NATO. Kto tu dowodzi i podejmuje decyzje? Kim jest SACEUR, czym jest SHAPE?

Celem działania sojuszu jest  zagwarantowanie wolności i bezpieczeństwa swoim członkom za pomocą środków politycznych i wojskowych. W zakresie politycznym NATO umożliwia konsultacje, współdziałanie w zakresie rozwiązywania konfliktów, budowania zaufania, obronności, zapobiegania konfliktom. W wymiarze wojskowym Sojusz stara się doprowadzić do pokojowego rozwiązania sporu.

Najważniejszą siłą NATO jest zapis o obronie zbiorowej, wpisany w artykuł 5. Traktatu Waszyngtońskiego. Napaść zbrojna na jedno z państw jest tam traktowana jako agresja wobec pozostałych. Sojusz może także działać w ramach mandatu ONZ, samodzielnie lub we współpracy z innymi krajami i organizacjami.

Rada Północnoatlantycka: najwyższa władza

Organem, wskazanym w traktacie tworzącym NATO jest Rada Północnoatlantycka (North Atlantic Council, NAC). Utworzona jest na bazie artykułu 9 Traktatu Północnoatlantyckiego. 

To najważniejsze polityczne ciało decyzyjne, najważniejszy organ władzy cywilnej. Traktat daje radzie uprawnienia tworzenia jednostek pomocniczych, takich jak komitet wojskowy. W efekcie kieruje ona siecią komitetów. https://www.nato.int/nato-welcome/index_pl.html

Rada Północnoatlantycka, przedstawiciele wszystkich państw NATO, gromadzi się co pewien czas na szczytach Sojuszu, gdzie ogłaszane są najważniejsze decyzje, zazwyczaj przygotowywane i opracowywane wcześniej.

Każde z państw Sojuszu ma swoje przedstawicielstwo przy NATO w politycznej siedzibie organizacji. Od 1967 roku kwatera główna NATO i stała siedziba Rady Północnoatlantyckiej mieści się w Brukseli w dzielnicy Haren - początkowo znajdowała się w Londynie, a potem od 1950 roku w Paryżu.

Rada spotyka się gdy tylko zaistnieje potrzeba, a przynajmniej raz w tygodniu.  

Przedstawicielstwem narodowym w radzie kieruje tzw. ambasador przy NATO (stały przedstawiciel), który reprezentuje rząd w bieżącym procesie decydowania i konsultacji. Relacjonuje również efekty prac przed rządem narodowym.

Siedziby wszystkich delegacji narodowych, które mają różną liczebność, od tuzina do około 200 osób, mieszczą się w jednym budynku, co ułatwia komunikację między nimi, a także z Międzynarodowym Sztabem Wojskowym. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49205.htm

Rada spotyka się także trzy razy w roku na szczeblu ministrów obrony i dwa razy na szczeblu szefów dyplomacji. Decyzje podejmowane na wszystkich jej szczeblach są tak samo ważne i mają taką samą moc.

Grupa Planowania Nuklearnego

Równolegle do Rady Północnoatlantyckiej działa Grupa Planowania Nuklearnego. Na jej posiedzeniach członkowie NATO zajmują się polityką nuklearną sojuszu.

Komitet Wojskowy

Komitet Wojskowy zajmuje się wdrażaniem decyzji politycznych w zakresie militarnym. Tworzą go szefowie obrony państw członkowskich NATO.

Organem wykonawczym Komitetu Wojskowego (Military Comittee) są Międzynarodowy Sztab Wojskowy a także struktura dowodzenia wojskowego, którą tworzą Sojusznicze Dowództwo Operacyjne oraz Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji.

Komitet Wojskowy jest najstarszym stałym ciałem NATO, głównym źródłem rekomendacji dla Rady Północnoatlantyckiej i Grupy Planowania Nuklearnego w zakresie polityki i strategii wojskowej.

Przedkłada wytyczne dwóm dowódcom strategicznym - Naczelnemu Dowódcy Sił Sojuszniczych w Europie i Naczelnemu Dowódcy Sojuszniczemu ds. Transformacji. Tworzą one wspólnie Strukturę Dowództwa NATO (NCS). https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49633.htm

Sojusznicze Dowództwo Operacyjne (Allied Command Operations, ACO odpowiada za planowanie i realizację wszystkich operacji wojskowych sojuszu. Składa się z pewnej liczby podjednostek.

Na czele ACO stoi Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych w Europie - czyli SACEUR (Supreme Allied Commander Europe) - odpowiada za dowodzenie operacjami na poziomie strategicznym.

