Pawłokoma: uroczystości 73. rocznicy rozstrzelania Ukraińców przez polskie podziemie

W sobotę w Pawłokomie na Podkarpaciu odbyły się uroczystości żałobne poświęcone rocznicy rozstrzelania Ukraińców, którzy zginęli z rąk polskiego podziemia w 1945 roku. W uroczystościach wziął udział m.in. szef MSZ Ukrainy Pawło Klimkin, ambasador Ukrainy w Polsce Andrij Deszczyca, liczne delegacje z Ukrainy, przedstawiciele mniejszości ukraińskiej z Podkarpacia i duchowieństwo greckokatolickie.

Powiązany Artykuł

Petro Poroszenko o relacjach z Polską: nie potrzebujemy wskazywania nam bohaterów

"Wybaczajcie, a otrzymacie wybaczenie"

- W 2006 roku stał w tym samym miejscu śp. prezydent Lech Kaczyński i powiedział ważne słowa: "odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcom" - powiedział Klimkin. Ukraiński minister przypomniał też zebranym słowa papieża Jana Pawła II: "wybaczajcie, a otrzymacie wybaczenie".

Klimkin w swoim wystąpieniu nawiązał również do swojej piątkowej rozmowy na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie z matką żołnierza Polaka, obywatela Ukrainy, który zginął podczas walk z separatystami w Ługańsku. - Jego mama powiedziała do mnie bądźcie razem, trzymajcie się razem. To jest symbol przyjaźni polsko-ukraińskiej - podkreślił minister. Jego zdaniem, "w ostatnich dniach Rosja znowu postanowiła nas skłócić". - Świadomie robi manipulacje - podkreślił Klimkin.

- Szanujemy naszą historię. Pamiętamy historie. Szanujemy każdego Ukraińca, który zginął. Jeśli nie będziemy pamiętać zdradzimy ich wszystkich, zdradzimy siebie - zaznaczył szef ukraińskiej dyplomacji.

"Apeluję o dialog"

Wojewoda podkarpacki Ewa Leniart przypomniała, że "wszyscy zebraliśmy się w mroźne przedpołudnie w miejscowości Pawłokoma, aby w zadumie pochylić głowę i oddać hołd polskim i ukraińskim ofiarom konfliktu, który między tymi narodami miał miejsce w latach 1939-1947". - Przelana w bratobójczych walkach krew jest zobowiązaniem dla obu narodów do mówienia w prawdzie o trudnej historii. Jest zobowiązaniem do budowania współczesnych relacji miedzy obywatelami naszych krajów z poszanowaniem prawa do pamięci i modlitwy za ofiary z obu stron - mówiła Leniart podczas uroczystości w Pawłokomie.

Podkreśliła, że trzeba znaleźć odwagę, aby o bolesnej i trudnej przeszłości mówić otwarcie i wypracować jedną wspólną ocenę przeszłości. - Jest to możliwe tylko w oparciu o dialog. O ten dialog apeluję. Daje on nadzieję na doprowadzenie do tego, że wspólna wersja historii powstanie - zaznaczyła wojewoda.

- Doświadczenie ostatnich lat uczy, że nie da się budować wspólnej przyszłości bez podjęcia trudnych tematów z przeszłości. Ale trzeba te tematy podejmować we wzajemnej wrażliwości, w imię pamięci o ofiarach polskich i ukraińskich - mówiła Leniart. - W imię pamięci o przyszłości narodów polskiego i ukraińskiego, o ten dialog w prawdzie apeluję - zakończyła swoje wystąpienie.

O dialog apelował także arcybiskup, metropolita przemysko-warszawski obrządku greckokatolickiego Eugeniusz Popowicz. Jak mówił, "musimy ze sobą rozmawiać, bo najgorzej jest, jak się milczy". On także przypomniał słowa Jana Pawła II, który powtarzał: "wybaczcie, a będzie wam wybaczone".

Sprawców przestępstwa nie ustalono

Pawłokoma (w gminie Dynów) k. Przemyśla jest jednym z symboli skomplikowanej i często tragicznej historii obu narodów, o czym przypomina miejscowy cmentarz greckokatolicki.

W marcu 1945 roku oddział poakowski zabił - według niektórych źródeł ponad 300 Ukraińców - w odwecie za uprowadzenie i zamordowanie przez UPA 11 Polaków.

20 września 2001 roku prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie wszczął śledztwo w sprawie zabójstwa w dniach 1-3 marca 1945 roku w Pawłokomie ponad 368 obywateli narodowości ukraińskiej prawdopodobnie przez polskie oddziały partyzanckie. W toku śledztwa przesłuchano łącznie 172 świadków zamieszkałych na terenie Polski oraz, w drodze międzynarodowej pomocy prawnej, mieszkających na terenie Ukrainy, Białorusi, Australii i USA.

W śledztwie nie ustalono pełnej liczby ofiar zbrodni w Pawłokomie. W tej sprawie brak jest jakichkolwiek dokumentów urzędowych oprócz protokołu częściowej ekshumacji jednego z trzech grobów. Ustalając liczbę ofiar oparto się na zeznaniach świadków oraz oświadczeniach złożonych przed funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa w 1964 roku. W ten sposób stwierdzono, iż w tamtym czasie w Pawłokomie dokonano zabójstwa co najmniej 109 osób, w tym kobiet, mężczyzn i dzieci.

Mimo wykonania licznych czynności procesowych, nie ustalono sprawców tego przestępstwa. Stąd też postępowanie w zakresie tego czynu umorzono wobec niewykrycia sprawców przestępstw.

Przed wojną w Pawłokomie większość mieszkańców stanowiły osoby narodowości ukraińskiej. Nie dochodziło tam jednak do konfliktów na tle narodowościowym. Mieszkańcy żyli w zgodzie, zawierali mieszane małżeństwa, razem świętowali. Lawina wzajemnych nienawiści i oskarżeń ruszyła dopiero podczas wojny, podsycana i prowokowana przez okupantów. Prowadziło to, także po zakończeniu wojny, do dramatów wielu niewinnych ludzi.

mg