"Państwo Podziemne było fenomenem, jego twórcy wyrośli na micie powstania"

Posłuchaj

Obchody rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego. Relacja Karola Darmorosa (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Powiązany Artykuł

HISTORIA PAŃSTWA PODZIEMNEGO

We wtorek w Warszawie i w innych miejscach w Polsce uczczono 77. rocznicę powstania organizacji.

”To wychowankowie II RP stworzyli Państwo Podziemne”

Wychowankowie II RP, w skrajnie trudnych warunkach okupacji, stworzyli struktury państwa obejmujące swym zasięgiem terytorium przedwojennej Polski - podkreślił prezydent Andrzej Duda w liście do uczestników uroczystości przed pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego w Warszawie.

W odczytanym przez szefa BBN Pawła Solocha liście prezydent podkreślił, że Polskie Państwo Podziemne było fenomenem w skali okupowanej Europy. "Funkcjonowanie tajnych struktur państwowych podlegających legalnym władzom na uchodźstwie, wreszcie powołanie podziemnej Armii Krajowej, było sposobem na zachowanie ciągłości polskiej państwowości i ocalenie tożsamości narodu" - napisał Duda.

Jak podkreślił prezydent, obok reprezentacji politycznej skupiającej główne partie i stronnictwa przedwojenne Polski, działał rozbudowany aparat konspiracyjnej administracji - Delegatura Rządu na Kraj. W ramach Polskiego Państwa Podziemnego istniało sądownictwo, tajne szkolnictwo średnie i wyższe, policja, poczta i media.

"Ten aparat państwowy tworzyli ludzie, którzy będąc wychowankami II RP, przynieśli do organizacji Polskiego Państwa Podziemnego etos służby ojczyźnie i narodowi. To oni w skrajnie trudnych warunkach okupacji niemieckiej i sowieckiej, mimo ciągłego zagrożenia śmiercią, stworzyli struktury państwa obejmujące swym zasięgiem terytorium przedwojennej Polski" - napisał Duda.

(WIDEO TVN24/x-news)

"Państwo jest wartością”

O wyjątkowości Polskiego Państwa Podziemnego mówił również marszałek Sejmu Marek Kuchciński. Jak podkreślał, emigracyjny rząd II RP miał w kraju tajne struktury administracji, sądownictwa, prokuratury i szkolnictwa. Marszałek Sejmu mianem "niezwykłego wojska" określił Armię Krajową.

- Polska w ten sposób po raz kolejny potwierdziła jaką wartością i jakie znaczenie, i jaką koniecznością jest istnienie państwa polskiego - suwerennego i niezależnego od wszelkich wpływów obcych - dla życia narodu i dla przyszłości - powiedział Marek Kuchciński. Jak dodawał, działalność tajnego państwa to przykład zaczerpnięty już z powstania styczniowego i kontynuowany przed odzyskaniem niepodległości w 1918 roku.  - Dzisiaj możemy powiedzieć, że dla nas Polaków państwo jest wartością podobnie jak wolność i niepodległość - mówił marszałek Sejmu, dodając, że Polskie Państwo Podziemne jawi się jako "najpiękniejsza perła w koronie 1050-letnich dziejów polskiej państwowości"

Podziękowania dla żołnierzy Armii Krajowej

List do uczestników uroczystości skierowała także premier Beata Szydło. Szefowa rządu w liście odczytanym przez zastępcę szefa KPRM Pawła Szrota przypomniała, że Służba Zwycięstwu Polski, a później Związek Walki Zbrojnej i wreszcie Armia Krajowa okazała się największą tajną formacją w okupowanej Europie. "Szanowni Kombatanci, jesteśmy Wam winni wdzięczność i szacunek oraz zobowiązanie, że Wasze czyny i dokonania zostaną zapisane w zbiorowej pamięci naszego narodu" - napisała premier.

Wiceszef MON Wojciech Fałkowski podkreślił, że Polskie Państwo Podziemne pokazywało "rzeczywiście istniejące i funkcjonujące państwo". "To, co możemy w tej chwili zrobić, to sięgnąć po Polskie Państwo Podziemne jako przykład trwania siłą woli i siłą sprawczą państwa polskiego wbrew wszelkim zagrożeniom i wszelkim siłom, które się sprzysięgły przeciwko niemu" - powiedział Wojciech Fałkowski.

