Monte Cassino głosem Melchiora Wańkowicza. Niepublikowana od lat gawęda mistrza reportażu w nowoczesnej odsłonie

Prezentowane nagranie z Archiwum Polskiego Radia powstało w kwietniu 1971 roku. O bitwie stoczonej prawie 30 lat wcześniej opowiada tu 79-letni Melchior Wańkowicz – ceniony reportażysta, prozaik i publicysta. I naoczny świadek walk o Monte Cassino.

Urodzonemu w 1892 roku Melchiorowi Wańkowiczowi nieobca była żołnierska dola. Podczas I wojny służył w I Korpusie Polskim w Rosji, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, zdobył Krzyż Walecznych.

W latach międzywojennych był prekursorem gatunku, którego stanie się mistrzem: reportażu (pisał wspomnienia wojenne, opowieści z Meksyku, ZSRR oraz – w słynnym "Na tropach Smętka" – z Prus Wschodnich).

Po wybuchu II wojny rozpoczął żywot emigranta. Przez Rumunię i Cypr dostał się na Bliski Wschód, gdzie nawiązał współpracę z 2 Korpusem Polskim powstałym z jednostek Armii Polskiej na Wschodzie. Został nieoficjalnym korespondentem wojennym Korpusu (polskie władze emigracyjne w Londynie nie chciały mianować Wańkowicza na to stanowisko, uważając go za zwolennika przedwojennej sanacji).    

Melchior Wańkowicz przeszedł z żołnierzami gen. Władysława Andersa cały szlak bojowy, od Iranu do Włoch. Tu, w maju 1944 roku, był świadkiem zwycięskiej bitwy o Monte Cassino.

Na podstawie tych doświadczeń napisał jedno ze swoich najważniejszych dzieł: trzytomową "Bitwę o Monte Cassino" (wydawaną również w wersjach skróconych). W dorobku Melchiora Wańkowicza znalazły się również takie książki, jak autobiograficzne "Szczenięce lata" i "Ziele na kraterze" czy reportaże z podróży po Kanadzie i USA.

W Polsce, do której powrócił w 1958 roku, cieszył się wielkim uznaniem czytelników. Po podpisaniu w 1964 roku "Listu 34" (skierowanego do komunistycznych władz w proteście przeciwko polityce kulturalnej państwa) popadł w niełaskę rządzących. Został oskarżony o przekazywanie za granicę materiałów godzących w Polskę i o współpracę z Radiem Wolna Europa. Pisarza skazano na 3 lata więzienia, jednak wyroku nie wykonano (skończyło się na kilkutygodniowym areszcie przed samym procesem).

Melchior Wańkowicz zmarł w 1974 roku.