DRS, parc ferme, czyli co powinien wiedzieć kibic Formuły 1? Słownik podstawowych pojęć

Podstawowe pojęcia używane w F1:

AERODYNAMIKA - dziedzina nauki zajmująca się opływem powietrza wokół poruszającego się przedmiotu (bolidu F1). Zebrane dane pomagają przy projektowaniu samochodów Formuły 1. Wszelkie informacje służą zespołom do zwiększania docisku i minimalizowania oporu. 

AIRBOX - wlot powietrza silnika, który znajduje się powyżej głowy kierowcy. Służy również jako obręcz dachowania.

ALEJA SERWISOWA/BOKSY - specjalna część toru oddzielona od prostej startowej (mety) murem. Znajdują się tam garaże zespołów F1 i pas serwisowy. Kierowcy zjeżdżają tutaj w trakcie wyścigów lub kwalifikacji w celu zmiany opon lub korekty ustawień. 

BALANS HAMULCÓW - rozkład siły hamowania między przednią a tylną osią. 

BELKA - kawałek drewna, który jest przymocowany od spodu do płyty podłogowej wzdłuż długości bolidu. Ma zapewnić należytą wielkość prześwitu między podwoziem samochodu a nawierzchnią toru.

BLISTERING (tzw. łuszczenie, pęcherzyki) - jest to konsekwencja przegrzania się opon. Dochodzi wtedy do zmiękczenia i oderwania gumy. Proces ten może mieć związek z niewłaściwym doborem mieszanki gumy, wysokim ciśnieniem opony bądź złym ustawieniem zawieszenia samochodu.

CFD (Computational fluid dynamics) - technologia wykorzystywana przez projektantów F1, aby przewidzieć przepływ aerodynamiki. Najczęściej używana w połączeniu z tradycyjnymi badaniami w tunelu aerodynamicznym. 

CZYSTY STRUMIEŃ POWIETRZA - niezakłócony strumień powietrza, który stwarza idealne warunki aerodynamiczne. 

DEFLEKTOR - aerodynamiczna część samochodu znajdująca się pionowo za przednimi kołami, a przed otworami wlotu powietrza do chłodnic. Ma odpowiednio kształtować strugi powietrza opływające bolid. 

DOCISK AERODYNAMICZNY - zjawisko aerodynamiczne generowane przez elementy samochodu takie jak skrzydła czy dyfuzor. Poprzez docisk zwiększa się przyczepność bolidu na prostych i zakrętach, ale rośnie opór, co zmniejsza prędkość maksymalną samochodu. 

DRS (Drag reduction system) - tzw. system redukcji oporu. Tylne skrzydło wyposażone jest w ruchomy element, dzięki któremu w określonych strefach toru można zmniejszyć opór powietrza. Ma ułatwić kierowcom przyspieszanie, a zarazem wyprzedzanie podczas wyścigu. 

DYFUZOR - jedna z aerodynamicznych części samochodu. Znajduje się w tylnej części podłogi bolidu i stanowi istotny element, który kontroluje prędkość, z jaką powietrze uchodzi spod samochodu. Głównym zadaniem dyfuzora jest stworzenie dodatkowej siły docisku. 

FIA (Federation Internationale de l’Automobile) - międzynarodowa federacja samochodowa, zrzeszająca 239 narodowych federacji sportów samochodowych. Właściciel i organ regulujący F1. 

FALSTART - wtedy, gdy kierowca F1 ruszy z pola startowego przed zgaśnięciem pięciu świateł. Zachowanie takie jest karane.

GRAND PRIX (GP) - tzw. "Wielka Nagroda", tradycyjne określenie weekendu wyścigowego. 

HALO - pałąk bezpieczeństwa, który ma chronić głowę kierowcy. 

HANS (Head and neck support) - system ochrony głowy i karku kierowcy. Tworzy ją przypinana paskami do kasku "obroża" z włókien węglowych, która jest przymocowana pasami bezpieczeństwa do ramion kierowcy. Chroni go przed nagłymi ruchami głowy w przód lub w momencie wypadku, zmniejszając przeciążenie. 

