Niszczą rynek i nie płacą podatków? Działalność nierejestrowana poza kontrolą
Miała być ułatwieniem dla dorabiających i testujących biznes. Tymczasem, zdaniem ekspertów, działalność nierejestrowana wymknęła się spod kontroli i stała się formą nieuczciwej konkurencji dla firm płacących podatki. Rzecznik MŚP i prawnicy apelują o pilne zmiany w przepisach. Wyjaśniamy, na czym polega problem i co może się zmienić.
2025-07-10, 12:39
Najważniejsze informacje w skrócie:
- Działalność nierejestrowana (zwana "firmą na próbę") to legalna forma drobnej działalności gospodarczej. Osiągane przychody nie mogą przekraczać 75 proc. minimalnego wynagrodzenia (3499,5 zł miesięcznie w 2025)
- Eksperci apelują o poprawę niespójnych przepisów - problemami są rozbieżności między regulacjami podatkowymi, ubezpieczeniowymi czy Prawem przedsiębiorców
- Zdaniem ekspertów państwo nie zna skali zjawiska działalności nierejestrowanej
Działalność nierejestrowana - przepisy do zmiany?
Według dziennika "Puls Biznesu" działalność nierejestrowana (zwana "firmą na próbę") przybrała formy, które zaczynają zagrażać zarejestrowanym podmiotom płacącym wszystkie podatki i składki na ubezpieczenie. W dodatku państwo ma nie znać skali zjawiska.
Jak wskazuje dziennik, w Polsce możliwe jest legalne prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji jej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), pod warunkiem spełnienia określonych warunków. Nie trzeba wtedy opłacać co miesiąc składek na ubezpieczenie do ZUS ani zaliczek na podatek dochodowy. Wystarczy, że osoba nie prowadziła działalności gospodarczej w ostatnich 60 miesiącach lub nie miała jej zawieszonej, a osiągane przychody nie przekraczają ustawowego limitu 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, czyli obecnie 3499,50 zł miesięcznie. Od nowego roku limit przychodów miałby być liczony kwartalnie, a nie tak jak dotychczas - miesięcznie - dodał "PB".
💰 Jak liczyć limit 3499,50 zł? Kluczowa zasada, o której zapominają tysiące
Największą pułapką w działalności nierejestrowanej jest pilnowanie miesięcznego limitu przychodów. Kluczowe jest zrozumienie, czym jest "przychód należny".
To nie jest to, co masz na koncie. Limit dotyczy przychodu należnego, a nie faktycznie otrzymanego. Oznacza to, że jeśli wystawiłeś fakturę lub umówiłeś się na zapłatę w czerwcu, to kwota ta wlicza się do czerwcowego limitu, nawet jeśli klient zapłaci ci dopiero w lipcu.
To przychód, a nie dochód. Limit dotyczy przychodu, czyli całej kwoty, jaką płaci ci klient. Nie możesz od niej odjąć swoich kosztów (np. na materiały czy wysyłkę) przed sprawdzeniem, czy mieścisz się w limicie.
Pilnuj każdego miesiąca. Limit jest miesięczny. Jeśli w jednym miesiącu przekroczysz go nawet o 1 zł, masz obowiązek zarejestrować firmę w CEIDG w ciągu 7 dni.
Gazeta zwraca też uwagę, że legalizacja działalności nierejestrowanej miała umożliwić potencjalnym przedsiębiorcom przetestowanie pomysłu na biznes lub dorobienie sobie do etatu (stąd potoczna nazwa "firma na próbę"). Jak zauważa jednak Alicja Majewska, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, powołując się na raport Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) z 2023 r., ok. 30 proc. osób korzystających z tej formy aktywności w ogóle nie planowało wtedy rejestracji firmy.
Według Kingi Konopelko, radczyni prawnej prowadzącej własną kancelarię, sam zamysł stworzenia specjalnych warunków dla startujących przedsiębiorców był bardzo dobry w swych założeniach, ale jak pokazuje praktyka, rozwiązanie to nie do końca się sprawdza. Wielu ekonomistów mówi o tym, że taka formuła staje się zagrożeniem dla mikrofirm - czytamy na łamach dziennika.
"Działalność nierejestrowana miała być wolna od formalności. Okazuje się jednak, że odnoszące się do niej przepisy są niespójne. Podstawowym problemem są rozbieżności między regulacjami podatkowymi, ubezpieczeniowymi i tymi zawartymi w ustawie Prawo przedsiębiorców. To ostatnie nie wprowadziło ograniczeń świadczenia usług w ramach tak prowadzonego biznesu - dopuszcza każdą drobną działalność zarobkową, o ile nie wymaga ona uzyskania koncesji lub wpisu do rejestru" - pisze dziennik.
🕵️♂️ Działalność nierejestrowana a "szara strefa". Gdzie leży granica?
Eksperci ostrzegają, że działalność nierejestrowana bywa furtką do szarej strefy. Jaka jest między nimi różnica?
Działalność nierejestrowana (legalna): To w pełni legalna forma drobnej działalności zarobkowej. Osoba ją prowadząca nie płaci składek ZUS, ale ma obowiązek prowadzić ewidencję przychodów, pilnować limitu i rozliczyć cały swój przychód w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36 (w sekcji "Inne źródła").
Szara strefa (nielegalna): To działalność, która jest ukrywana przed państwem. Zaczyna się w momencie, gdy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną:
- celowo przekracza miesięczny limit przychodów i nie rejestruje firmy,
- nie prowadzi żadnej ewidencji i nie zgłasza swoich dochodów do opodatkowania w rocznym PIT.
To już nie jest "firma na próbę", a nielegalne unikanie płacenia podatków.
Działalność nierejestrowana - przykłady i na co trzeba uważać
- Sprzedaż rękodzieła (np. biżuteria, dekoracje).
- Korepetycje lub szkolenia (np. nauka języków, warsztaty).
- Drobne usługi (np. sprzątanie, opieka nad zwierzętami, naprawa rowerów).
- Tworzenie treści (np. pisanie artykułów, blogowanie, drobne usługi graficzne).
- Ważne: Niektóre rodzaje działalności (np. wymagające licencji, zezwoleń lub koncesji, jak sprzedaż alkoholu czy usługi medyczne) nie mogą być prowadzone w formie nierejestrowej.
Prowadząc działalność nierejestrowaną trzeba prowadzić ewidencję przychodów, choć można ją robić w dowolnej formie (np. w notesie czy w arkuszu kalkulacyjnym). Przychody z niej trzeba bowiem rozliczyć w deklaracji podatkowej, a do tego trzeba pilnować czy nie przekracza się limitu (3499,5 zł miesięcznie w 2025).
W razie przekroczenia limitu działalność należy zarejestrować w CEIDG.
Czytaj także:
- "Pieniądz nie śpi" Czym jest działalność nierejestrowa?
- "Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone". Konstytucja Biznesu ma już rok
- Wakacje od ZUS niepopularne w wakacje. Milion osób wciąż nie skorzystało
Źródło: PAP/PB/Andrzej Mandel