26 sierpnia

1789 - Konstytuanta Republiki Francuskiej uchwaliła Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Był to programowy dokument Wielkiej Rewolucji Francuskiej, głoszący zasady równości wobec prawa, suwerenności narodów, podziału władz, niedopuszczalności oskarżenia i aresztowania poza wypadkami określonymi ustawą, a także wolności wyznania i wolności słowa. Deklaracja wywarła ogromny wpływ na dalsze kształtowanie się politycznych i społecznych stosunków w Europie.

Pozostałe wydarzenia:

1278 - W bitwie pod Suchymi Krutami król Niemiec Rudolf Habsburg zwyciężył czeskiego króla Przemysła Ottokara II, który zginął na polu walki. Był to początek przyszłej potęgi Habsburgów. 

1346 - Zmarł Jan Luksemburski, król Czech od 1310 roku, wspomagał wyprawy krzyżackie na Polskę i Litwę, uczestnik licznych turniejów rycerskich. Nawet po utracie wzroku nie zmienił trybu życia, poległ pod Crècy walcząc po stronie francuskiej z Anglikami. 665 rocznica

REKLAMA

1666 - Zmarł Frans Hals, holenderski malarz, jeden z najwybitniejszych portrecistów europejskich, jako jeden z pierwszych posługiwał się kontrastami czystej bieli z ciemną tonacją obrazów, malował techniką alla prima, bezpośrednio na płótnie. Tworzył portrety grupowe i indywidualne oraz sceny rodzajowe: "Błazen grający na lutni", "Cyganka", "Portret mężczyzny w kapeluszu", "Bankiet oficerów gwardii cywilnej św. Jerzego". 345 rocznica

1723 - Zmarł Antony van Leeuwenhoek, holenderski przyrodnik, twórca podstaw mikrobiologii. Posługując się mikroskopem własnej konstrukcji dokonał obserwacji czerwonych ciałek krwi i odkrył istnienie bakterii. Urodził się 24 października 1632 roku. 

1740 - Urodził się Joseph Michel Montgolfier, francuski wynalazca, który wraz z bratem zbudował pierwszy balon na gorące powietrze. Zmarł 26 lipca 1810 roku.  

1743 - Urodził się Antoine Lavoisier, chemik francuski, uważany obok Boyle'a i Daltona za twórcę współczesnej chemii. Sformułował pierwszą wersję prawa zachowania masy, odkrył, że tlen jest niezbędny przy spalaniu oraz w procesie produkcji kwasów, przyczynił się do zreformowania nomenklatury chemicznej. Jego praca "Elementarne zagadnienia chemii" uważana jest za pierwszy nowoczesny podręcznik chemii. Zmarł 8 maja 1794 roku. 

REKLAMA

1842 - Urodził się Karol Rolow Miałowski, kubański generał polskiego pochodzenia, uczestnik walk o niepodległość Kuby, generalny inspektor wojsk kubańskich, minister skarbu. (zm. 1907)

1850 - Urodził się Charles Robert Richet, francuski fizjolog, lekarz, poeta, profesor na uniwersytecie w Paryżu. Zajmował się leczeniem gruźlicy i padaczki. Za badania zjawiska anafilaksji otrzymał Nagrodę Nobla w 1913 roku w dziedzinie medycyny. Zmarł 4 grudnia 1935 roku.                    

1867 - Odbył się pierwszy Międzynarodowy Kongres Lekarzy w Paryżu.

1880 - Urodził się Guillaume Apollinaire, właściwie Wilhelm Kostrowicki, francuski poeta polskiego pochodzenia. Był jednym z przywódców francuskiej awangardy poetyckiej, związany z kubizmem i surrealizmem. Zmarł 9 listopada 1918 roku. 

REKLAMA

1882 - Urodził się James Franck, niemiecki fizyk. W 1925 roku otrzymał nagrodę Nobla za przeprowadzenie doświadczeń, które pozwoliły na zbadanie struktury atomu. Uczestniczył w  badaniach nad konstrukcją bomby atomowej w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 21 maja 1964 roku.      

1883 - Urodził się Kazimierz Pużak, sekretarz generalny PPS. W czasie okupacji jeden z przywódców WRN. Aresztowany przez UB w 1948 roku. Zmarł w więzieniu 30 kwietnia 1950 roku. Pośmiertnie został uniewinniony 19 kwietnia 1989 roku. 

1888 - Urodził się Thomas Stearns Eliot, poeta brytyjski, autor poematów: "Jałowa ziemia", "Próżni ludzie", "Podróż Trzech Mędrców", "Cztery kwartety", laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1948 roku. Zmarł 4 stycznia 1965 roku. 

1895 - Urodził się Jerzy Kuryłowicz, językoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego i Jagiellońskiego. Jego prace stanowią podstawową lekturę z zakresu językoznawstwa indoeuropejskiego, przyczynił się także do rozwoju metodologii językoznawstwa diachronicznego, w tym rekonstrukcji wewnętrznej. Do ważniejszych jego publikacji należą: "L'Apophonie en indo-européen", "The Inflectional Categories of Indo-European". Zmarł 28 stycznia 1978 roku.

