"Christos woskriese!". Wielkanoc chrześcijan obrządków wschodnich
Wyznawcy prawosławia czy też Kościoła grekokatolickiego - w tym rzesze uchodźców, którzy znaleźli w naszym kraju schronienie przed wojną - obchodzą dziś święto Zmartwychwstania Chrystusa.
2023-04-16, 06:00
Christos woskriesie iz miertwych, smieriju smiert’ popraw i suszczym wo hrobiech żywot darowaw.
Chrystus powstał z martwych, śmiercią podeptał śmierć i będącym w grobach życie dał.
Troparion Paschy (uroczysty śpiew liturgiczny wykonywany w czasie wielkanocnym)
Posłuchaj
Posłuchaj
REKLAMA
- Wielkanocne tradycje polskie i ukraińskie są bardzo zbieżne. Jesteśmy wspólni w świętowaniu - podkreślał Paweł Buszko, korespondent Polskiego Radia w Kijowie.
W chrześcijaństwie obrządków wschodnich datę Wielkanocy - zwanej tu również Paschą - ustala się według kalendarza juliańskiego, stąd różnice z rytmem świąt w Kościele katolickim, który posługuje się kalendarzem gregoriańskim. W 2022 roku Wielkanoc obu tych obrządków dzieli zaledwie tydzień.
Niedziela Werbna
Celebrowanie najważniejszych dni całego liturgicznego roku poprzedza w prawosławiu, podobnie jak w Kościele rzymskim, czterdziestodniowy Wielki Post. Przed nim jest jeszcze czas przedpościa, obejmujący dwadzieścia dwa dni, a będący dodatkowym okresem duchowych przygotowań.
Po wielkopostnym czasie pokuty, pobożnej lektury Pisma i modlitwy rozpoczyna się Wielki Tydzień.
REKLAMA
- W tym roku w niedzielę, 17 kwietnia, rzymscy katolicy świętują Wielkanoc. Wierni Kościołów wschodnich natomiast, których na Ukrainie jest zdecydowana większość, mają w tym dniu Niedzielę Palmową - mówił w Polskim Radiu Paweł Buszko.
Jak tłumaczył, niedziela ta zwie się w tradycji prawosławnej "Niedzielą Werbną", czyli wierzbową. Wierni przynoszą bowiem do świątyni gałązki wierzbowe, symbolizujące odradzającą się przyrodę. Gałązek tych nie ozdabia się aż tak bogato, jak czyni się to w Polsce z wielkanocnymi palmami - za ozdobę służy częstokroć jedna wstążka.
12 obrazów Męki
W Cerkwi prawosławnej dzień liturgiczny rozpoczyna się wieczorem dnia poprzedzającego, dlatego już o zmierzchu w Wielki Czwartek odprawiana jest jutrznia Wielkiego Piątku.
- Na środku świątyni ustawiany jest krzyż zwany Golgotą i czytanych jest dwanaście fragmentów Ewangelii. Teksty dotyczą męki i ukrzyżowania Chrystusa - opowiadał w Polskim Radiu ks. Adam Sawicki, wikariusz Prawosławnej Parafii Katedralnej Św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku.
REKLAMA
Przed Golgotą - ośmioramiennym krzyżem ikonicznym przedstawiającym Jezusa, jego Matkę i Jana Ewangelistę - stoją wierni i trzymają zapalone świece. Po nabożeństwie świece te powinno się zanieść, chroniąc je przed zgaszeniem, do domów.
***
- "Ten obraz śmierci jest wstrząsający". Malarskie przedstawienia pasji
- Cierpienie Matki przy umierającym Synu. Różne oblicza "Stabat Mater"
***
REKLAMA
Śmierć Boga-Człowieka
Wielki Piątek, dzień wspomnienia śmierci Chrystusa, to dla prawosławnego świata święto szczególne. "Obraz cierpiącego Boga - pisał ks. Wacław Hryniewicz - jest dla mentalności wschodniej znacznie bliższy niż dla zachodniej". W chrystologii prawosławnej, tłumaczył teolog, bardzo żywy jest nurt myślenia o niepojętej i radykalnej "kenozie" (gr. ogołoceniu, uniżeniu) Boga-Człowieka. Radykalnej, bo kończącej się krzykiem Jezusa na krzyżu: "Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił".
