Najważniejsze informacje w skrócie:

• Świadczenie 800 plus dla cudzoziemców zostanie powiązane z aktywnością zawodową w Polsce, a dla części z nich również z nauką dzieci w polskiej szkole
• ZUS będzie automatycznie weryfikował co miesiąc, czy wnioskodawca spełnia warunki, wstrzymując wypłatę w przypadku braku aktywności
• W projekcie uwzględniono obniżenie wymaganego progu zarobkowego do 50 proc. minimalnego wynagrodzenia oraz wyjątki dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnościami

800 plus tylko dla pracujących cudzoziemców. Nowy projekt ustawy

Rząd planuje wprowadzić znaczące modyfikacje w sposobie przyznawania świadczenia wychowawczego 800 plus dla cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy. Głównym celem nowej ustawy jest zacieśnienie powiązania prawa do świadczeń z wkładem w polski rynek pracy. Wiceszef MSWiA Maciej Duszczyk potwierdził, że projekt ustawy, który ma na celu weryfikację uprawnień do świadczeń rodzinnych dla cudzoziemców oraz określenie warunków pomocy dla obywateli Ukrainy, został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów. Teraz dokumentem zajmie się Rada Ministrów.

Jak podkreślił Duszczyk, projekt ma charakter kompleksowy i ma przede wszystkim "stymulować cudzoziemców do podejmowania zatrudnienia w Polsce". Podczas briefingu prasowego wiceszef MSWiA wyjaśnił, że "projekt został wczoraj rekomendowany na poziomie wiceministrów do Rady Ministrów. Wszystkie kwestie fundamentalne zostały wyjaśnione; pozostaje jeszcze kilka kwestii technicznych, które przed posiedzeniem Rady Ministrów zostaną wyjaśnione i zapisane w projekcie". Wcześniej PSL pokazało pomysł, żeby także wypłaty 800 plus dla Polaków uzależnić od podejmowania przez beneficjentów pracy.

Kluczową zmianą, o której poinformował minister, jest comiesięczna weryfikacja przez ZUS prawa do świadczenia. System będzie funkcjonował w sposób automatyczny, sprawdzając, czy cudzoziemiec, w tym obywatel Ukrainy, był aktywny zawodowo w poprzednim miesiącu. Jeśli tak, świadczenie zostanie wypłacone. W przeciwnym razie, "świadczenie będzie wstrzymywane, a przelew nie zostanie wysłany".

Automatyzacja ma również pomagać w weryfikacji warunku zamieszkiwania cudzoziemców w Polsce poprzez analizę rejestru prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej.

Istotną korektę wprowadzono w wysokości wskaźnika minimalnego wynagrodzenia, który uprawniałby do świadczeń. Pierwotnie proponowano próg 75% minimalnego wynagrodzenia, jednak po dyskusjach, m.in. z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zdecydowano o obniżeniu go do 50%. Jest to, jak zaznaczył Duszczyk, "ukłon w stronę samotnych matek z kilkorgiem dzieci", które, jak przyznał, "mogą nie pracować na pełen etat, bo będzie bardzo trudne połączyć wychowanie dzieci, opiekę nad dziećmi z zatrudnieniem".

Projekt przewiduje także wyjątki: świadczenie będzie mogło być wypłacane na dzieci posiadające polskie orzeczenie o niepełnosprawności, niezależnie od aktywności zawodowej opiekunów.

Wiceszef MSWiA wyraził nadzieję, że parlament szybko zajmie się projektem, a następnie trafi on do Senatu, aby prezydent miał odpowiedni czas na podjęcie decyzji. Podkreślił również, że jeśli "pojawiłoby się ponowne weto prezydenta Karola Nawrockiego, „czeka nas gigantyczny chaos”". Z tego powodu "mamy nadzieję, że ten akt prawny jest na tyle dobrze przygotowany i pełny, że pan prezydent zdecyduje się go podpisać".

W nowym projekcie ustawy znalazł się również przepis dotyczący finansowania systemu Starlink dla Ukrainy. Ponadto, prawo do świadczenia "Dobry Start" dla cudzoziemców również zostanie uzależnione od spełnienia warunku aktywności zawodowej lub podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Projekt dotyczy wyłącznie cudzoziemców, dlatego nie uwzględniono w nim np. postulatów prezydenta dotyczących podwyższenia kar za przemyt, które dotyczyłyby również obywateli Polski.