KARA KRÓTKIEGO POSTOJU W BOKSACH - kara dla kierowcy, który zmuszony jest do postoju na swoim stanowisku w alei serwisowej przez 10 sekund. Nie ma wtedy możliwości zmiany opon.

KARA PRZEJAZDU PRZEZ BOKSY - jedna z kar, którą mogą na kierowcę nałożyć sędziowie podczas wyścigu. Kierowca musi wjechać do alei serwisowej i przejechać przez nią z ograniczoną przez regulamin prędkością, bez możliwości zatrzymywania się. Jeśli tego nie zrobi, zostaje zdyskwalifikowany. 

KERS (Kinetic energy recovery system) - hamowanie rekuperacyjne. System odzyskiwania energii kinetycznej stosowany w F1 od sezonu 2009 (z przerwą w 2010 roku). Pozwala podczas hamowania magazynować energię, która była tracona i wykorzystuje ją przy napędzaniu bolidu. 

KOCE GRZEWCZE - koce elektryczne zakładane na opony przed wyjazdem na tor. Pozwalają rozgrzać temperaturę opon. 

KOKPIT - część bolidu, w której siedzi kierowca.

KONTROLA TRAKCJI - system komputerowy, który odpowiada za uniknięcie poślizgu kół w momencie przyspieszenia i na zakrętach. Umożliwia lepsze wykorzystanie mocy silnika. 

KWALIFIKACJE - sesja, podczas której kierowcy mają jedno okrążenie, żeby ustanowić najlepszy czas. Zwycięzca kwalifikacji zdobywa pierwsze pole startowe - pole position (P1). 

LINIA WYŚCIGOWA - tor jazdy, który umożliwia najszybsze pokonanie zakrętu. 

MIESZANKA OPONY - opony produkowane są o różnych twardościach. To dowolna część bieżnika opony, która jest w stałym kontakcie z nawierzchnią toru. Ma duży wpływ na osiągi. Najlepsza mieszanka daje maksymalną przyczepność oraz jest wytrzymała i odporna na wysoką temperaturę. Wszelkie zmiany przy składzie mieszanki mogą wpłynąć na osiągi opony. Miękkie mają lepszą przyczepność, ale zużywają się szybciej niż twarde. W sezonie 2023 mamy osiem mieszanek [sześć na suchą nawierzchnię, dwie na mokrą - przejściowe i deszczówki]: C0 - najtwardsza, C5 - najmiększa. Podczas weekendu wyścigowego używane są tylko trzy mieszanki. C1, C2, C3 i C4 są oznaczone standardowo, z białymi, żółtymi i czerwonymi paskami.

NADSTEROWNOŚĆ - zachowanie samochodu, gdy podczas wchodzenia w zakręt pojazd ma więcej przyczepności na przedniej osi. Samochód wypada z toru, gdy tył próbuje "wyprzedzić" przód.

OKRĄŻENIE FORMUJĄCE - jest to tzw. okrążenie rozgrzewkowe. Samochody jadą wokół toru z zachowaniem swojej pozycji i ustawiają się na pasie startowym. 

OKRĄŻENIE INSTALACYJNE - okrążenie, w ramach którego kierowca testuje samochód: hamulce, przepustnicę czy układ kierowniczy. Samochód nie przejeżdża linii mety i zjeżdża do alei serwisowej. 

OKRĄŻENIE WSTĘPNE - gdy kierowca opuszcza aleję serwisową, by dojechać na swoje miejsce na pasie startowym. 

OPONA TYPU SLICK - opona przeznaczona na suchą nawierzchnię. 

OPONA POŚREDNIA - opona używana w zmiennych warunkach. Przeznaczona na przesychający tor lub lekko wilgotny.

OPONA DESZCZOWA - opona przeznaczona na mokrą nawierzchnię. 

PADOK - wydzielone miejsce za aleją serwisową, gdzie parkują ciężarówki wszystkich zespołów F1. Tam znajdują się specjalnie przygotowane budynki mieszkalne, w których odpoczywają członkowie ekip. 

PARC FERME (park zamknięty) - specjalnie wydzielone miejsce w okolicach alei serwisowej, gdzie od momentu startu sesji kwalifikacyjnej do niedzielnego wyścigu znajdują się samochody bez dostępu osób trzecich. Obowiązuje całkowity zakaz dotykania bolidów przez członków ekip biorących udział w wyścigu. W tym czasie obowiązują przepisy parku zamkniętego. Wszystko dzieje się pod okiem sędziów. 

