"Bohaterowie tamtego Czerwca są wielkim świadectwem walki o wolność"

Posłuchaj

Krzyże Wolności i Solidarności dla radomskich robotników (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Mijają 42 lata od radomskiego protestu robotniczego. Pierwsi posłuszeństwo władzom wypowiedzieli pracownicy Zakładów Metalowych "Łucznik". Wkrótce dołączyli do nich inni. W kulminacyjnym momencie, przed budynkiem ówczesnego komitetu partii było 20 tysięcy demonstrantów. Protest został brutalnie spacyfikowany, a potem zaczęły się represje. Zatrzymani przechodzili tak zwane "ścieżki zdrowia". Na schodach i wzdłuż korytarzy w Komendzie Miejskiej Milicji Obywatelskiej ustawieni w szpaler funkcjonariusze bili pałkami prowadzonych na przesłuchania. Wielu protestujących trafiło do więzienia. Jak się szacuje skazano wtedy około 300 osób, a około tysiąca zwolniono z pracy. 

- Jan Krzysztof Kelus w swojej "Balladzie o szosie E7" śpiewał: I tylko nie wiem czy będę umiał znowu pojechać szosą E-ileś, gdy przyjdzie pora i co odpowiem, gdy mnie ktoś spyta: gdzie wtedy byłeś?. Wy wszyscy bohaterowie tamtych trudnych dni, trudnych miesięcy wiedzieliście dobrze, gdzie wtedy być - powiedział w poniedziałek premier podczas obchodów 42. rocznicy protestu robotniczego z czerwca 1976 r. - Bardzo dobrze również wiedział, gdzie być, obecny tutaj z nami pan minister Antoni Macierewicz" - podkreślił. 

Premier powiedział, że "wtedy również, właśnie w roku '76 i '77 (...) do PZPR wstępowali młodzi aktywiści, którzy później w latach 80., w czasach Jaruzelskiego i w latach III RP robili zdumiewające kariery". - Oni czasami dzisiaj mają czelność uczyć nas tego, czym jest wolność, walka o wolność i walka o demokrację - dodał Morawiecki. - To jest właśnie to częste pomieszanie pojęć - ocenił. 

Morawiecki zwrócił uwagę, że to "bohaterowie tamtego Czerwca są wielkim świadectwem walki o wolność". - I jaką odwagą musieli charakteryzować się ci tutaj obecni - ludzie, robotnicy, którzy mieli przecież w świeżej pamięci tę śmierć prawie 50 osób zamordowanych, zastrzelonych i zakatowanych przez zomowców i przez esbeków z 1970 r., ale jednak nie wahali się ponieść tę sztafetę, tę pałeczkę, wiodącą nas ku wolności - podkreślił premier. 

Morawiecki powiedział, że Czerwiec 1976 r. był dla Polaków niezwykle ważnym wydarzeniem na drodze do wolności; Radom, obok Ursusa i Płocka, stał się miastem-symbolem, z którego narodziła się późniejsza Solidarność.

- W latach 80., muszę się przyznać, że bardzo wam zazdrościłem, ponieważ ja byłem w takiej radykalnej organizacji podziemnej Solidarność Walcząca, i wiecie, czego wam zazdrościłem zawsze? Że zdobyliście Komitet Wojewódzki PZPR. Ja też zawsze chciałem zdobyć, to był trudny budynek we Wrocławiu - powiedział do zebranych na uroczystościach świadków protestu premier Morawiecki. 

"Robotnicy upomnieli się o godność człowieka i ludzkiej pracy"

List z okazji 42. rocznicy protestu robotniczego wystosował prezydent Andrzej Duda. "Z radomskiego Czerwca narodził się polski Sierpień. Polacy poczuli, że mogą i powinni przeciwstawić się totalitarnemu systemowi - napisał prezydent". 

"42 lata temu robotnicy upomnieli się o godność człowieka i ludzkiej pracy. Wobec władzy, która z dnia na dzień narzuciła podwyżki cen żywności, radomianie okazali jedność i determinację, a strajk, którego celem były najpierw postulaty ekonomiczne, szybko stał się wołaniem o prawdę i wolność. Pewny siebie komunistyczny reżim postanowił zlekceważyć protestujących, wywołując tym większe rozgoryczenie i złość. Strajk został stłumiony, a na strajkujących spadły brutalne represje - aresztowania, milicyjne ścieżki zdrowia, zwolnienia z pracy z wilczym biletem. Były także ofiary śmiertelne, wśród nich - brutalnie pobity ks. Roman Kotlarz" - przypomniał Duda.