Podczas wielkopiątkowego nabożeństwa na środku cerkwi umieszczana jest płaszczenica. - To rodzaj całunu nawiązującego do obrzędu hebrajskiego, w którym namaszczano ciało zmarłego i, właśnie, zawijano je w materiał, by złożyć w grobie - tłumaczył w Polskim Radiu ks. Mirosław Filimoniuk z Parafii Prawosławnej Świętego Ducha w Białymstoku.
Płaszczenicę, płótno z namalowanym przedstawieniem umarłego Chrystusa, adorują wierni, składają wokół niej kwiaty. Czasami przy tym symbolicznym grobie Jezusa czuwanie trwa przez całą noc: ludzie modlą się, śpiewają pieśni, czytają fragmenty Pisma.
Theodosia Poulopos, "Płaszczenica" ("Epitafios"), 1599 r. Fot. Wikimedia/dp Święconka z paschą
Wielka Sobota to czas wyciszenia i oczekiwania. - Zmienia się szaty liturgiczne: z czarnych szat żałobnych kapłani przebierają się w szaty białe, świetliste, symbolizujące Zmartwychwstanie i światłość, która zabłysnęła od grobu Chrystusa - opowiadał w Polskim Radiu ks. Adam Sawicki
REKLAMA
W Wielką Sobotę na Ukrainie odbywa się również, podobnie jak w Polsce, święcenie pokarmów. - Koszyczki ze święconką może są trochę większe niż u nas, ale ich zawartość wygląda podobnie: jaja, kiełbasa, chrzan - mówił w radiowej audycji Paweł Buszko. Jak dodał, w wielkosobotnim koszyczku wyznawców prawosławia znaleźć można również paschę - pieczywo drożdżowe, "odpowiednik polskiej baby wielkanocnej".
Potrawy poświęcone w Wielką Sobotę spożywa się podczas uroczystego śniadania w Niedzielę Wielkanocną.
"Christos woskriese!"
Jutrznia paschalna, celebrująca Zmartwychwstanie Jezusa, odbywa się przed północą z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę.
Na początku nabożeństwo kapłan wynosi płaszczenicę za ikonostas (ozdobioną ikonami ścianę oddzielającą w cerkwi nawę z wiernymi od miejsca ołtarzowego). Potem wszyscy opuszczają świątynię i w uroczystej procesji okrążają cerkiew trzy razy. Następnie kapłan trzy razy uderza krzyżem w zamknięte drzwi świątyni, które symbolizują kamień u grobu Chrystusa. Drzwi się otwierają, śpiewany jest troparion Paschy, rozpoczyna się uroczysta liturgia.
REKLAMA
W chrześcijaństwie wschodnim szczególną wagę w kontekście Zmartwychwstania przywiązuje się do prawdy wiary o "zstąpieniu Chrystusa do piekieł", uratowaniu przebywających tam dusz sprawiedliwych. Na zdj. scena "anastasis" ("zstąpienia do Otchłani") z kościoła św. Trójcy na greckiej wyspie Korfu. Fot. Shutterstock Charakterystycznym elementem wielkanocnego nabożeństwa jest wielokrotnie powtarzana przez kapłana fraza "Christos woskresie, smiertiu smiert poprav" ("Chrystus zmartwychwstał, śmiercią śmierć podeptał"), na którą wierni odpowiadają "Woistunu woskresie" ("Naprawdę zmartwychwstał").
Przez cały następny tydzień w cerkwi panuje podniosły i świąteczny nastrój. - To wyjątkowy tydzień, pełen radości - opowiadał ks. Mirosław Filimoniuk. - Każda cerkiew ma otwarte Carskie Wrota (główne drzwi ikonostasu - przyp. red.). Nie ma nabożeństw, podczas których występują jakieś czytania liturgiczne, wszystko jest śpiewane. Tym wyjątkiem jest Ewangelia, ale ona jest śpiewnie czytana. Wszystko wyraża radość.
jp
REKLAMA