Ukraińcy w Polsce. Weto prezydenta a prawo do pobytu

Nowy projekt to odpowiedź na wcześniejsze weto prezydenta Karola Nawrockiego, który pod koniec sierpnia nie podpisał nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Prezydent argumentował, że świadczenie 800 plus powinno przysługiwać tylko tym Ukraińcom, którzy pracują w Polsce, opierając się na zasadzie "równe prawa za równe obowiązki" i konieczności uszczelnienia systemu. Weto to zablokowało nie tylko postulowane zmiany w systemie świadczeń, ale również przedłużenie ochrony tymczasowej dla Ukraińców do 4 marca 2026 r., co stworzyło niepewność prawną dla setek tysięcy osób i instytucji.

Spór o 800 plus dla Ukraińców koncentruje się wokół zmiany dotychczasowych zasad, które przewidywały przyznawanie świadczenia na tych samych warunkach co Polakom. Zwolennicy modyfikacji, w tym przedstawiciele rządu, wskazują na potrzebę aktywizacji zawodowej uchodźców i uszczelnienia systemu, aby zapobiegać nadużyciom, takim jak pobieranie świadczeń przez osoby faktycznie niezamieszkujące już w Polsce. Argumentują, że po ponad trzech latach od wybuchu wojny, pomoc powinna ewoluować od charakteru humanitarnego w stronę systemowych rozwiązań integracyjnych, gdzie równe prawa idą w parze z równymi obowiązkami, takimi jak praca i płacenie składek.

Krytycy proponowanych zmian wyrażają obawy o sytuację grup szczególnie wrażliwych, które z obiektywnych przyczyn nie mogą podjąć pracy. Wśród nich wymienia się samotne matki z małymi dziećmi, opiekunów osób z niepełnosprawnościami, osoby starsze opiekujące się wnukami, a także tych w trakcie leczenia lub z problemami zdrowotnymi. Podkreślają, że 800 plus jest świadczeniem na dziecko, mającym na celu wyrównywanie szans, a nie wsparciem dla rodzica, stąd uzależnianie go od statusu zawodowego może pogorszyć sytuację materialną ukraińskich dzieci i utrudnić ich integrację.

Stopień aktywizacji zawodowej uchodźców z Ukrainy w Polsce jest już obecnie bardzo wysoki. Dane rządowe i ZUS wskazują, że od 70% do nawet 78% dorosłych uchodźców z Ukrainy podjęło legalną pracę w Polsce, płacąc podatki i składki do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Raporty ekonomiczne, takie jak ten przygotowany przez Deloitte, wskazują, że w 2024 roku ukraińscy uchodźcy wygenerowali 2,7% polskiego PKB, a wartość składek wpłaconych przez wszystkich cudzoziemców do ZUS wyniosła 18,5 mld zł, z czego Ukraińcy stanowią około dwóch trzecich. Krytycy zmian argumentują, że Ukraińcy już teraz wnoszą znaczący wkład w polską gospodarkę, a ograniczenie świadczeń mogłoby dotknąć od kilkudziesięciu do ponad 100 tysięcy dzieci.

Konsekwencje zawetowania poprzedniej ustawy przez prezydenta Nawrockiego są dalekosiężne. Najważniejszym skutkiem jest brak przedłużenia ochrony tymczasowej dla Ukraińców, co stawia pod znakiem zapytania legalność pobytu setek tysięcy osób. Weto zablokowało również zmiany mające na celu uszczelnienie systemu, np. w kontekście "turystyki po PESEL". Cała sytuacja stworzyła stan niepewności prawnej i wymusiła na rządzie oraz parlamencie konieczność bardzo szybkiego procedowania nowej ustawy, aby uniknąć chaosu prawnego i potencjalnego kryzysu humanitarnego.

• Szłapka: będzie powiązanie 800 plus z pracą dla wszystkich cudzoziemców
• Wiadomo, ile dzieci cudzoziemców pobiera 800 plus
• Nawrocki blokuje pomoc Ukraińcom. Sikorski: putinowscy propagandyści zachwyceni

Źródło: KPRM/Michał Tomaszkiewicz