Kto podpalił Reichstag w 1933 roku? Naziści czy komuniści?

Do pożaru Reichstagu doszło tydzień przed wyborami do parlamentu, których datę ustalono na 5 marca 1933 roku. Adolf Hitler, zaprzysiężony jako Kanclerz Rzeszy, sprawował funkcję szefa rządu koalicyjnego NSDAP i DNVP od 30 stycznia 1933 roku.

Częścią umowy koalicyjnej było rozpisanie przedterminowych - trzecich w ciągu roku - wyborów do Reichstagu, które miały przynieść koalicji rządzącej większość parlamentarną, umożliwiającą zmianę konstytucji.

Posłuchaj

"Nowy niemiecki ład" – powierzenie Adolfowi Hitlerowi funkcji kanclerza, wykorzystanie demokracji do ustanowienia władzy absolutnej, pożar Reichstagu jako pretekst do zniszczenia opozycji i utworzenie obozu koncentracyjnego w Dachau. 9:39

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Posłuchaj

Hitler kanclerzem Rzeszy - audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". (PR, 1998) 9:21

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Podejrzany nr 1: Komuniści

Obok podpalacza Marinusa van der Lubbe, na ławie oskarżonych zasiedli Ernst Torgler, przewodniczący grupy posłów komunistycznych w Zgromadzeniu Narodowym, oraz trzej bułgarscy komuniści. Proces trwał do 23 grudnia 1933 roku. Oskarżenie próbowało przedstawić podpalenie jako sygnał dla komunistycznych wystąpień zbrojnych przeciwko państwu niemieckiemu. Van der Lubbe został skazany na karę śmierci - wyrok wykonano 10 stycznia 1934 roku. Pozostałych oskarżonych uniewinniono. W latach 50. XX wieku brat van der Lubbego wniósł o proces rewizyjny.

Podejrzany nr 2: Naziści

W 1967 roku berliński sąd pośmiertnie uchylił wyrok śmierci, ale wydał wyrok za podpalenie - 8 lat. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Wysocy przedstawiciele NSDAP byli przekonani, że podpalenie Reichstagu było próbą wzniecenia powstania przeciwko państwu niemieckiemu przez członków partii komunistycznej. Inni ówcześni obserwatorzy sceny politycznej uważali podpalenie za akcję nazistów mającą umożliwić legalizację represji politycznych przeciw opozycji.

Pożar stał się pretekstem do prześladowań. W Dachau założono obóz koncentracyjny, do którego wysyłano wszystkich przeciwników reżimu.

Powiązany Artykuł

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Wydarzenie - niezależnie od tego, kto dokonał podpalenia - było korzystne dla nazistów. Pożar dał NSDAP pretekst do dalszej radykalizacji poglądów oraz użycia aparatu państwa przeciw lewicy. Od momentu pożaru parlament obradował poza tym budynkiem. Od 1999 roku w odbudowanym neorenesansowym gmachu Reichstagu pracuje parlament zjednoczonych Niemiec.

pd/mk