"Ale represje wobec robotników Radomia, Ursusa i Płocka wywołały fale solidarności. To od wydarzeń czerwcowych bierze swoje źródło KOR - Komitet Obrony Robotników, ROBCIO - Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a potem Solidarność. Z radomskiego Czerwca narodził się polski Sierpień. Polacy poczuli, że mogą i powinni przeciwstawić się totalitarnemu systemowi. Dziś wspominamy te wydarzenia w wolnej Polsce, w roku, gdy z dumą świętujemy stulecie polskiej niepodległości. (...) Nie byłoby jednak wolności i niepodległości, gdyby nie Radomski Czerwiec. (...) Państwo polskie wciąż ma dług wdzięczności wobec bohaterów walki z komunizmem, bohaterów radomskiego czerwca, którzy sprawie wolności poświęcili bardzo wiele" - napisał prezydent.

Cześć bohaterom polskiego czerwca '76

Podczas uroczystości szef gabinetu politycznego premiera i wiceszef klubu PiS Marek Suski odczytał list prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego. Czerwcowe protesty i następujące po nich represje doprowadziły do konsolidacji i instytucjonalizacji jawnej opozycji; wpisały się w ciąg wydarzeń prowadzących do powstania "Solidarności" - napisał prezes PiS.

"Oddajemy dziś cześć bohaterom polskiego czerwca ’76 - ludziom, którzy wyszli na ulice w Radomiu, Płocku i Ursusie, by w naszym imieniu upomnieć się o należne nam prawa i zaprotestować przeciwko jawnej niesprawiedliwości" – napisał Kaczyński. Jak dodał bunt ten zakończył się sukcesem, bo władze wycofały się z podwyżek, i przyniósł bardzo ważne pozytywne konsekwencje dla naszej walki o wolność, choć – jak zauważył - wiele osób zapłaciło za udział w tym proteście wysoką cenę.

"Komunistyczne władze tym razem, w przeciwieństwie do wypadków w Poznaniu oraz na Wybrzeżu, nie nakazały strzelać, ale nie oznacza to, że nie było ofiar śmiertelnych" – zaznaczył lider PiS. W tym kontekście zwrócił uwagę na Jana Brożynę i księdza Romana Kotlarza, Jana Łabęckiego i Tadeusza Ząbeckiego. "I nie zapominamy - rzecz jasna - o +ścieżkach zdrowia+, o wyrzucaniu z pracy z wilczym biletem, o pokazowych procesach i wysokich wyrokach, a także o organizowanych masówkach, podczas których +zdrowy trzon klasy robotniczej+ pod przymusem potępiał radomskich i ursuskich +warchołów i wichrzycieli+" – wskazał Kaczyński.

"Czerwcowe protesty i następujące po nich represje były brzemienne w skutki. Doprowadziły bowiem do konsolidacji i instytucjonalizacji jawnej opozycji, wykazały znaczenie samoorganizacji oraz skuteczność samopomocy. Pokazały też, że komunistyczna władza ograniczona uwarunkowaniami zewnętrznymi nie może sobie pozwolić na wszystko" – kontynuował w liście prezes PiS.

"Były również kolejnym cząstkowym doświadczeniem, wykorzystanym później przez strajkujące na Wybrzeżu załogi wielkich zakładów przemysłowych. Wpisały się zatem w ciąg wydarzeń prowadzących do sierpniowego zrywu i powstania masowego ruchu społecznego, jakim była ówczesna Solidarność" – dodał.

Długa walka o wolność

Kaczyński nawiązał w liście do przypadającej w tym roku setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, stwierdzając, że ta perspektywa "pozwala nam w szczególny sposób przeżyć wypadki sprzed 42 lat i ujrzeć je jako element długiej walki Polaków o wolność, godność sprawiedliwość i prawdę".

"Różne w różnych czasach były formy tej walki, ale zawsze toczyła się ona o tak czy inaczej pojmowaną podmiotowość. To zaś jeszcze wyraziściej przypomina nam, jak niezwykle cenną rzeczą jest wolność, możliwość samostanowienia, czyli decydowania o sobie samym" – stwierdził lider PiS. 

Krzyże Wolności i Solidarności

W Radomiu wręczono również Krzyże Wolności i Solidarności. Na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej przyznano je 14 działaczom niepodległościowej opozycji, w tym dwa pośmiertnie. Po raz pierwszy Krzyż Wolności i Solidarności został nadany siedem lat temu z okazji 35. rocznicy radomskiego protestu robotniczego. 

- Zasadą jest to, że odznaczenie otrzymują ludzie zasłużeni w walce o suwerenności Polski oraz respektowanie praw człowieka w czasach PRL - przypomniał prezes IPN Jarosław Szarek. Jego zdaniem, takie wyróżnienie powinni otrzymać wszyscy uczestnicy tamtych wydarzeń. 

fc