Raport NIK: brakuje koordynacji w readaptacji społecznej osób skazanych

NIK podkreśla, że readaptacja społeczna skazanych ma istotne znaczenie społeczne, gdyż wieloletni pobyt za kratami może m.in. przyzwyczajać do życia w izolacji, przyczyniać się do utraty dawnego miejsce zamieszkania, rozpadu więzów rodzinnych oraz umiejętności zawodowych i społecznych. Skuteczne oddziaływanie na skazanych zapobiega ich powrotowi do przestępstwa, co zwiększa poziom bezpieczeństwa społecznego - podkreśla NIK. W wymiarze ekonomicznym skuteczna readaptacja ogranicza zaś koszty utrzymania więzień i pomocy społecznej.

Według NIK system wsparcia readaptacji nie jest kompleksowy i nie stanowi ustrojowej całości. Poszczególne instytucje, jak m.in. Służba Więzienna, kuratorska służba sądowa, ośrodki pomocy społecznej, urzędy pracy, czy organizacje społeczne są aktywne, ale działają w oderwaniu od siebie - oceniono. Brak koordynacji sprawia, że prowadzone w zakładach karnych i aresztach śledczych programy resocjalizacyjne są mało skuteczne. W znacznym stopniu wynika to także z niedostosowania programów do indywidualnych potrzeb skazanych, jak również z niedostatecznego przygotowania wychowawców i psychologów do ich realizacji - uważa NIK.

Jej zdaniem liczba programów resocjalizacyjnych sprzyjających społecznej readaptacji skazanych stopniowo rośnie, jednak nie zawsze przekłada się to na ich jakość. Dlatego NIK przedstawiła zastrzeżenia do zadań realizowanych we wszystkich kontrolowanych jednostkach penitencjarnych.

I tak, 44 proc. programów resocjalizacyjnych charakteryzowało się "brakiem lub wątpliwą skutecznością", a większość programów była merytorycznie słaba. Brakowało pogłębionej, aktualnej wiedzy specjalistycznej z zakresu resocjalizacji.

REKLAMA

W ocenie NIK większość zajęć resocjalizacyjnych, opisywanych w programach jako zadania specjalne i oddzielnie finansowane, powinno stanowić istotę statutowych obowiązków zakładu karnego i być normalnym, ciągłym działaniem, a nie nadzwyczajnym wydarzeniem.

Badania przeprowadzone na zlecenie NIK przez Fundację Sławek na grupie byłych skazanych wskazują, że 73 proc. byłych więźniów uważa, że działania prowadzone w jednostce penitencjarnej nie wspierały ich wystarczająco skutecznie w powrocie do wolności i odnalezieniu się w nowej rzeczywistości. 96 proc. byłych skazanych krytykuje prowadzone w zakładach karnych i aresztach śledczych programy resocjalizacyjne, a zwłaszcza ich małą przydatność i teoretyczny, nieprzystający do życia charakter.

Zdaniem NIK wobec skazanych na kary wieloletniego pozbawienia wolności nie prowadzono szczególnych, specjalnie sprofilowanych zajęć, lecz stosowano wobec nich analogiczne działania, jak wobec innych skazanych. W ocenie NIK skazani na wieloletnie kary więzienia są o wiele bardziej zagrożeni wykluczeniem społecznym i ryzykiem powrotu za kraty, niż ci, którzy odbywają kary krótkoterminowe i dlatego w pewnych formach działań powinni być traktowani w sposób priorytetowy, zwłaszcza na końcowym etapie odbywania kary.

W końcowych wnioskach NIK napisano, że Ministerstwo Sprawiedliwości powinno zbudować kompleksowy i spójny system wsparcia społecznej readaptacji skazanych. Istotne jest przede wszystkim opracowanie i wdrożenie ram strategicznych, określających m.in. cele procesów readaptacji i kryteria ich oceniania, narzędzia służące readaptacji oraz instytucje wykonawcze i relacje między nimi.

REKLAMA

W ocenie NIK, ze względu na wielość podmiotów rządowych, samorządowych i pozarządowych, które mogą udzielać wsparcia więźniom, istotne jest wskazanie instytucji koordynującej prowadzone działania oraz określenie konkretnego zakresu zadań, kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych partnerów. W ocenie Izby takim podmiotem mogłaby być Rada Główna ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym. Zdaniem NIK Rada - organ opiniodawczo-doradczy Ministra Sprawiedliwości - nie wykorzystuje swego potencjału i pełni głównie rolę forum wymiany wiedzy i doświadczeń.

pp/PAP

REKLAMA