Izrael. Odczytano najstarsze znane zdanie w starożytnym języku. To zaklęcie przeciw wszom
Naukowcom udało się odczytać inskrypcję wyrytą w języku kananejskim na starożytnym grzebieniu. Głosi ona: "Niech ta kość pomoże pozbyć się wszy z włosów i brody". Wyryty około 3700 lat temu napis jest wyjątkowy, bo stanowi pełne zdanie; do tej pory znajdowano zabytki zawierające inskrypcje z zaledwie dwoma-trzema słowami w tym języku.
2022-11-10, 05:50
Grzebień został odkopany w Lakisz w południowo-zachodnim Izraelu w 2017 roku, ale dopiero w 2022, po starannym oczyszczeniu artefaktu, udało się dostrzec na nim inskrypcję. Zawierała 17 liter zapisanych archaicznym alfabetem i układających się w pięć słów. Napis został rozszyfrowany przez semickiego epigrafa dr Daniela Vainstuba z Uniwersytetu Ben Guriona (BGU).
- Inskrypcja grzebieniowa jest bezpośrednim dowodem na używanie alfabetu w codziennych czynnościach około 3700 lat temu. To przełomowy moment w historii naszej wiedzy o ludzkiej zdolności pisania - wskazuje prof. Yosef Garfinkel z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.
Inskrypcja jest wyjątkowa także z innego powodu: to pierwszy w tym regionie przykład inskrypcji odnoszącej się do przeznaczenia przedmiotu. Do tej pory odkrywano napisy będące informacją o właścicielu artefaktu lub dedykacją.
Jak podkreślają autorzy odkrycia z Uniwersytetu Hebrajskiego, Southern Adventist University w Stanach Zjednoczonych i Uniwersytetu Ben Guriona grzebień jest też ważnym świadectwem kunsztu grawera z epoki brązu, gdyż wyryte litery mają od 1 do 3 mm szerokości.
REKLAMA
Czytaj także:
- "Brakujące ogniwo" w dziejach alfabetu odnalezione?
- Archeolodzy twierdzą, że odnaleźli miejsce, w którym Salome poprosiła o głowę Jana Chrzciciela
Luksusowy przedmiot
Grzebień wykonany z kości słoniowej jest niewielki (mierzy mniej więcej 3,5 na 2,5 cm) i miał zęby po obu stronach. Chociaż ich podstawy są nadal widoczne, same zęby grzebienia zostały wyłamane prawdopodobnie już w starożytności. Górna część przedmiotu (inskrypcja ułatwia tutaj orientację) miała sześć grubych zębów służących do rozczesywania włosów, podczas gdy druga strona, z 14 drobnymi zębami, służyła do usuwania wszy i ich jaj (gnid).
Zespół badawczy przeanalizował sam grzebień pod kątem obecności wszy - przedmiot zbadano pod mikroskopem i sfotografowano z obu stron. Na drugim zębie znaleziono pozostałości wszy głowowej o wielkości 0,5-0,6 mm.
W starożytności grzebienie wykonywano z drewna lub kości. Przedmiot, na którym wyryto inskrypcję importowano najprawdopodobniej z Egiptu lub wykonano na miejscu ze sprowadzonego materiału. Grzebienie metalowe lub wykonane z kości słoniowej były zatem dobrem luksusowym. Dowodzi to, że problem wszawicy dotykał nawet lokalną elitę.
Ważny ośrodek
Lakisz było ważnym kananejskim państwem-miastem w drugim tysiącleciu p.n.e.. Biblia przypisuje jego podbicie Jozuemu. Warowna osada była drugim najważniejszym, po Jerozolimie, miastem w biblijnym Królestwie Judy (930–586 p.n.e.) i jako twierdza osłaniała stolicę od południowego zachodu.
REKLAMA
Do tej pory w Lakisz znaleziono 10 inskrypcji kananejskich, więcej niż w jakimkolwiek innym miejscu w Izraelu. Miasto było głównym ośrodkiem piśmiennictwa alfabetycznego przez około 600 lat, w latach 1800-1150 p.n.e.
Lakisz widziane z lotu ptaka. Fot.: Emil Aladjem REKLAMA