Iwan Franko. Ukraiński wieszcz narodowy
Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli ukraińskiej myśli politycznej i literatury, a jego twórczość stawiana jest obok dorobku poety Tarasa Szewczenki. W swoich dziełach Franko chętnie poruszał tematy społeczne - bronił interesów klasy robotniczej i ludu wiejskiego, a także buntował się przeciwko feudalnemu ustrojowi Galicji.
2022-03-03, 05:45
Pierwsze próby literackie
Iwan Franko urodził się 27 sierpnia 1856 roku we wsi Nahujowice koło Drohobycza na terenie austro-węgierskiej Galicji (obecnie jest to część Ukrainy). Uczył się w polskim gimnazjum w Drohobyczu, gdzie zapoznał się z twórczością m.in. Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego.
Jako twórca zadebiutował podczas studiów humanistycznych na Uniwersytecie Lwowskim, dziś noszącym jego imię. Zaangażował się wówczas w wydawanie akademickiego pisma "Druh". Na jego łamach opublikował (pod pseudonimem "Dżedżałyk") swoją pierwszą powieść "Petrij j Dowbuszczuky" (1875-1876), w której poruszył temat życia na ukraińskiej wsi. W tym samym czasie wydał również swój tomik wierszy "Ballady i opowiadania" (1876) oraz cykl opowiadań "Borysław" (1877). Ukazał w nich ciężkie warunki pracy panujące w przemyśle naftowym, wprowadzając tym samym postać robotnika do ukraińskiej literatury.
Franko i socjalizm
W czerwcu 1877 roku Franko został aresztowany za propagowanie socjalizmu i udział w tajnych organizacjach. Oskarżenia te nie były bezpodstawne – pisarz m.in. od dłuższego czasu utrzymywał kontakt listowny z kółkiem socjalistycznym polskich studentów w Petersburgu.
W więzieniu spędził niespełna dziewięć miesięcy, po odzyskaniu wolności nie zrezygnował jednak z działalności politycznej. Co więcej, coraz żywiej zaczął się interesować dorobkiem Karola Marksa i przetłumaczył nawet kilka fragmentów jego "Kapitału" na język ukraiński. Dołączył również do niedawno powstałego Lwowskiego Komitetu Socjalistycznego, w którym współpracował chociażby z poetą i dramatopisarzem Bolesławem Czerwińskim oraz historykiem i politykiem Bolesławem Limanowskim.
REKLAMA
Powiązany Artykuł
Bolesław Limanowski - nestor PPS i "szermierz wolności"
Na galicyjskiej wsi
Na początku lat 80. XIX wieku Iwan Franko (z powodu trudności związanych ze znalezieniem pracy i brakiem pieniędzy) zdecydował się wyjechać ze Lwowa i powrócić do rodzinnego domu. Rozpoczął się wówczas najpłodniejszy okres w jego twórczości. Opublikował wiele artykułów m.in. z zakresu historii, ekonomii oraz etnografii, a także podjął się stworzenia biografii szesnastowiecznego ruskiego drukarza Iwana Fedorowicza. Wiele uwagi poświęcał też tłumaczeniom – to właśnie wtedy przełożył na język ukraiński i wydał pierwszą część "Fausta" Johanna Wolfganga von Goethego (1882) i "Martwe dusze" Nikołaja Gogola (1882). Spisał również kilka wierszy - m.in. rewolucyjny "Hymn" (wydany w 1897 roku) - oraz pierwsze rozdziały powieści "Borysław się śmieje" (1882), w której ponownie poruszył temat warunków życia robotników naftowych.
Posłuchaj
Franko przykładał wielką wagę do treści swoich prac i artystycznego przetworzenia myśli przewodnich swoich dzieł. Starał się zaciekawić czytelnika, rozbudzić jego wyobraźnię i skłonić do refleksji. Dbał również o nadanie swoim postaciom psychologicznej motywacji, a całemu utworowi filozoficznej wymowy.
Kontakty z Polską i Polakami
Po powrocie do Lwowa Franko ściśle związał się z polskim środowiskiem galicyjskim. W 1884 roku rozpoczął współpracę z "Przeglądem Tygodniowym" dziennikarza Adama Wiślickiego. Jego prace publikowane były również na łamach m.in. "Kuriera Warszawskiego", pozytywistycznego pisma "Prawda" należącego do pisarza Aleksandra Świętochowskiego, oraz warszawskiego tygodnika społeczno-literackiego "Głos".
Powiązany Artykuł
Aleksander Świętochowski – "poseł Prawdy"
Pisał wówczas przede wszystkim wiersze (np. "Z wyżyn i nizin" z 1887 roku), opowiadania (np. "Obrazki galicyjskie" z 1885 roku oraz "Lelum i polelum" z 1897 roku), a także liczne artykuły (było ich łącznie ponad 700), w których poruszał tematykę ekonomiczną, społeczną i kulturalną. W 1885 roku na łamach tygodnika "Kraj" opublikował artykuł "Adam Mickiewicz w rusińskiej literaturze".
REKLAMA
Franko utrzymywał także bliskie kontakty z licznymi polskimi twórcami – regularnie korespondował z pisarką Elizą Orzeszkową i poetą Janem Kasprowiczem. Jednocześnie aktywnie współpracował z Bolesławem i Marią Wysłouchami, którzy byli ważnymi organizatorami ruchu ludowego w Galicji, dążącymi m.in. do stworzenia pierwszej samodzielnej partii chłopskiej na tych terenach.
Powiązany Artykuł
Eliza Orzeszkowa - z myślą o dobru wspólnym
"Wielka utrata" i Adam Mickiewicz
Ostatnie lata życia Iwan Franko poświęcił intensywnej pracy literackiej. Regularnie wydawał wówczas tomiki poezji - m.in. "Dawne i nowe" z 1911 roku i "Z lat mojej młodości" z 1914 roku.
Wiele uwagi poświęcał również twórczości Adam Mickiewicza – przełożył wówczas na język ukraiński liczne jego wiersze, w tym m.in. "Redutę Ordona" i "Śmierć pułkownika". W 1913 roku w druku ukazała się "Wielka utrata", której autorstwo Franko niesłusznie przypisał Adamowi Mickiewiczowi.
Iwan Franko zmarł 28 maja 1916 roku we Lwowie i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. W pogrzebie pisarza uczestniczyli m.in. Jan Kasprowicz i Bolesław Wysłouch.
REKLAMA
jb
REKLAMA