26. rocznica pacyfikacji protestu na placu Tiananmen. HRW apeluje do Pekinu o rozliczenie z masakry

Posłuchaj

Chiny - 15 lat po wydarzeniach na Placu Tiananmen. (PR, 2004)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

W sobotę przypada 26. rocznica krwawej pacyfikacji prodemokratycznych protestów na placu Bramy Niebiańskiego Spokoju (Tiananmen).

- 26 lat temu rząd Chin uznał, że brutalne represje to właściwa reakcja na pokojowy protest. Dopóki rząd nie uzna swojej roli (w tamtych wydarzeniach) i nie zadośćuczyni licznym ofiarom i ich bliskim, nie ma gwarancji, że protesty w przyszłości nie wywołają podobnej reakcji - podkreśliła dyrektor HRW na Chiny Sophie Richardson.

Władze Państwa Środka na większe zaangażowanie obywateli w życie publiczne reagują coraz ściślejszym nadzorem internetu, uniwersytetów, mediów i organizacji pozarządowych - zaznaczyła HRW w oświadczeniu, potępiając arbitralne aresztowania i nasilone w ostatnich latach represje.

Ukrywana rocznica

Organizacja z siedzibą w Nowym Jorku przypomniała m.in. o dziennikarce Gao Yu, skazanej w kwietniu na siedem lat więzienia za przekazanie zagranicznym mediom wewnętrznego dokumentu Komunistycznej Partii Chin, a także o więzionym adwokacie i obrońcy praw człowieka Pu Zhiqiangu i innych dysydentach.

Jak co roku chińska policja w dniach poprzedzających rocznicę masakry dokonuje prewencyjnych zatrzymań wśród przeciwników politycznych. Radio Free Asia podaje, że w ubiegłym tygodniu władze zatrzymały kilkadziesiąt osób, na część z nich nakładając areszt domowy, a część wysyłając na przymusowe "wycieczki" w towarzystwie policjantów.

CNN Newsource/x-news

Na taki wyjazd zmuszony był wybrać się 82-letni Bao Tong, doradca byłego premiera Zhao Ziyanga, który stracił władzę w wyniku "pekińskiej wiosny" 1989 r. Jak poinformowała jego żona, Bao opuścił dom w sobotę, wyjeżdżając w nieznanym kierunku w towarzystwie funkcjonariuszy. Rok temu przed 4 czerwca został zabrany do swej rodzinnej miejscowości; do rodziny wrócił 11 czerwca. Bao odsiedział wyrok siedmiu lat więzienia za "zdradzenie tajemnic państwowych i podżeganie do kontrrewolucji"; od tamtej pory pozostaje w areszcie domowym.

Także z innych części kraju dochodzą wieści o działaczach i dziennikarzach, którzy zostali objęci nadzorem służb lub nie ma z nimi łączności. Władze w Pekinie zakazują publicznych obchodów masakry na placu Tiananmen i nie zezwalają na otwartą debatę o tamtych wydarzeniach. Od lat ignorują też apele o pociągnięcie do odpowiedzialności autorów brutalnej pacyfikacji.

Bunt przeciwko władzy

Na na placu Tiananmen (Niebiańskiego Spokoju), od połowy kwietnia 1989 roku, protestowały tysiące osób, głównie studenci i robotnicy, mimo obowiązującego zakazu zgromadzeń. Początkowo zorganizowano strajk głodowy, który wkrótce przerodził się w okupację placu. Padały żądania demokracji, wolności prasy i walki z korupcją. Nowy sekretarz generalny Komunistycznej Partii Chin Zhao Ziyang był gotowy do rozmów, lecz w partii wygrała opcja siłowego rozwiązania sprawy, popierana przez najbardziej ortodoksyjnych polityków. Na wniosek premiera Li Penga rozwiązanie takie poparł także faktyczny przywódca ówczesnych Chin - Deng Xiaoping. W końcu kwietnia liczba protestujących na placu wzrosła do miliona. Demonstracje odbywały się też w innych miastach. Przybierały formę marszów z transparentami, przemów z trybun i publicznych dyskusji, a także strajków głodowych.

Ocenia się, że łącznie protestowało kilka milionów ludzi w ponad 300 miastach Chin. Sondaż prasowy z 17 maja wykazał, że protest popiera 75 procent mieszkańców Pekinu. 19 maja Zhao Ziyang spotkał się na placu Tiananmen z protestującymi, którzy odmówili jednak zaprzestania działań. Przygotowując się do rozprawy z demonstrantami, 20 maja wprowadzono w Pekinie stan wyjątkowy. Pierwsze próby rozpędzenia studentów przy użyciu lokalnych oddziałów wojskowych zakończyły się niepowodzeniem. Dopiero sprowadzona z prowincji 27. Armia na rozkaz władz, w nocy z 3 na 4 czerwca 1989 roku rozjechała gąsienicami czołgów i rozpędziła ogniem z broni maszynowej uczestników protestów. Po zakończeniu akcji wydano komunikat, że pokojowo nastawieni żołnierze zostali zaatakowani przez studentów. Zaraz po zajściach, władze aresztowały ponad 2 i pół tysiąca osób, głównie przywódców i najbardziej aktywnych uczestników demonstracji. Kilkanaście osób w procesach politycznych skazano na karę śmierci. Pod koniec czerwca 1989 roku odwołano ze stanowiska Zhao Ziyanga.

Starania rodzin

Od 26 lat rodziny i bliscy zabitych na placu Tianamam starają się, aby prawda ujrzała światło dzienne, a sprawcy zostali pociągnięci do odpowiedzialności. Spotykają ich za to szykany i więzienie. Bez skutku o rewizję interpretacji tych wydarzeń apeluje nieformalna organizacja "Matki Tiananmen", wzywając władze do ukarania odpowiedzialnych. Do otwartej dyskusji nawołują również chińscy intelektualiści i dysydenci. O pamięć ofiar upomina się też młode pokolenie Chińczyków. Ostatnio grupa 11. chińskich studentów przebywających na uczelniach w USA , Wielkiej Brytanii i Australii wystosowała list to władz w Pekinie. Wyrażają oni pragnienie, że "kiedyś w niedalekiej przyszłości" prawda na temat wydarzeń 4 czerwca 1989 roku ujrzy światło dziennie i zostaną ukarane soby odpowiedzialne za masakrę. Ofiary z placu Tiananmenu upamiętniane są w Hongkongu, gdzie w wieczornym czuwaniu w Parku Wiktorii od lat bierze udział kilkadziesiąt tysięcy ludzi z zapalonymi świecami. 

pp/PAP/IAR