REKLAMA

1899 - Urodził się Rufino Tamayo, jeden z najwybitniejszych malarzy meksykańskich 20. wieku. Jego twórczość miała charakter uniwersalny, łączył pierwiastki meksykańskiej kultury ludowej z elementami sztuki europejskiej. Zmarł 24 czerwca 1991 roku.

1908 - Urodziła się Natalia Gałczyńska, pisarka i tłumaczka literatury rosyjskiej, autorka utworów dla dzieci i młodzieży, żona Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Zmarła 22 listopada 1976 roku. 

1910 - Urodziła się Matka Teresa z Kalkuty, katolicka siostra zakonna, z pochodzenia Albanka, posiadająca obywatelstwo indyjskie, prowadząca w Indiach działalność humanitarną, założycielka kongregacji sióstr Miłosierdzia Bożego, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla z 1979 roku. Beatyfikowana w 2003 roku. Zmarła 5 września 1997 roku.   

1910 - Zmarł William James, amerykański filozof i psycholog, współtwórca pragmatyzmu, inicjator psychologii funkcjonalnej. Urodził się 11 stycznia 1842 roku.

REKLAMA

1910 - W Kopenhadze rozpoczęła się trzydniowa Międzynarodowa Konferencja Kobiet Socjalistek, podczas której ustalono dzień święta kobiet na 8 marca każdego roku. 

1914 - Urodził się Julio Cortázar, argentyński pisarz, w którego utworach przeplata się świat rzeczywisty i fantastyczny. Autor opowiadań "Koniec zabawy", "Dla wszystkich ten sam ogień", "Ośmiościan" i powieści "Gra w klasy", "Książka dla Manuela", "Egzamin". Zmarł 11 lutego 1984 roku.  

1920 - Urodził się Stefan Stuligrosz, dyrygent, muzykolog, profesor akademii muzycznej w Poznaniu. W 1945 roku zorganizował chór chłopięco-męski "Poznańskie Słowiki", którego został kierownikiem artystycznym i dyrygentem. Chór pod jego dyrekcją koncertował w  Europie, w USA, Kanadzie, Japonii, w 1992 roku wystąpił w Koncercie Galowym w Dniu Narodowym Polski na Wystawie Światowej EXPO w Sewilli. Skomponował ponad 600 utworów, przede wszystkim religijnych utworów chóralnych. Kawaler Orderu Orła Białego. 

1910 - Zmarł William James, amerykański psycholog, filozof, pedagog. Zwolennik funkcjonalizmu i prekursor behawioryzmu i psychologii humanistycznej, autor dogłębnych analiz i samoobserwacji "strumienia świadomości" oraz słynnego pytania "Czy świadomość istnieje?"; autor prac "Zasady psychologii", "Doświadczenia religijne", "Pragmatyzm".  

REKLAMA

1920 - Konstytucja USA przyznała kobietom prawo wyborcze. 

1934 - Stanisława Walasiewiczówna na Światowych Igrzyskach Kobiet, ustanowiła rekord świata w biegu na 100 metrów w czasie 11,5 sekundy. 

1938 - Zmarł Teodor Axentowicz, malarz, przedstawiciel Młodej Polski. Był autorem obrazów rodzajowych i symbolicznych, portretów kobiet i dzieci. Wykładał w Szkole Sztuk Pięknych  w Krakowie. Urodził się 13 maja 1859 roku. 

1940 - Pierwszy nalot brytyjskiego lotnictwa bombowego na Berlin.         

REKLAMA

1943 - Zginął w walce z radzieckimi partyzantami Antoni Burzyński "Kmicic", dowódca pierwszego oddziału partyzanckiego Armii Krajowej w Okręgu Wilno. Wraz z nim zginęło 50. żołnierzy AK. 

1943 - Urodził się Tadeusz Nalepa, kompozytor, gitarzysta, wokalista i autor tekstów, nazywany "ojcem polskiego bluesa". Do największych przebojów grupy "Blackout", w której występował, należą: "Gdybyś kochał, hej!", "Poszłabym za tobą", "Kiedy byłem małym chłopcem". Zespół działał do 1980 roku, później artysta występował i nagrywał pod własnym nazwiskiem. Zmarł 4 marca 2007 roku.

1956 - W Częstochowie podczas manifestacji społeczeństwa biskup Michał Klepacz odczytał, pod nieobecność uwięzionego prymasa Stefana Wyszyńskiego, tekst "Ślubów Jasnogórskich". 55 rocznica

1964 - Urodził się Mariusz Bonaszewski, aktor Teatru Narodowego w Warszawie. Zagrał między innymi w sztukach "Edward II", "Noc listopadowa", "Wiśniowy sad". Grał w filmach "Marszałek Piłsudski", "Jak narkotyk", "Wrota Europy", "Chaos", "Klasa na obcasach". 

