Coraz więcej pożarów lasów. Naukowcy o przyczynach

Jak wykazały badania, zmiany klimatyczne znacznie zwiększyły prawdopodobieństwo wystąpienia katastrofalnych pożarów lasów - informuje pismo "Earth System Science Data".

Jak wskazuje międzynarodowy zespół naukowców w "Raport State of Wildfires" wielkie pożary lasów, takie jak w Kanadzie i niektórych częściach Amazonii w roku 2023, które przyczyniły się m.in. do zwiększenia emisji CO2 na całym świecie, były z powodu zmian klimatycznych co najmniej trzy razy bardziej prawdopodobne.

Emisja dwutlenku węgla spowodowana pożarami znacząco wyższa

W raporcie podsumowano ekstremalne pożary lasów w sezonie 2023-2024 (marzec 2023-luty 2024). Jak wskazano, emisje dwutlenku węgla z pożarów lasów na całym świecie były o 16 proc. wyższe od średniej, osiągając łącznie 8,6 miliarda ton. Natomiast emisje z pożarów w kanadyjskich lasach borealnych były ponad dziewięciokrotnie wyższe od średniej z ostatnich dwóch dekad i stanowiły prawie jedną czwartą globalnych emisji.

Oprócz dużej emisji CO2, pożary w Kanadzie doprowadziły do ewakuacji ponad 230 000 osób, a ośmiu strażaków straciło życie. Nietypowo dużą liczbę pożarów odnotowano również w północnych częściach Ameryki Południowej, szczególnie w brazylijskim stanie Amazonas oraz w sąsiednich obszarach Boliwii, Peru i Wenezueli. W rezultacie region Amazonii doświadczył jednych z najgorszych ocen jakości powietrza na świecie.

REKLAMA

Pożary coraz gwałtowniejsze, giną setki osób

W innych częściach świata pojedyncze pożary lasów, które płonęły intensywnie i szybko się rozprzestrzeniały - w Chile, na Hawajach i w Grecji, doprowadziły odpowiednio do 131, 100 i 19 bezpośrednich ofiar śmiertelnych. Były to jedne z wielu pożarów lasów na całym świecie, które miały znaczący wpływ na społeczeństwo, gospodarkę i środowisko.

Tylko dzięki temu, że na afrykańskich sawannach liczba pożarów była niewielka, sezon pożarów 2023-2024 ustanowiłby nowy rekord emisji CO2 z pożarów na całym świecie.

- W ubiegłym roku byliśmy świadkami pożarów lasów, które zabijały ludzi, niszczyły nieruchomości i infrastrukturę, powodowały masowe ewakuacje, zagrażały źródłom utrzymania i niszczyły kluczowe ekosystemy - powiedział główny autor tegorocznej analizy, dr Matthew Jones z University of East Anglia. - Pożary lasów stają się częstsze i intensywniejsze w miarę ocieplania się klimatu, a zarówno społeczeństwo, jak i środowisko cierpią z powodu konsekwencji - stwierdził naukowiec.

Długofalowe konsekwencje dla klimatu

Utrata zasobów węgla, które były zmagazynowane w lasach borealnych w Kanadzie i lasach tropikalnych w Ameryce Południowej ma trwałe konsekwencje dla klimatu Ziemi. Lasy potrzebują dziesięcioleci, a nawet stuleci, aby się zregenerować po pożarach, a to oznacza, że lata ekstremalnych pożarów, takie jak 2023-2024, będą przyczyną trwałego deficytu magazynowania węgla przez wiele kolejnych lat.

REKLAMA

Zmiana klimatu sprzyja pożarom

Oprócz katalogowania pożarów o dużym wpływie na całym świecie raport skupił się na wyjaśnieniu przyczyn ekstremalnego zasięgu pożarów w trzech najbardziej dotkniętych pożarami regionach: Kanadzie, zachodniej Amazonii i Grecji.

We wszystkich trzech pogoda uległa znacznym zmianom - obecnie gorące, suche warunki sprzyjają pożarom. Zmiana klimatu sprawiła, że ekstremalne warunki pogodowe sprzyjające pożarom w latach 2023-2024 są co najmniej trzy razy bardziej prawdopodobne w Kanadzie, 20 razy bardziej prawdopodobne w Amazonii i dwa razy bardziej prawdopodobne w Grecji.

Rośnie także zasięg pożarów

W raporcie dokonano analiz pozwalających odróżnić, w jaki sposób zmiana klimatu wpłynęła na zwiększenie obszaru spalonego przez pożary w porównaniu ze światem bez zmiany klimatu. Stwierdzono, że ogromny zasięg pożarów lasów w Kanadzie i Amazonii w sezonie 2023-2024 był z pewnością większą niż 99 proc. większy właśnie z powodu zmiany klimatu.

- Już widzimy wpływ zmiany klimatu na wzorce pogodowe na całym świecie, co zakłóca normalne reżimy pożarowe w wielu regionach. Ważne, aby zbadać, w jaki sposób zmiana klimatu wpływa na pożary i jak mogą się one zmieniać w przyszłości - zaznaczyła Chantelle Burton, starsza naukowiec ds. klimatu w Met Office.

REKLAMA

Zmiany będą postępować

Modele klimatyczne wykorzystane w raporcie wskazują, że częstotliwość i intensywność ekstremalnych pożarów lasów wzrośnie do końca stulecia, szczególnie dla scenariuszy, w których emisje gazów cieplarnianych pozostaną wysokie.

Raport pokazuje, że do 2100 r., dla średnich lub wysokich emisji gazów cieplarnianych, pożary lasów o podobnej skali do sezonu 2023-2024 staną się ponad sześć razy częstsze w Kanadzie. Zachodnia Amazonia może doświadczyć ekstremalnego sezonu pożarów, takiego jak sezon 2023-2024, prawie trzy razy częściej. Wskazuje się także, że lata z pożarami na skalę tych, które miały miejsce w Grecji w latach 2023-2024, podwoją swoją częstotliwość.

