Zagrabione dobra kultury. Sellin o rozmowach z nowym rządem w Niemczech

Jarosław Sellin odpowiadał w Sejmie na pytanie posłów PiS - Andrzeja Gawrona, Mariusza Trepki, Jerzego Paula i Joanny Lichockiej w sprawie działań podejmowanych w kwestii odzyskania polskich skarbów kultury utraconych podczas II wojny światowej.

- W wyniku II wojny światowej polskie dziedzictwo kulturowe poniosło ogromne straty, szczególnie w zakresie zagrabionych oraz zniszczonych dzieł sztuki. Szacuje się, że Polska w tym czasie utraciła ok. 70 proc. materialnego dorobku kulturowego. W związku z tym nie ustajemy w wysiłkach na rzecz poszukiwania i odzyskiwania polskich strat wojennych. Sprawy grabieży dzieł sztuki - co warto podkreślić - nie ulegają przedawnieniu. Dlatego jednym z kluczowych obszarów działalności Ministerstwa jest właśnie restytucja - powiedział.

Baza strat wojennych

Poinformował, że MKiDN "gromadzi informacje o utraconych dziełach sztuki, które są podstawą prowadzonych poszukiwań i działań restytucyjnych". - Elektroniczna baza strat wojennych to jedyny ogólnopolski rejestr dóbr kultury, utraconych w wyniku II wojny światowej, pochodzących z terytorium Polski w dzisiejszych granicach z 1945 roku. Baza stanowi zbiór otwarty. Do chwili obecnej wpisano do niej ponad 64 tys. rekordów i jest stale uzupełniana - powiedział sekretarz stanu w MKiDN.

Jak mówił, to są "64 tys. obiektów świetnie udokumentowanych". - Ministerstwo prowadzi stały monitoring krajowych i zagranicznych rynków dzieł sztuki, codziennie weryfikowane są kolejne dzieła sztuki, które stanowić mogą obiekty utracone. Systemy informatyczne, którymi dysponuje ministerstwo, pozwalają na codzienną weryfikacją kilkuset dzieł sztuki. W celu poszukiwania polskich strat ministerstwo wykorzystuje nowoczesne narzędzia informatyczne, a wszelkie informacje o obiektach, które mogą być tymi utraconymi, są weryfikowane - zaznaczył.

Podał, że w tym momencie resort kultury prowadzi ponad 80 spraw restytucyjnych m.in. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Austrii oraz Tadżykistanie. - Jedno takie postępowanie restytucyjne to jest dokumentacja ponad 100-stronicowa, żeby w 100 proc. udowodnić, że to jest nasze dzieło. Kluczem do zakończenia z sukcesem procesu restytucji jest łączenie różnych metod negocjacyjnych, wykorzystywanie szeregu narzędzi prawnych i pozaprawnych oraz ciągłe poszukiwanie nowych metod odzyskiwania utraconych dóbr kultury, w tym także współpraca z organami ścigania - wskazał.

Posłuchaj

Jarosław Sellin o rejestrze utraconych dóbr kultury (IAR) 0:29

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

MKiDN wróci do tematu zwrotu zagrabionych dóbr kultury

Zwrócił uwagę, że "podczas polsko-niemieckich konsultacji sprzed trzech lat w Warszawie z inicjatywą wspólnego apelu do obywateli niemieckich o zwrot zagrabionych dóbr kultury podczas II wojny światowej wystąpiła ówczesna minister kultury Monika Gruetters, niestety potem się okazało, że jakaś blokada wewnątrz Niemiec nastąpiła i do takiego apelu nie doszło". Zapowiedział, że MKiDN "wróci do tego tematu w związku z pojawieniem się nowego rządu koalicyjnego w Niemczech".

- W ostatnich sześciu latach, dzięki pracy ministerstwa, do macierzystych kolekcji w polskich muzeach powróciło łącznie 512 obiektów. Restytucja tych obiektów przebiegała w sposób bezkosztowy na drodze negocjacji bądź procesów sądowych całkowicie zgodnych z obowiązującym prawem. W żadnym z powyższych 512 przypadków ministerstwo, jako reprezentant Skarbu Państwa, nie poniosło kosztu wykupu dzieł sztuki w celu jego odzyskania - zaznaczył wiceminister kultury.

