NIK: rolnicy sadzili drzewa tylko po to, by zdobyć fundusze Unii Europejskiej

Raport jest sprzed roku, wychwycono tam jeden element - wielkość produkcji ekologicznej, natomiast nie wychwycono kwestii oddziaływania tej produkcji na środowisko - tak Marek Sawicki skomentował w czwartek doniesienia NIK.

Minister broni rolników
Minister zwrócił też uwagę, że jeżeli chodzi o produkcję sadowniczą, to plonów nie uzyskuje się w rok po posadzeniu drzewek. - Sady owocowe prowadzone ekologicznie, ekstensywnie wchodzą w produkcję w czwartym-piątym roku, a tak naprawdę produkcję uzyskuje się dopiero w ósmym-dziesiątym roku - tłumaczył.

Jak dodał, choć w jego ocenie raport nie jest pełny, to resort wyciągnie z niego wnioski.
Z opublikowanego w czwartek raportu Najwyższej Izby Kontroli (NIK) wynika, że wydajność upraw spadła z 15 do 1 tony owoców na hektar. - Za to aż ośmiokrotnie wzrosła powierzchnia upraw - najczęściej nieowocujących, bo dopłaty przyznawano do plantacji bez wymogu uzyskania plonów - podkreśliła Izba.

Z funduszy skorzystało 14,5 tys. rolników

NIK poinformowała, że w ciągu ostatnich 10 lat z dopłat do ekologicznych sadów i upraw jagodowych skorzystało ponad 14,5 tys. rolników. Pomoc była przyznawana w ramach "Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006" oraz "Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013".
Izba zaznaczyła, że już podczas pierwszych lat funkcjonowania dopłat widać było, że nie przyczyniają się one do wzrostu produkcji owoców. Resort rolnictwa - jak podkreślają kontrolerzy NIK - nie zmienił jednak zasad ich przydzielania.
NIK zwróciła też uwagę, że przed uruchomieniem programu na lata 2007-2013 nadal nie uzależniano przyznawania pieniędzy od wymogu uzyskania plonu. - Dopiero w 2014 r., po 10 latach wypłacania nieefektywnych dopłat, wprowadzono zapis najbardziej oczywisty, że dopłaty zależeć będą od uzyskanych plonów i otrzymają je tylko ci rolnicy, którzy wykażą i udokumentują zbiory np. na podstawie faktur za sprzedaż owoców - wskazała Izba.
Z raportu NIK wynika, że większość ekologicznych upraw sadowniczych i jagodowych była zakładana w celu uzyskania dotacji. "Za ekologiczne uprawy sadownicze i jagodowe można było rocznie, w zależności od typu uprawy, otrzymać od 650 zł do 1800 zł za hektar, przy czym większość rolników korzystających z dopłat pobierała tę najwyższą stawkę. Kluczowym warunkiem uzyskania pomocy było prowadzenie upraw przez pięć lat" - czytamy w raporcie.

REKLAMA

Według NIK, rolnicy zakładali uprawy i przez pięć lat formalnie je prowadzili

Kontrolerzy Izby stwierdzili, że plantacje często były zaniedbane, sadzone w niekorzystnych warunkach, np. na podmokłych i słabych glebach, a z powodu braku ogrodzenia narażone na zniszczenie przez dzikie zwierzęta. - Tylko nieco ponad połowa (11 z 20) rolników pobierających dopłaty, u których Izba przeprowadziła oględziny, uzyskała jakikolwiek plon. Pozostałych dziewięciu nie zebrało żadnych owoców ze swoich pozornie prowadzonych, ale za to bardzo realnie dofinansowywanych upraw ekologicznych. Z kolei tylko siedmiu rolników zadeklarowało, że po pięciu latach dopłat nadal będą prowadzili uprawy. Pozostałych 13 zlikwidowało lub zamierzało zlikwidować uprawy w momencie, w którym przestaną otrzymywać dopłaty - oceniła Izba.
NIK oszacowała, że ekologiczne owoce sprzedawano tylko z 3-5 proc. powierzchni upraw, które sprawdzili kontrolerzy, a resztę owoców - jako produkcję konwencjonalną.
Za kontrolę jakości upraw objętych dopłatami odpowiadała Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. - Raporty Agencji potwierdzały zły stan upraw i fakt, że rolnicy nie inwestowali w dotowane uprawy. Przede wszystkim zwracano uwagę na to, że w sadach sadzono zbyt małą liczbę drzew, a o te, które były, nie dbano odpowiednio. Nie wykonywano corocznych zabiegów pielęgnacyjnych, a produkcja była prowadzona niezgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną - podkreśliła Izba.