"Potem inspirowali się nim walczący z komunizmem"

Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę, że za przykładem Polskiego Państwa Podziemnego poszli ci, którzy w późniejszych latach walczyli z komunizmem.

Ten fenomen państwa podziemnego, jedyny w Europie, stał się siłą determinującą postawy wielu Polaków w okresie powojennym, którzy się nie pogodzili z sowieckim zniewoleniem i dzisiaj w dniu Polskiego Państwa Podziemnego składamy im wszystkim hołd - powiedziała prezydent Warszawy.

W Państwie Podziemnym współpracowali polityczni oponenci

Prezes Światowego Związku Żołnierzy AK major Leszek Żukowski zaznaczał, że na uwagę w ramach Polskiego Państwa Podziemnego zasługuje współpraca przedwojennej opozycji i sanacji. Jak dodał, to działanie jest dowodem skutecznego myślenia Polaków będących w potrzebie.

- Doświadczenia państwa podziemnego i walki polskich żołnierzy na wielu frontach - za naszą i waszą wolność - upoważniają weteranów do ostrzegania rodaków młodszego pokolenia przed zagrożeniami pozostania w izolacji. W jedności narodu siła, a w przyjaźni z silniejszym – spokój  - powiedział major Leszek Żukowski.

Salwa honorowa

Uroczystości z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oraz kombatanckich i harcerskich pocztów sztandarowych zakończył apel pamięci, trzykrotna salwa honorowa oraz złożenie przed pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej wieńców przez przedstawicieli władz państwowych i samorządowych oraz organizacji kombatanckich i społecznych.

Wyrośli na pamięci powstania styczniowego

Prezes IPN dr Jarosław Szarek mówił o fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego w 77. rocznicę powstania podziemnych struktur podczas wykładu na Zamku Królewskim w Warszawie.

Deklarował, że IPN zrobi wszystko, by pomóc w przekazywaniu pamięci o Polskim Państwie Podziemnym. Szef Instytutu podkreślił, że konspiratorzy w czasie okupacji byli inspirowani działalnością tajnych struktur z czasu powstania styczniowego. - Byli wychowankami II Rzeczypospolitej, która powstała na micie powstania styczniowego. Powstania, które przegrało, ale tak naprawdę zwyciężyło, bo powstała ta legenda walki o wolność - mówił prezes IPN.

Jak mówił dr Jarosław Szarek, wyjątkowość podziemnej konspiracji brała się nie tylko z działań o charakterze zbrojnym. Wysiłek cywilny, administracyjny gdzieś nam ucieka i dziś jest doskonały dzień, by to przypomnieć - tłumaczył prezes IPN, wskazując między innymi na fakt, iż Polskie Państwo Podziemne zbudowało system łączności, zarówno w okupowanym kraju, jak i z władzami emigracyjnymi.

Wykładu prezesa IPN na Zamku Królewskim wysłuchali uczniowie, nauczyciele, historycy i weterani - uczestnicy konspiracji okresu II wojny światowej.

***

11 września 1998 roku Sejm ustanowił 27 września Dniem Polskiego Państwa Podziemnego.

27 września 1939 roku generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz utworzył wraz z grupą oficerów wojska Służbę Zwycięstwu Polski. Była to pierwsza wojskowa organizacja konspiracyjna mająca kontynuować walkę z okupantem sowieckim i niemieckim.

Bezpośrednim kontynuatorem Służby Zwycięstwu Polski - pierwszej organizacji podziemia - stał się 13 listopada 1939 roku Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), z którego w 1942 roku utworzono Armię Krajową.

Polskie Państwo Podziemne to unikatowa w skali światowej organizacja, w której mimo terroru okupanta funkcjonowały wszystkie ograny państwowe, zarówno cywilne, jak i wojskowe. Działało ono w latach 1939-45 kierowane z wolnych krajów sojuszniczych przez w pełni legalne władze naczelne: prezydenta, rząd i naczelnego wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa. Polskie Państwo Podziemne wypełniało wszystkie obowiązujące go funkcje: władczą, organizatorską, wojskową i opiekuńczą.  

PAP/IAR/agkm