REKLAMA

1967 - Zmarł Marian Walentynowicz, grafik i karykaturzysta, twórca ilustracji do "Przygód Koziołka Matołka" Kornela Makuszyńskiego. Urodził się 20 sierpnia 1896 roku.

1972 - Zmarł sir Francis Chichester, brytyjski żeglarz, który na  przełomie roku 1966 i 67 wsławił się samotną podróżą dookoła świata na jachcie "Gypsy Moth IV". Autor licznych książek i podręczników żeglarstwa. Urodził się 17 września 1901 roku.

1974 - Zmarł Charles Lindbergh, generał, amerykanski pionier lotów samolotowych. W 1927 roku pierwszy samotnie przeleciał przez Atlantyk bez międzylądowań. Trasę blisko 6000 kilometrów pokonał w  33 godziny i 12 minut. Urodził się 4 lutego 1902 roku.

1978 - Patriarcha Wenecji kardynał Albino Luciani został wybrany na papieża i przyjął imię Jan Paweł I. Sprawował swój pontyfikat tylko 33 dni. Zmarł nagłą śmiercią 28 września 1978 roku. Jego następcą został Karol Wojtyła, który przyjął imię Jan Paweł II.

REKLAMA

1978 - Zmarł Charles Boyer, francuski aktor filmowy, czterokrotnie nominowany do Oscara. Grał w filmach: "Pani Walewska", "Guwernantka", "Algier", "Gasnący płomień". Urodził się 28 sierpnia 1899 roku.

1979 - Zmarł Mika Waltari, fiński powieściopisarz, dziennikarz i krytyk literacki, jeden z najbardziej twórczych i znanych na świecie fińskich pisarzy. Napisał 29 powieści, wśród nich "Obcy przyszedł na farmę", "Krwawy ślad", "Niebezpieczna gra", "Egipcjanin Sinuhe", "Tajemnice Królestwa". Jest także autorem nowel, zbiorów opowiadań, tomów poezji i ponad 20. sztuk teatralnych. Urodził się 19 września 1908 roku.

1982 - Zmarła Anna German, piosenkarka, kompozytorka popularna w latach 60. i 70. Wylansowała przeboje: "Człowieczy los", "Tańczące Eurydyki", "Bal u Posejdona", "Zakwitnę różą", "Tak pragnę żyć". Urodziła się 14 lutego 1936 roku.

1989 - Zmarł Irving Stone, amerykanski pisarz, autor zbeletryzowanych biografii artystów, pisarzy i uczonych. Bohaterami jego powieści byli -   Vincent van Gogh ("Pasja życia"), Michał Anioł ("Udręka i ekstaza"), Jack London ("Miłość jest wieczna") i Zygmunt Freud ("Bezmiar sławy"). 

REKLAMA

1989 - Zmarła Wanda Żółkiewska, pisarka, autorka sztuk teatralnych i scenariuszy filmowych - "Historia żółtej ciżemki" oraz książek dla dzieci i młodzieży: "Ślady rysich pazurów", "Przyjaciele mojego dziecinstwa", "Szabla z perłą", "Sekrety Amelki", "Czarodziej".

1989 - Papież Jan Paweł II mianował księdza profesora Józefa Kowalczyka arcybiskupem i nuncjuszem apostolskim w Polsce.

1993 - Prezydent Rosji Borys Jelcyn i Czech - Vaclav Havel podpisali w Pradze umowę o przyjaźni i współpracy, uznając, że inwazja wojsk Układu Warszawskiego w 1968 roku była "niedopuszczalnym użyciem siły". 

1996 - Zmarł Czesław Zgorzelski, historyk literatury polskiej, znawca literatury romantycznej, edytor dzieł Adama Mickiewicza. Wykładowca Uniwersytetu Wilenskiego i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Urodził się 17 marca 1908 roku. 15 rocznica

REKLAMA

1998 - Albania, Bułgaria, Grecja, Macedonia, Rumunia, Turcja i Włochy podpisały w Skopje porozumienie o utworzeniu Wielonarodowych Sił Pokojowych Europy Południowo-Wschodniej. 

2000 - Zmarł Wojciech Żukrowski, pisarz, autor utworów o tematyce wojenno-okupacyjnej i współczesnej. Do najbardziej znanych należą opowiadanie "Z kraju milczenia" oraz powieści "Dni klęski" i "Kamienne tablice". Jest także autorem reportaży i szkiców z Wietnamu, Laosu i Indii. Urodził się 14 kwietnia 1916 roku.

2005 - Zmarł Janusz Bąkowski, grafik, malarz, rzeźbiarz, członek Związku Polskich Artystów Fotografików, współtwórca Małej Galerii w Warszawie.

2008 - Zmarł Mieczysław Klimowicz, historyk literatury, profesor i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, autor ponad 150. publikacji naukowych poświęconych polskiemu Oświeceniu: "Prekursorzy Oświecenia", "Początki teatru stanisławowskiego". Urodził się 14 grudnia 1919 roku. 

REKLAMA