Prezydent zawetował ustawy o SN i KRS. Andrzej Duda: reforma w tej postaci nie zwiększy poczucia sprawiedliwości

Posłuchaj

Prezydenckie weta ws. ustaw o SN i KRS. Relacja Agnieszki Drążkiewicz (IAR)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Reforma sądownictwa wzbudza wiele wątpliwości wśród ekspertów. Przez cały tydzień odbywały się demontracje przeciw niej. Po przegłosowaniu przez Sejm i Senat trzy ustawy - o sądach powszechnych, KRS oraz Sądzie Najwyższym - czekały na podpis prezydenta. - Wymiar sprawiedliwości z całą pewnością wymaga naprawy na płaszczyźnie proceduralnej, na płaszczyźnie formalnej, ale także, niestety, na płaszczyźnie etycznej i to w wielu przypadkach - mówił prezydent.

- Jestem zwolennikiem reformy wymiaru sprawiedliwości, ale takiej, która zapewni dobre działanie wymiaru sprawiedliwości i zwiększy w Polsce poczucie sprawiedliwości. Jako prezydent czuję w głębi duszy, że ta reforma w tej postaci nie zwiększy poczucia sprawiedliwości i bezpieczeństwa - oświadczył Andrzej Duda.

Prezydent dodał, że podczas ostatniego weekendu spotkał się z wieloma ekspertami, m.in. z prawnikami i sędziami. - Zmiana musi nastąpić w taki sposób, aby nie doszło do rozdzielenia społeczeństwa i państwa - tłumaczył Andrzej Duda w oświadczeniu, w którym poinformował, że podjął decyzję o zawetowaniu ustawy o Sądzie Najwyższym i KRS.

Nowe zasady

Ustawa o ustroju sądów powszechnych wprowadza zasadę losowego przydzielania spraw sędziom. Taki tryb wyboru sędziego ma gwarantować, że sprawa nie została przydzielona określonemu sędziemu umyślnie.

Wzorowany na niemieckim elektroniczny system będzie porównywał ciężar gatunkowy poszczególnych spraw, by żaden z sędziów nie miał większego zakresu obowiązków niż jego kolega z wydziału czy sądu.

Prawo o ustroju sądów powszechnych zakłada również niezmienność składu orzekającego. Odstępstwo od tej zasady jest ograniczone do ściśle określonych przypadków - na przykład ciężkiej choroby sędziego.

Ustawa zmienia również zasady powoływania i odwoływania prezesów sądów. Zwiększone w tym zakresie uprawnienia ministra sprawiedliwości mają umożliwić szybkie i sprawne usuwanie z prestiżowych stanowiska osób, które utraciły społeczne zaufanie.

Zmiany te mają na celu zagwarantowanie bezstronności sędziów, uwolnienie ich od nacisków przełożonych oraz wprowadzenie przejrzystego systemu awansów.

KRS większością 3/5 głosów

Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa zmienia sposób wyboru jej członków będących sędziami oraz sposób wyłaniania kandydatów do objęcia urzędu sędziego. 

Szanse na wybór do Rady będą mieli wszyscy sędziowie, bez względu na szczebel sądu, w którym dotąd orzekali. O wyborze mają decydować kompetencje.

Nowela zmienia również sposób wyboru członków KRS będących sędziami. Wygaszone zostaną ich kadencje, zaś ich następców - wybierze Sejm - zgodnie z prezydencką poprawką - większością 3/5 głosów. Według obecnie obowiązujących przepisów - wybierają ich środowiska sędziowskie. Zmiana ma zagwarantować ich niezależność od korporacyjnych interesów środowiska zawodowego, z którego się wywodzą.

Rada będzie się składała z dwóch izb - Zgromadzeń. Decyzje Rady będą ważne wyłącznie w przypadku, gdy zaakceptują je oba Zgromadzenia.

Ustawa - według jej autorów - ma poddać KRS demokratycznej kontroli, a jednocześnie podnieść jej prestiż i niezależność od korporacyjnych interesów. 
KRS to konstytucyjny organ stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Zmiany w Sądzie Najwyższym 

Ustawa o Sądzie Najwyższym zmienia strukturę sądu. Zamiast dotychczasowych czterech izb: cywilnej; karnej; pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych oraz wojskowej, wprowadza trzy izby: prawa publicznego; prywatnego oraz Izbę Dyscyplinarną. Ta ostatnia - dzięki wyposażeniu w szerokie kompetencje - stać ma na straży czystości wymiaru sprawiedliwości.

W niej wyspecjalizowani sędziowie będą sprawować pieczę nad zgodnością z prawem i etyką działań wszystkich przedstawicieli zawodów prawniczych: sędziów, komorników, adwokatów, radców i notariuszy. Dla zapewnienia pełnej bezstronności, członkowie Izby Dyscyplinarnej np. nie będą mogli uczestniczyć bez specjalnego zezwolenia prezesa Izby, w konferencji naukowej. Za to będą mogli liczyć na wyższe wynagrodzenie. 

Ustawa przewiduje również zmianę w sposobie wyboru I prezesa Sądu Najwyższego oraz zmianę statusu obecnych sędziów SN. I prezes SN dziś jest wybierany przez prezydenta spośród 2 kandydatów - czynnych sędziów SN, przedstawionych mu przez Zgromadzenie Ogólne SN. W nowej ustawie, prezydent będzie wybierał wśród pięciu kandydatów. 

Nowe prawo przewiduje też, że minister sprawiedliwości po wejściu w życie nowych przepisów złoży do Krajowej Rady Sądownictwa wniosek z listą sędziów w stanie czynnym, którzy mieliby pozostać w zmienionej strukturze sądu. KRS podejmie następnie uchwałę w sprawie każdego z sędziów z osobna i następnie listę przedstawi prezydentowi. 

Ustawa wprowadza też zasadę, że sędziowie przechodzą w stan spoczynku w wieku 65 lat (kobiety będą mogły wybrać i przejść w stan spoczynku w wieku 60 lat). Jeśli otrzymają zgodę Krajowej Rady Sądownictwa, będą mogli orzekać dłużej. 

Ustawodawca przekazał też kompetencję dot. określenia regulaminu SN prezydentowi. Ma to ograniczyć zarzut uchwalania regulaminu przez sędziów, wygodne dla sędziów, zaś niekorzystnego dla obywateli. 

dcz