Program dopłat się nie sprawdza?

Po kontrolach Agencji, już w 2008 r. resort rolnictwa miał pierwsze sygnały, że program dopłat się nie sprawdza. - Próbowano ratować sytuację, nakładając na rolników dodatkowe wymagania, dotyczące agrotechniki upraw. Określono np. jakość sadzonek oraz minimalną liczbę drzew, które należy posadzić. W rozporządzeniach ministerstwa zwrócono także uwagę na to, że drzewa i krzewy muszą być ukorzenione i posiadać odpowiednią średnicę pnia - podkreślono. Według NIK podjęte działania nie przyniosły rezultatów, wydajność produkcji nadal spadała. - Dopiero po 10 latach przyznanie dopłat uzależniono od wartości najbardziej oczywistej - od uzyskania plonu - dodała Izba.
NIK w raporcie wnioskuje do ministra rolnictwa o opracowanie i wprowadzenie zasad udzielania pomocy finansowej oraz systemu kontroli, które będą sprzyjały produkcji owoców ekologicznych. Ponadto zaleca monitorowanie przez resort produkcji owoców ekologicznych i wykorzystanie tych danych do dostosowania wsparcia produkcji do potrzeb rynku.
Kontrola NIK dot. wykorzystania środków publicznych na uprawy sadownicze i jagodowe w ramach programów rolno-środowiskowych została przeprowadzona w okresie od 25 kwietnia 2014 r. do 15 września 2014 r.

"Celem dopłat nie jest wzrost produkcyjności upraw"

- W wystąpieniu pokontrolnym z dnia 15 września 2014 r. Najwyższa Izba Kontroli oceniła pozytywnie, nie wnosząc żadnych zastrzeżeń, wykonanie przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi obowiązków Instytucji Zarządzającej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 - poinformował resort rolnictwa ustosunkowując się do raportu NIK.
Zaznaczono, że "wypłacanie pieniędzy w ramach tego działania określają unijne przepisy; unijne instytucje kontrolne nie miały do sposobu ich wypłacania żadnych zastrzeżeń".
Resort rolnictwa zwrócił uwagę, że celem dopłat nie jest wzrost produkcyjności upraw ekologicznych. Cele rolnictwa ekologicznego, które zostały określone w unijnych przepisach mówią m.in., że rolnictwo ekologiczne ma nie tylko dostarczać produkty ekologiczne, ale także "jest działaniem w interesie publicznym, ponieważ przyczynia się do ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i rozwoju obszarów wiejskich".
Oznacza to, że "filozofia rolnictwa ekologicznego zakłada, że nie patrzy się na wielkość produkcji, ale na jej jakość i wyjątkowość. Ważny jest również aspekt środowiskowy oraz społeczny" - podkreślił resort.
Ponadto ministerstwo podkreśliło, że korzystając z doświadczeń z wdrażania programu rolnośrodowiskowego w latach 2009-2014 doprecyzowywało wymogi w szczególności co do minimalnej obsady drzew i krzewów w uprawach sadowniczych i jagodowych, sadzenia ukorzenionych drzew owocowych oraz obowiązku utrzymania sadów w okresie dwóch lat po zakończeniu zobowiązania.

PAP, abo

REKLAMA