma prawo określać podstawowe kierunki jego działalności. Sejmowi i Senatowi przysługuje inicjatywa ustawodawcza. Sejm może też zarządzić referendum.

W imieniu Rzeczpospolitej decyduje o stanie wojny i zawarciu pokoju. Może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Polski lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

Sejm udziela wotum zaufania rządowi, a w wypadku uchwalenia wotum nieufności ma prawo do samodzielnego powołania rządu. Sejm wybiera i powołuje osoby na ważne stanowiska w państwie, w tym zastępcę przewodniczącego i członków Trybunału Stanu, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, członków Krajowej Rady Sądownictwa - spośród posłów, dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, trzech - do Rady Polityki Pieniężnej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego - na wniosek prezydenta. Sejm powołuje także Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych i członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej.

REKLAMA

Sejm kontroluje działalność rządu w zakresie określonym przez Konstytucję oraz odpowiednie ustawy. Uchwala wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra, akceptuje absolutorium budżetowe, zajmuje się zapytaniami poselskimi i interpelacjami skierowanymi do członków rządu, prezesa NIK lub NBP. Zarówno premier, jak i ministrowie mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje lub zapytania poselskie w ciągu 21 dni.

Sejm kontroluje też, zgodnie z konstytucją, działalność samorządu terytorialnego oraz sprawuje kontrolę pośrednią i wykonuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów. Kontrolę bezpośrednią natomiast pełni wtedy, gdy na wniosek premiera Sejm ocenia, czy organ stanowiący samorządu terytorialnego "rażąco narusza Konstytucję lub ustawy".
Skrócenie kadencji Sejmu pociąga za sobą skrócenie kadencji Senatu.

Wyższa izba parlamentu

Senat ma prawo wnoszenia projektów ustaw i posiada następujące uprawnienia kreacyjne: uczestniczy w powoływaniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich, wybiera jedną osobę do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a także - dwie do Krajowej Rady Sądownictwa, dwie w skład Krajowej Rady Prokuratury oraz trzy - do Rady Polityki Pieniężnej.

Senat ma też prawo do wystąpienia z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego.

REKLAMA

W sytuacji, gdy uchwalona przez Sejm ustawa trafia do Senatu, ten może ją przyjąć w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, albo zgłosić poprawki, albo odrzucić ją w całości. Senat ma ściśle określony czas na podjęcie decyzji w sprawie ustawy, w wypadku ustaw zwykłych - 30 dni od jej przekazania, budżetowej - 20 dni, ustaw pilnych - 14 dni. Jeśli w tym terminie Senat nie zdecyduje o ewentualnych poprawkach, bądź o odrzuceniu ustawy, uznaje się ją za przyjętą w treści proponowanej przez Sejm.

Sejm może odrzucić poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy. Natomiast w przypadku głosowania uchwały Senatu o odrzucenie ustawy, brak większości bezwzględnej będzie oznaczał, że ustawa upadła i nie stanie się obowiązującym prawem. Po rozpatrzeniu stanowiska Senatu, Marszałek Sejmu przekazuje ustawę do podpisu Prezydentowi RP.

Zgromadzenie Narodowe

Sejm i Senat obradują na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu zwołuje prezydent RP, w ciągu miesiąca od wyborów. Kolejne są zwoływane przez Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu.

W przypadkach określonych w Konstytucji, Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.

REKLAMA

Zgodnie z ustawą zasadniczą, Zgromadzenie Narodowe zwołuje się w 5. wypadkach: w celu przyjęcia przysięgi od nowo wybranego prezydenta, aby postawić prezydenta w stan oskarżenia za naruszenie Konstytucji lub za popełnienie przestępstwa, w celu uznania trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, albo by wysłuchać orędzia prezydenta skierowanego do Zgromadzenia Narodowego. Piąty przypadek to uchwalenie regulaminu Zgromadzenia Narodowego.

Nie każde wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu jest Zgromadzeniem Narodowym, na przykład słynne posiedzenie z czerwca 1999 roku z udziałem papieża Jana Pawła II, czy inne zwołane dla uczczenia ważnych wydarzeń.

IAR, to