"Analiza systemu komunizmu była formą oporu". Fenomen prof. Staniszkis

Jak mówił prowadzący program Filip Memches, prof. Jadwiga Staniszkis starała się opisać komunizm niezależnie od ideologii, która go legitymowała.

- Praca naukowa prof. Jadwigi Staniszkis była formą oporu i zrozumienia, radzenia sobie z komunizmem - ocenił także gość Polskiego Radio 24 dr Paweł Rojek. Dodał, że był to także głos kogoś, kto żył w tym systemie, za teoretycznym opisem stoi sytuacja egzystencjalna.

Jak zaznaczył, Staniszkis pisała o realnym socjalizmie, wykazując, że komunizm w PRL i w ZSRR był niemożliwy do zrealizowania, a duże odstępstwa od ideologii nie były możliwe.  Nie było dobrego rozwiązania - bo im więcej ideologii, tym mniej praktycznych sukcesów, a im więcej sukcesów, tym większe oddalenie od ideologii - relacjonował. 

Jak opowiada, w tej teorii w komunizmie władza rozumiana jako formułowanie celów i wskazywanie, drogi została oddana pewnej idei, była to ideokracja. Biuro polityczne, kacyki u władzy, cały aparat, nie mógł przekroczyć pewnej wizji skodyfikowanej w ideologii marksizmu i leninizmu. Żaden system nie może być nagą przemocą - odwoływano się do ideologii - tłumaczył.

Później Staniszkis zajmowała się także m.in. badaniem Solidarności. Jak opisywał gość audycji, Staniszkis obawiała się, że sposób myślenia buntowników był uwarunkowany ich rzeczywistością, zatem ograniczony przez przedmiot buntu, nie sięgał horyzontami poza te swoje realia, używał także języka systemu. Stąd miała obawy, że dzięki takim rewolucjom system tylko się zmodyfikuje. Obawiała się, że ten bunt zostanie wchłonięty i wzmocni system.

Była po stronie Solidarności. Nie miała jednak żadnej litości, była niebywale krytyczna - mówił gość Polskiego Radio 24. 

Analityczka polskiej rzeczywistości

Jadwiga Staniszkis urodziła się w 1942 roku w Warszawie. Została aresztowana podczas studiów na socjologii na Uniwersytecie Warszawskim za udział w wydarzeniach marca 1968 roku. W 1980 roku w Gdańsku brała udział w negocjacjach między strajkującymi stoczniowcami i rządem jako ekspert Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Po zawarciu porozumień sierpniowych została doradcą Solidarności.

W stanie wojennym wykładała we Wszechnicy Solidarności i publikowała w prasie podziemnej. Zajmowała się socjologią polityki, transformacją polityczną i gospodarczą w Polsce oraz Europie Środkowej.

Tytuł doktora uzyskała w 1972 roku, a w 1992 roku tytuł profesora nauk humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracowała w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, była członkiem Komitetu Socjologii PAN. Wykładała na uniwersytetach zagranicznych, między innymi w UCLA, Uniwersytecie Harvarda, Uniwersytecie Michigan, a także w Chinach i Japonii. 

Znane publikacje

Jadwiga Staniszkis opublikowała liczne artykuły oraz książki: "Ontologia socjalizmu", "Postkomunizm. Próba opisu",, "Władza globalizacji", "O władzy i bezsilności" i "Zawładnąć! Zarys procesualnej teorii władzy".

Jej głośna praca "Samoograniczająca się rewolucja" wyszła najpierw w Paryżu w 1982 roku, potem w Stanach Zjednoczonych, a w Polsce ukazała się w 2010.

Była laureatką Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za badania nad procesem transformacji Polski i świata. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce została odznaczona Krzyżami - Komandorskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2019 roku została także upamiętniona na muralu "Kobiety wolności" na stacji PKM Strzyża w Gdańsku.

Zmarła 15 kwietnia, na krótko przed 82. urodzinami.

• Łatwo stać się kimś złym, kiedy ma się poczucie siły". Prof. Staniszkis o tym, co ważne w życiu
  
• Czasy studenckie i walka z komunizmem. Wspomnienia prof. Jadwigi Staniszkis

Więcej w nagraniu.

Posłuchaj

Życie z duszą czy bez. Dr Paweł Rojek o teoriach prof. Jadwigi Staniszkis (Polskie Radio 24) 24:29

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

***

Audycja: Życie z duszą czy bez

Prowadzi: Filip Memches

Gość: dr Paweł Rojek, socjolog UJ

Data emisji: 28.04.2024

Godzina emisji: 19.05

PR24/IAR/PAP/in./