Posłuchaj

Jarosław Sellin o postępowaniach restytucyjnych (IAR) 0:21

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Trudne relacje z Rosją

Podał, że MKiDN złożyło 20 wniosków restytucyjnych w stosunku do dóbr, które znajdują się na terenie Rosji. - Niestety, strona rosyjska nie uwzględniła polskich roszczeń, pozostawiając je bez odpowiedzi. To jest największy problem - relacje z Rosją w tej sprawie. Rosja przyjęła kilkanaście lat temu ustawę o dziełach, które w czasie II wojny światowej w różny sposób zdobyła, właściwie jako łup wojenny, nie jest otwarta na rozmowy o zwrocie dóbr kultury - przekazał.

Jarosław Sellin przypomniał, że wśród odzyskanych w ostatnich latach dzieł sztuki znajdują się m.in. obraz "Zima w małym miasteczku" Maksymiliana Gierymskiego, pastel Teodora Axentowicza "Dama w pawich piórach", obraz "Chata w śniegu" Michała Gorstkina-Wywiórskiego, obraz Abrahama Bloemaert "Apollo i Dafne" oraz kolekcja 124 obiektów etnograficznych z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi.

Posłuchaj

Jarosław Sellin: strona rosyjska nie uwzględniła polskich roszczeń (IAR) 0:16

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Nowy podział w MKiDN

Wiceszef MKiDN mówiąc o organizacji pracy w resorcie, wskazał, że działa w nim Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych. - W Departamencie pracuje ponad 30 osób, jest tam specjalny wydział, który zajmuje się wyłącznie stratami wojennymi. Można powiedzieć, że jest to nasz wydział detektywistyczny, który tropi ślady dzieł, którą są gdzieś w świecie, a pochodzą z polskich zbiorów - tłumaczył.

- Postanowiliśmy, że od nowego roku, od 1 stycznia 2022 roku, tę sytuację jeszcze bardziej wzmocnimy. Rozdzielamy ten Departament na dwa i będzie - Departament Restytucji Dóbr Kultury, który wyłącznie tą sprawą się będzie zajmował. Będzie liczył około 20 wyspecjalizowanych pracowników, a osobno będzie Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą, który, tak jak dotychczas, będzie się zajmował polskimi instytucjami kultury w świecie, ale także grobami i cmentarzami wojennymi rozsianymi po całym świecie - powiedział.

Starania o odzyskanie dzieła

Pytany o to, jakie działania zostały podjęte, żeby odzyskać w ostatnim czasie pastel Leona Wyczółkowskiego "Góralka / Wiejska dziewczyna w żółtej chuście" Sellin poinformował, że "został on zidentyfikowany przez pracowników ministerstwa na krajowym rynku dzieł sztuki rok temu".

- Szczegółowa weryfikacja obiektu i analiza konserwatorska potwierdziły, że oferowany przez jeden z warszawskich domów aukcyjnych obraz jest zarejestrowany w bazie strat wojennych i stanowił do wybuchu II wojny światowej własność Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Dzieło Wyczółkowskiego wpisane było w inwentarzu Fundacji Wawelskiej im. Leona hr. Pinińskiego pod numerem 203. Na prośbę resortu kultury dom aukcyjny wycofał pastel z aukcji, a dotychczasowy posiadacz podjął decyzję o dobrowolnym zwrocie obrazu na rzecz Skarbu Państwa - powiedział.

Przypomniał, że "pastel powstał w roku 1900, co potwierdza umieszczona w lewym górnym rogu sygnatura artysty oraz data". - Wkrótce potem obraz został zakupiony przez Leona Pinińskiego, profesora prawa rzymskiego, rektora uniwersytetu we Lwowie, polityka znanego, bo był namiestnikiem Galicji na przełomie XIX i XX wieku. On w ramach kolekcji, którą stworzył, Fundacji Wawelskiej, przekazał dużo obiektów na Wawel. Wśród tych obiektów był obraz Wyczółkowskiego. Dzieło to zaginęło w czasie II wojny światowej i figurowało na wawelskiej liście strat wojennych - przekazał.

Zobacz także: Jarosław Sellin w "Sygnałach Dnia"

ng