Wielka Debata szaloną dyskusją o wielkości Wszechświata

Głównym tematem ich sporu było uznanie, że Ziemia i nasz Układ Słoneczny należą do jedynej galaktyki we Wszechświecie, czemu przeciwstawiał się Curtis twierdząc, że zaobserwowane spiralne mgławice są w swojej istocie oddzielnymi galaktykami, co czyniłoby Wszechświat znacznie większym niż do tej pory uznawano.

125 mln eksponatów

Nie bez przyczyny wybrano ogromne sale Narodowego Muzeum Historii Naturalnej jako miejsce najlepiej nadające się do odbycia takiej debaty. Muzeum to jest częścią ogromnego Smithsonian Institution, wchodzącego w skład słynnych zabudowań National Mall, położonych na obszarze od od pomnika Waszyngtona na wschód, po Kapitol Stanów Zjednoczonych. Ten kompleks muzeów, pomników i instytucji badawczych, założony w połowie XIX wieku, w ciągu wielu lat prac i dzięki ogromnemu wysiłkowi archiwizacyjnemu było w stanie w 1910 roku wyodrębnić największe tego typu Muzeum na świecie, którego eksponaty już teraz przekroczyły liczbę 125 milionów, głównie roślin, zwierząt, skamieniałości, minerałów, skał, meteorytów oraz wytworów kultury ludzkiej. Muzeum to posiada swój oficjalny portal (https://naturalhistory.si.edu/) z ogromną liczbą obrazów i informacji.

Spór o rozmiar galaktyki

Naukowy biuletyn Muzeum, archiwizujący wszystkie ważne wydarzenia w ramach rozwoju nauki przedstawia następujący opis tej Debaty: "Spotkanie w Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie 26 kwietnia 1920 r., na którym Harlow Shapley z Mount Wilson i Heber D. Curtis z Obserwatorium Licka wygłosili wykłady pod tytułem "Skala Wszechświata", przeszło do literatury jako "Wielka Debata". Prawdą jest, że dwie powstałe w ten sposób prace opublikowane w Biuletynie National Research Council z maja 1921 r. zawierają najlepsze prezentacje przeciwstawnych argumentów w bieżącym sporze o rozmiary naszej Galaktyki i status mgławic "spiralnych". Ale te artykuły, nawet jeśli przeczytane bez komentarza lub dyskusji, zajęłyby znacznie ponad dwie godziny, a zatem nie mogą reprezentować przebiegu "Wielkiej Debaty", która odbyła się od 20:15. - z zaplanowaną konwersacją aż do godziny 9:30. Niemniej jednak większość historyków nadal traktuje te opublikowane artykuły jako dosłowne zapisy dramatycznej próby sił, tworząc w ten sposób historyczny romans".

Dwaj słynni astronomowie, w wielu miejscach poruszali się jakby we mgle, nie mając oczywistych obecnie danych, nie dysponując tak znacząco dokładnymi opisami poszczególnych ciał niebieskich i ich skupisk określanych mianem galaktyk. Jednak wiele z ich tez było znacząco trafnych, co potwierdziły kolejne lata badań. Na przykład Shapley twierdził, że istnieje tylko jedna Galaktyka, co było oczywistym błędem. Uważał jednak, że Droga Mleczna jest znacznie większych rozmiarów niż powszechnie sądzono. Zaobserwowane na przełomie wieków mgławice spiralne według jego adwersarza Curtisa były oddzielnymi galaktykami, co jak się okazuje jest zgodne z prawdą. Jednak Curtis nie był w stanie naukowo i rzeczowo udowodnić swoich tez.

REKLAMA

Galaktyki, mgławice, gwiazdy

Dopiero wielkie odkrycia Edwina Hubble’a z 1923 roku pozwoliły na bezsprzeczne udowodnienie, że mgławice spiralne to oddzielne galaktyki, jak choćby Galaktyka Andromedy. Na prawdziwość tego stwierdzenia wpływ miały dwie obserwacje - w mgławicach tych zaobserwowano pojedyncze gwiazdy typu cefeid, a ich odległość od Drogi Mlecznej znacząco przekraczała ustaloną wielkość naszej galaktyki. Stąd płynął już tylko jeden wniosek, że mgławice w istocie rzeczy są niezwykle oddalonymi od nas kolejnymi galaktykami.

W specjalnym słowniku umieszczono przywoływane wtedy zwroty i wyrażenia, których naukowa świadomość jeszcze nie przedstawiała jasnego wytłumaczenia. W wydanym glossary czytamy między innymi: "Wielka Debata to Debata między Curtisem i Shapleyem w 1920 roku. Termin ten jest czasami rozumiany jako ogólny spór między Curtisem i Shapleyem na temat natury naszej Galaktyki i natury mgławic spiralnych, zamiast faktycznej debaty fizycznej. Określenie wszechświat wyspowy pojawiło się już przed "Wielką Debatą" i termin ten oznaczał "galaktykę". Termin ten nie był już używany po uchwaleniu "Wielkiej Debaty". Droga Mleczna to Galaktyka, która obejmuje nasze Słońce i Układ Słoneczny. W "Wielkiej Debacie" zwykle odnosił się do pasma światła biegnącego po niebie i zawierającego większość widocznych gwiazd. Dziś termin ten jest synonimem całej naszej Galaktyki. Mgławice natomiast przed "Wielką Debatą" były terminem, który odnosił się do każdej rozwiązanej mgławicy obserwowanej na niebie. Zauważono również, że istnieją różne rodzaje mgławic (liczba pojedyncza: mgławica), z których jedna miała strukturę spiralną i dlatego była określana jako "mgławice spiralne". Dziś "mgławice spiralne" są określane jako "galaktyki spiralne", a "mgławice" odnoszą się do dużych obłoków gazu i pyłu, które zaludniają galaktykę".

Warto zajrzeć na strony Muzeum i przejrzeć wiele ze zgromadzonych tam materiałów źródłowych, a już szczególnie wydrukowane w 1921 roku transkrypcje obu wykładów i dość szczegółowy zapis konwersacji - dyskusji. Faktem jest też i to, że wiele z odkryć Kosmosu, funkcjonujących w nauce o astronomii obecnie jest popartych empirią zdarzeń i odkryć. Wtedy jeszcze naukowcy w wielu dziedzinach jakby błądzili we mgle.

PP

REKLAMA