Jadwiga Zarugiewiczowa. Symboliczna matka Nieznanego Żołnierza
Gdy, wzorem Francji, podjęto decyzję, by w Warszawie upamiętnić bezimiennych bohaterów poległych w walce o granice odrodzonej ojczyzny, palącą kwestią stał się wybór szczątków, które miały spocząć w Grobie Nieznanego Żołnierza. Zadanie to powierzono Jadwidze Zurgielewiczowej, polskiej Ormiance, której syn poległ pod Zadwórzem. Kobieta dokonała wyboru 99 lat temu.
2024-10-29, 06:00
Jadwiga Zarugiewicz, z domu Karczewska, urodziła się w 1878 roku. Przyszła na świat w Kutach (ob. Ukraina), będących wówczas ważnym ośrodkiem społeczności ormiańskiej. W 1900 roku wyszła za mąż za Andrzeja Zarugiewicza, pracownika banku. Para doczekała się czworga dzieci.
Matka Orlęcia z polskich Termopil
Najstarszym synem Zarugiewiczowej był Konstanty. Chłopak miał zaledwie 17 lat, gdy wziął udział w walkach z Ukraińcami o Lwów w listopadzie 1918 roku. Później miał zamiar studiować na Politechnice Lwowskiej. Naukę przerwała mu po nieco ponad roku ofensywa bolszewicka. Konstanty, razem z wieloma rówieśnikami, weteranami walk o Lwów, wstąpił do wydzielonego oddziału rtm. Romana Abrahama.
Trafił do batalionu kpt. Bolesława Zajączkowskiego. Razem ze swoim oddziałem uczestniczył w bitwie pod Zadwórzem. Starcie z oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego pozwoliło na bezpieczne wycofanie się pozostałych sił polskich do Lwowa i organizację obrony. Niestety - za celę rzezi, jaką bolszewicy zgotowali żołnierzom kpt. Zajączkowskiego. Z tego powodu bitwa przeszła do historii jako "polskie Termopile". Poległ również Konstanty Zarugiewicz.
Ciała syna Jadwigi nigdy nie odnaleziono. Prawdopodobnie pochowano go w zbiorowej żołnierskiej mogile. Jego matka przeszukiwała pobojowisko w poszukiwaniu szczątków syna. Podobno osiwiała wówczas w ciągu jednego dnia.
REKLAMA
Zadwórze, obraz Stanisława Kaczora-Batowskiego, domena publiczna
Symboliczna matka Nieznanego Żołnierza
Najprawdopodobniej to ze względu na utratę najstarszego syna w tak dramatycznych okolicznościach Zarugiewiczowa została wytypowana na symboliczną matkę Nieznanego Żołnierza.
Pomysł uhonorowania bezimiennych poległych w służbie ojczyzny narodził we Francji, w wyniku traumy wywołanej I wojną światową. Pierwszy Grób Nieznanego Żołnierza utworzono w paryskim Łuku Tryumfalnym. W połowie lat 20. zadecydowano, że podobny monument powstanie w arkadach Pałacu Saskiego. Wybór pobojowiska z którego miały pochodzić szczątki bezimiennego żołnierza, w drodze losowania, padł na Cmentarz Orląt Lwowskich.
29 października 1925 roku przed Jadwigą Zarugiewiczową postawiono trzy odkopane, zamknięte trumny. Nie wiedząc, kto jest w niej pochowany, kobieta wskazała jedną. Okazało się, że spoczywający w trumnie żołnierz nosił maciejówkę, co oznaczało, że był ochotnikiem - poborowi nosili rogatywki. Oględziny ciała wykazały, że poległy miał około 14 lat i zginął w wyniku postrzału w głowę i nogę.
REKLAMA
Wybór trumny z ciałem Nieznanego Żołnierza; fot.: domena publiczna W kontekście Grobu Nieznanego Żołnierza nazwisko Zarugiewiczowej pada najczęściej, tymczasem bezimienny bohater otrzymał całą symboliczną rodzinę. W jej skład, poza "matką" wchodziła też Franciszka Ryś i Maria Bilewicz, wdowy po żołnierzach wojny polsko-bolszewickiej, Bronisława Widtowa, która w czasie walk w latach 1918-1920 straciła czterech synów, dzieci osierocone w czasie walk - Maria Chodowańcówna i Jaś Radzki, oraz dwaj weterani okaleczeni podczas walk w obronie Lwowa - Adam Gryglewski i Grzegorz Strzelecki.
Posłuchaj
ODKRYJ PAŁAC SASKI - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY:
Powiązany Artykuł
W zapomnieniu
Po wybuchu II wojny światowej małżeństwo Zarugiewiczów szukało schronienia u rodziny. Zamieszkali najpierw w Nisku, później w Rabce (gdzie zmarł Andrzej Zarugiewicz), wreszcie - w Krakowie.
REKLAMA
W wyniku powojennego przesunięcia granic Polski, Jadwiga Zarugiewiczowa nigdy nie powróciła do rodzinnego Lwowa. Sześćdziesięciosześcioletnia kobieta zamieszkała w Suwałkach. Tutaj zmarła 16 maja 1968 roku, mając 90 lat. Tu też została pochowana.
Dopiero w 2016 roku jej szczątki przeniesiono na Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Jej grób zdobi chaczkar - ormiański krzyż wotywny wykuty w skale przywiezionej z Armenii.
bm
REKLAMA
REKLAMA