- Dopóki emisje gazów cieplarnianych będą nadal rosły, ryzyko ekstremalnych pożarów lasów będzie się zwiększało - powiedział dr Douglas Kelley, starszy naukowiec ds. pożarów w UK Center for Ecology & Hydrology.

Rozwiązaniem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych

Wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia ekstremalnych pożarów lasów w latach 2023-2024 można zminimalizować, ograniczając emisje gazów cieplarnianych. Przestrzeganie scenariusza niskiej emisji (SSP126) może ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia ekstremalnych pożarów w przyszłości.

REKLAMA

Według badań, przy scenariuszu niskiej emisji częstotliwość występowania takich zdarzeń jak w latach 2023-2024 w zachodniej Amazonii nie byłaby większa w 2100 r. niż w obecnej dekadzie. W Kanadzie przyszły wzrost częstotliwości występowania ekstremalnych pożarów zostałby zmniejszony z czynnika sześciokrotnego do czynnika dwukrotnego, podczas gdy w Grecji wzrost ten byłby ograniczony do 30 proc.

Pożary lasów zależne od wielu czynników

Na występowanie pożarów ma wpływ kilka czynników, w tym warunki pogodowe uwarunkowane zmianami klimatu, gęstość roślinności w krajobrazie uwarunkowana klimatem i zarządzaniem gruntami oraz możliwości zapłonu - spowodowanego przez uderzenia piorunów lub działalność ludzką.

Co ciekawe, raport wykazał, że obszar spalony przez pożary w Kanadzie i Grecji prawdopodobnie byłby większy, gdyby krajobraz nie został zmieniony przez ludzi. Działania takie jak rolnictwo, leśnictwo i dedykowane działania w zakresie zarządzania pożarami wpływają na krajobraz i mogą zmniejszyć gęstość roślinności. Oczywiście także działania strażaków ograniczają zasięg pożarów

- W Kanadzie i Grecji połączenie ekstremalnej pogody sprzyjającej pożarom i dużej ilości suchej roślinności wzmocniło się wzajemnie, co spowodowało znaczny wzrost liczby i zasięgu pożarów w zeszłym roku - zwróciła uwagę dr Francesca Di Giuseppe z ECMWF. - Działalność ludzka odegrała ważną rolę w najbardziej ekstremalnych zdarzeniach, które analizowaliśmy. Odkryliśmy jednak, że ostateczny zasięg tych pożarów został określony przez jednoczesne wystąpienie wielu przewidywalnych czynników - głównie pogody, obfitości paliwa i wilgoci - a nie przez bezpośredni wpływ człowieka - zaznaczył.

REKLAMA

W zachodniej Amazonii ekspansja rolnictwa doprowadziła do powszechnego wylesiania i degradacji lasów. To sprawiło, że lasy stały się bardziej podatne na pożary w okresach suszy i pogody sprzyjającej pożarom, wzmacniając wpływ zmiany klimatu.

Rola zjawiska El Niño

W latach 2023-2024 czwarte najpotężniejsze zjawisko El Niño w historii spowodowało przedłużającą się suszę i falę upałów w Ameryce Południowej. Ta naturalna cecha klimatu Ziemi podnosi temperatury i zmniejsza opady deszczu w Amazonii co trzy do ośmiu lat, ale coraz częściej nakłada się na wyższe temperatury z powodu zmiany klimatu.

- W wielu lasach tropikalnych, takich jak Amazonia, wylesianie i ekspansja rolnictwa zaostrzyły wpływ zmiany klimatu na ryzyko pożarów lasów, czyniąc te kluczowe ekosystemy bardziej podatnymi - podkreślił dr Burton.

Coraz istotniejsze przewidywanie pożarów 

Prognozowanie ryzyka pożaru to rozwijający się obszar badań. Zostały już zbudowane systemy wczesnego ostrzegania na podstawie samych czynników pogodowych. Na przykład w Kanadzie ekstremalne warunki pogodowe związane z pożarami były przewidywane z dwumiesięcznym wyprzedzeniem i dostarczały wczesnych sygnałów o wysokim potencjale pożarowym w 2023 r. Wydarzenia w Grecji i Amazonii miały krótsze okna przewidywalności.

REKLAMA

Pożarów będzie przybywać

W sezonie 2024-2025 prognozy sugerują dalsze ponadprzeciętne prawdopodobieństwo pogody sprzyjającej pożarom - gorące, suche i wietrzne warunki - w częściach Ameryki Północnej i Południowej, co stwarzało sprzyjające warunki do pożarów lasów w Kalifornii, Albercie, Kolumbii Brytyjskiej i w brazylijskim Pantanalu w czerwcu i lipcu.

- Nie jesteśmy szczególnie zaskoczeni niektórymi z ostatnich pożarów w wiadomościach, ponieważ ponadprzeciętne warunki pogodowe związane z pożarami były przewidywane w częściach Ameryki Północnej i Południowej. Jednak rozległe pożary Arktyki, których byliśmy świadkami ostatnio, zaskoczyły nas - to coś, co należy omówić w naszym kolejnym raporcie - powiedział dr Di Giuseppe.

• Wielkie pożary w Grecji. Żywioł nie odpuszcza

Raport "Raport State of Wildfires", który będzie publikowany co roku, jest współtworzony przez University of East Anglia (UEA, Wielka Brytania), UK Center for Ecology & Hydrology (UKCEH), Met Office (Wielka Brytania) i European Center for Medium-Range Weather Forecasts (ECMWF, Wielka Brytania).

REKLAMA

PAP/ka