PIT STOP - pojawienie się kierowcy w alei serwisowej/boksach na zmianę opon lub dokonanie niewielkich zmian w samochodzie i usunięcie drobnych uszkodzeń. 

PODSTEROWNOŚĆ - zachowanie samochodu, gdy podczas wchodzenia w zakręt pojazd ma mniej przyczepności na przedniej osi. Bolid uślizguje się i "szeroko" pokonuje zakręt.

POLECENIE ZESPOŁOWE (Team order) - komunikat wydany kierowcy przez szefostwo zespołu, w którym mowa jest o przepuszczeniu innego kierowcy, najczęściej partnera z zespołu. 

POLE POSITION (P1) - pierwsze pole startowe przyznawane kierowcy, który uzyskał najlepszy czas podczas kwalifikacji. 

PRZEŚWIT - jest to odległość między podłogą samochodu a nawierzchnią toru. 

PUŁAPKA ŻWIROWA - ma zmniejszyć prędkość samochodu, który wypadł z toru. 

SAMOCHÓD BEZPIECZEŃSTWA (Safety car) - wyjeżdża z alei serwisowej przed lidera wyścigu. O jego użyciu, czyli o wprowadzeniu neutralizacji, decyduje dyrektor wyścigu. Safety car dyktuje tempo całej stawki, nie może jechać zbyt wolno. W momencie neutralizacji zabronione jest wyprzedzanie, aż do momentu, gdy tor zostanie przywrócony do normalnego stanu. Przed zjazdem do boksu kierowca samochodu bezpieczeństwa gasi pomarańczowe światła na dachu, po czym zjeżdża do alei serwisowej. Kierowcą samochodu bezpieczeństwa zawsze jest profesjonalny kierowca wyścigowy - od 2000 roku funkcję tę pełni Niemiec Bernd Maylander (startował w serii DTM). Od 1996 roku samochodami bezpieczeństwa były wyłącznie mercedesy. Od sezonu 2021 funkcję tę pełnią zarówno Aston Martin Vantage, jak i Mercedes-AMG GT R. 

STEFANO DOMENICALI - dyrektor generalny F1. 

MOHAMMED BEN SULAYEM - prezes FIA od 2021 roku.

SZYKANA - układ ciasnych zakrętów o przeciwnych kierunkach. Stosowana na torze w celu spowolnienia samochodów. 

TELEMETRIA - system przesyłania danych w czasie rzeczywistym. Inżynierowie dostają informację o pracy silnika prosto z bolidu do komputerów zespołu w serwisie. Przez cały wyścig zespół monitoruje parametry samochodu i kierowcy.

WIRTUALNY SAMOCHÓD BEZPIECZEŃSTWA (Virtual safety car) - jest to system zastępujący prawdziwy samochód bezpieczeństwa. Stosowany jest w momencie, gdy zagrożenie na torze nie wymaga interwencji prawdziwego "safety car". Na torze zapalają się tablice z napisem VSC. Kierowcy zostają poinformowani na 10-15 sekund przed wyłączeniem systemu. 

• Formuła 1. Kalendarz Grand Prix w sezonie 2023
• Były mistrz świata F1 Mario Andretti: o walce Verstappena z Hamiltonem będzie się mówiło już zawsze [WYWIAD]
• Kosztowne zwycięstwo Kacpra Sztuki. "Liczymy, że rozmowy przyniosą sukces" [TYLKO U NAS]
• Nie tylko Robert Kubica. Polski zespół Inter Europol Competition ogłosił skład na sezon WEC 2023
• Robert Kubica dla Polskiego Radia: poprzeczkę stawiam sobie wysoko
• 12 lat od wypadku Roberta Kubicy. "Pokazał niezwykłe pokłady siły"

* Na podstawie materiałów z: "F1 Racing (f1racing.pl)", "Rywalizacja totalna. Wojny za kulisami F1", A. Parr, R. Brawn, "Życie na maksa. Autobiografia", J. Button. 

Mateusz Brożyna