Z Małopolski na Mazowsze. O tym, jak Warszawa stała się stolicą Polski

Wizyty Zygmunta Augusta, wolne elekcje i sejmy walne

Na decyzję polskiego króla wpłynęły przede wszystkim względy praktyczne. Inkorporacja Mazowsza do Rzeczpospolitej, która została zatwierdzona 24 grudnia 1529 roku na sejmie walnym w Piotrkowie, zaowocowała rozwojem Warszawy. Na znaczeniu zyskał handel wiślany, który przyciągnął do miasta licznych kupców, rzemieślników oraz szlachtę wraz z ich kapitałem. Rosnący dobrobyt obywateli doprowadził do rozbudowy przyszłej polskiej stolicy - XVI wieku powstał m.in. barbakan (oryginalna budowla nie zachowała się do naszych czasów, obecnie możemy podziwiać jedynie jej powojenną rekonstrukcję).

Powiązany Artykuł

Zygmunt II August – ostatni Jagiellon na polskim tronie

Pod koniec stulecia Warszawa z małego, prowincjonalnego ośrodka miejskiego przeistoczyła się w jedno z ważniejszych centrów artystycznych i kulturalnych Rzeczpospolitej. W mieście coraz częściej i dłużej przebywał król Zygmunt August wraz ze swoim dworem, co podniosło rangę Warszawy. W 1569 roku natomiast zawarto unię lubelską, która doprowadziła do scalenia Litwy oraz Korony i utworzenia nowego państwa - Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Powołano do życia wspólny sejm walny, którego głównym miejscem obrad stała się właśnie Warszawa (co trzeci sejm miał się odbywać w Grodnie). Oba te elementy sprawiły, że do miasta zaczęło przyjeżdżać coraz więcej wybitnych przedstawicieli polskiej kultury, nauki i polityki - m.in. pisarz Jan Frycz Modrzewski czy historyk Stanisław Orzechowski.

Posłuchaj

Audycja Elizy Bojarskiej poświęcona wydarzeniom związanym z przeniesieniem stolicy Rzeczpospolitej do Warszawy. (PR, 03.09.1980) 14:20

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Warto podkreślić, że w okolicach Warszawy odbywały się także wolne elekcje – w 1573 roku we wsi Kamion (obecnie część Pragi Południe) powołano na polski tron Henryka Walezego, a dwa lata później na polu koło wsi Wielka Wola (obecnie jedna z dzielnic Warszawy) na nowego władcę Rzeczpospolitej wybrano Stefana Batorego.

Powiązany Artykuł

Elekcja 1575 roku. Stefan Batory i Anna Jagiellonka zasiadają na polskim tronie

Nieoficjalna polska stolica

Na przełomie XVI i XVII wieku Warszawa była więc już miastem o wysokiej randzie. Pod względem geograficznym była także dużo lepiej położona niż Kraków – z Mazowsza można szybciej dotrzeć na Litwę lub Pomorze niż z Małopolski. Bezpośredni wpływ na przeniesienie stolicy Rzeczpospolitej do Warszawy miał jednak wielki pożar, który dotknął zamek wawelski w 1595 roku. Niemal doszczętnie spłonęły wówczas m.in. królewskie apartamenty.

Decyzja o przeprowadzce została podjęta przez króla Zygmunta III Wazę wiosną 1596 roku. Ostatecznie władca wraz z rodziną i dworem zamieszkali jednak w mieście dopiero kilka lat później, gdy zakończyła się rozpoczęta w 1598 roku przebudowa Zamku Królewskiego.

Powiązany Artykuł

Zygmunt III Waza – król niefortunny

Co ciekawe, Zygmunt III Waza nie wydał żadnego aktu prawnego uznającego Warszawę za miasto stołeczne. Oficjalnie stolicą państwa wciąż pozostawał Kraków, tam też odbywały się niemal wszystkie koronacje i pogrzeby kolejnych polskich władców. Na Wawelu dalej przechowywano również insygnia królewskie.

Posłuchaj

Audycja Wiesława Zychowicza z cyklu "Radiowa encyklopedia kultury" poświęcona XVII-wiecznym dziejom Warszawy. (PR, 13.09.1972) 24:43

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

I chociaż z biegiem lat Warszawa stopniowo przejmowała od Krakowa wszystkie funkcje dyplomatyczne i polityczne, stając się ostatecznie centrum polskiego państwa, aż do końca istnienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów funkcjonowała jedynie jako "Miasto Rezydencjonalne Jego Królewskiej Mości". Co ciekawe, zapis o stołeczności Warszawy znalazł się dopiero w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z 1952 roku. 

Źródło: Polskie Radio/jb