Zybertowicz: technoentuzjazm to prawdopodobnie najgroźniejsza ze współczesnych ideologii

Człowiek ma wrażenie, że smartfon jest jego narzędziem, a tymczasem to on staje się sługą smartfona, odwrócenia tej relacji nie widzi - tak Zybertowicz obrazuje najprostszy przykład technoentuzjastycznej postawy. Jego zdaniem brak głębszego namysłu nad szerszymi konsekwencjami szybkiego rozwoju technologii cyfrowych, któremu towarzyszy coraz większe od nich uzależnienie i hiperindywidualizacja prowadzi jednak do nieoczekiwanych i niebezpiecznych zmian społecznych.

Powiązany Artykuł

Włamanie na konta szefa KPRM. Bloger Nexta: atak ze strony Białorusi i Rosji

Pogłębiające się rozwarstwienie

Rewolucja cyfrowa wiąże się z rosnącym rozwarstwieniem, zarówno ekonomicznym, jak i ogromną dysproporcją wiedzy i władzy – tłumaczy badacz. - Jednym z efektów tego procesu będzie kastowość, o czym pisał chociażby Yuval Noah Harari. Z jednej strony będziemy mieli miliardy przypiętych do smartfonów ludzi, zanurzonych w infotainmencie, a niedługo być może w świecie rozszerzonej rzeczywistości. Z drugiej – grupę cyberpanów – nieliczne środowisko kontrolujące świat cyfrowych technologii, które skupi w swoich rękach jeszcze większe zasoby i wpływy – przewiduje socjolog.

Uciekające miejsca pracy

Technoentuzjaści przekonują, powołując się na historię techniki, że wraz z likwidacją miejsc pracy, dzięki kolejnym technologiom będą powstawać nowe zawody dające zajęcie zwalnianym pracownikom; ktoś np. będzie musiał konserwować roboty – relacjonuje socjolog.

- To nie będzie jednak takie proste. Rzecz szczegółowo rozważał angielski ekonomista, Robert Skidelsky, który zauważył, że proces zaniku starych i tworzenia się na ich miejsce nowych miejsc pracy będzie rozłożony w czasie, a to właśnie podczas tej luki czasowej niepokoje społeczne mogą głęboko zdestabilizować systemy społeczne – twierdzi Zybertowicz.

REKLAMA

• Służby wyjaśniają sprawę włamania na maila szefa KPRM. „To pisała osoba władająca językiem rosyjskim”
• "Cyberataki narzędziem do osiągania celów politycznych". Rosyjscy hakerzy zaatakowali ponad 150 organizacji

Dopowiada, że gdyby – wbrew założeniom technoentuzjastów i liberałów – rynek niedostatecznie szybko reagował na zmiany, to po kolejnej fali zwolnień mogłoby dojść do gwałtownych protestów przypominających, ale zapewne przewyższających dziewiętnastowieczny ruch luddystów, którzy u progu rewolucji przemysłowej niszczyli zabierające im pracę maszyny. Tych problemów nie rozwiąże wiara w rozwój techniki i wolny rynek, pomóc za to mogą zorganizowane, wyprzedzające działania państw – ocenia badacz.

Pandemia a technoentuzjazm

Zdaniem Zybertowicza innym przykładem samonapędzającego się technoentuzjazmu i jego negatywnych konsekwencji są zjawiska społeczne towarzyszące pandemii COVID-19.

- Niektórzy ludzie są przekonani, że bez współczesnych technologii cyfrowych nie poradziliby sobie podczas pandemii. Chwalą zdalną pracę, nauczanie i zakupy w sieci, dzięki którym mogą bezpieczniej przejść przez ten kryzys, ale nie widzą dwóch podstawowych zjawisk. Tego, że to dynamika rewolucji cyfrowej i towarzysząca jej zwiększona mobilność przyczyniły się do szybkiej przemiany regionalnej epidemii w globalną pandemię. Oraz tego, jak bardzo cyfrowe przeciążenie informacyjne połączone z wzmacnianymi przez algorytmy skrajnymi przekazami nakręcają spiralę lęku, zwiększają podatność na myślenie spiskowe i utrudniają tym samym racjonalne zachowanie w obliczu realnego zagrożenia i walkę z nim - wyjaśnia socjolog.

REKLAMA

W takich warunkach technoentuzjazm przeradza się w jeszcze skrajniejszą postawę, którą analityk nowych technologii Evgeny Morozov nazywa „technologicznym solucjonizmem”, założeniem, że za pomocą odpowiednio rozwiniętych narzędzi technologicznych da się rozwiązać każdy problem – mówi Zybertowicz. Podkreśla, że to bardzo niebezpieczna postawa, która ignoruje złożoność współczesnego świata i samą naturę technologii cyfrowych.

- Technoentuzjaści nie rozumieją na przykład tego, że każdą technologię cyfrową należy uznać za technologię podwójnego zastosowania, która może być wykorzystana przeciwko jej użytkownikowi albo społeczeństwu - przypomina socjolog.

Powiązany Artykuł

Szef FBi przestrzega przed bagatelizowaniem działań hakerów. "Prowadzimy śledztwa ws. 100 ataków"

Wyzbycie się prywatności

Jako przykład podaje powszechną zgodę na udostępnianie aplikacjom mobilnym wielu wrażliwych danych, bez refleksji nad tym, że potencjalnie mogą być wykorzystane przeciw użytkownikom. Socjolog zaznacza, że z wyzwaniami związanymi z cyfrową rewolucją nie poradzi sobie pojedyncza jednostka ludzka ani kraj. Konieczne jest współdziałanie. Tym bardziej niebezpieczna jest idąca w parze z technoentuzjazmem, dezintegrująca społeczeństwa ideologia rozdętego indywidualizmu.

• Burze słoneczne. "Są groźne, ale nie dla człowieka"
• "Nie ma dowodów, że UFO jest pozaziemskie, ale istnieje taka możliwość". Echa raportu rządu USA

- Nawet, gdy na polu nowych technologii ktoś sformułuje wyglądające realistycznie rozwiązania, które są korzystne dla zbiorowości ludzkiej, to musi jeszcze istnieć jakaś grupa, która ma interes w tym, by wcielić je w życie – tłumaczy badacz.

Przykład takich rozsądnych rozwiązań widzi chociażby w prawach robotyki sformułowanych przez amerykańskiego prawnika specjalizującego się w problemach technologicznych, Franka Pasquale. Wskazuje on m.in., że roboty powinny wspierać, nie wypierać pracę ludzi, że należy zakazać używania cyfrowych botów udających ludzi i zobowiązać, by w kontakcie z klientem przedstawiały się jako maszyny.

Zybertowicz określa siebie jako technorealistę. - W odróżnieniu od technosceptyków, którzy chcieliby walczyć z technologią, uważam, że należy inteligentnie zapobiegać negatywnym skutkom niekontrolowanego rozwoju technologii - zapewnia.

***

Andrzej Zybertowicz jest dr hab. socjologii, wieloletnim pracownikiem naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, doradcą prezydenta Andrzeja Dudy i doradcą szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

REKLAMA

as