Wykonuje swoje obowiązki z kwatery głównej w Mons w Belgii, Naczelnego Dowództwa Sił Sojuszniczych w Europie (Supreme Headquarters Allied Powers Europe, SHAPE). Tradycyjnie jest nim oficer armii USA, oficer flagowy lub wyższej rangi.  SACEUR podlega Komitetowi Wojskowemu (zobacz wyżej), który jest najwyższą władzą wojskową w NATO podlegającą ogólnej władzy politycznej Rady Północnoatlantyckiej (NAC) i Grupy Planowania Nuklearnego (NPG), a także głównym źródłem rekomendacji dla nich.

Poziom operacyjny ACO składa się z trzech stałych Dowództw Sił Połączonych (JFC, Joint Force Commands): w Brunssum w Holandii, w Neapolu we Włoszech i w Norfolk w Wirginii w USA.

Poziom taktyczny (lub komponentowy) składa się z dowództw pojedynczych służb (SSC, Single Service Commnads): dowództw lądowych, morskich i powietrznych. Zapewniają wiedzę i wsparcie Dowództwom Sił Połączonych. Podlegają bezpośrednio SHAPE i podlegają dowództwu SACEUR. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_52091.htm. Dowództwo sił lądowych jest w Izmirze w Turcji, sił powietrznych w Ramstein w Niemczech, a morskich w Wielkiej Brytanii w Northwood.

AIRCOM w Ramstein jest wspierane przez Połączone Centra Operacji Powietrznych (CAOC) w Torrejon w Hiszpanii, w Uedem w Niemczech, a także Centrum Dowództwa i Kontroli Powietrznej (DACCC) w Poggio Renatico, Włochy.

Za łączność i komunikację dla ACO odpowiada Grupa Systemów Komunikacji i Informacji NATO (NCISG) z siedzibą w Mons w Belgii. Grupę NATO CIS wspierają trzy bataliony zlokalizowane w Wesel w Niemczech, Grazzanise we Włoszech i w Bydgoszczy w Polsce. Za zapewnienie zdolności Grupie Systemów Komunikacji i Łączności odpowiada Agencja Łączności i Informacji NATO (NCIA).  https://www.bydgoszcz.pl/aktualnosci/tresc/zmiana-dowodztwa-3-batalionu-lacznosci-nato-1/

Do dyspozycji są także aktywa, które są częścią tzw. zdolności NATO do natychmiastowego reagowania. To Morskie Siły Uderzeniowe i Wsparcia NATO (STRIKFORNATO), Powietrzne Siły Wczesnego Ostrzegania i Kontroli NATO (NAEW&CF) oraz Sojusznicze Siły Nadzoru Naziemnego (AGS). STRIKFORNATO to możliwe do szybkiego rozmieszczenia dowództwo morskie, przeniesione obecnie z Włoch do Portugalii.

Baza lotnicza NATO (NAB) w Geilenkirchen w Niemczech gości 14 samolotów Boeing E-3A "Sentry" AWACS. Samoloty rozpoznania posiada także Wielka Brytania: ma sześć samolotów Boeing E-3D.

System AGS składa się z pięciu zdalnie sterowanych samolotów NATO RQ-4D "Phoenix" i stacji naziemnych. Baza znajduje się w Sigonelli we Włoszech na Sycylii.

Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji (Allied Command Transformation, ACT) kieruje transformacją struktury wojskowej, sił, zdolności i doktryny NATO, przygotowuje Sojusz na przyszłość. Na czele stoi Naczelny Dowódca Sił Sojuszniczych ds. Transformacji (SACT), który wykonuje swoje obowiązki z Norfolk (USA).

Struktura ACT to kwatera główna w Norfolk, podlegają jej trzy jednostki: Połączone Centrum Sztuki Wojennej (Joint Warfare Centre) w Stavanger w Norwegii, Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO (Joint Force Training Center) w Polsce oraz Połączone Centrum Analiz i Doświadczeń JALLC (Joint Analysis & Lessons Learned Centre) w Monsanto w Portugalii. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_52092.ht

Sekretarz generalny jest najwyższym rangą urzędnikiem Sojuszu Północnoatlantyckiego. Kieruje procesem konsultacji i wdrażaniem decyzji.  Może poddawać nowe tematy do dyskusji.

Obejmuje obowiązki na cztery lata. Okres ten może być przedłużony za obopólną zgodą. Wyłaniany jest na podstawie nieformalnych konsultacji między państwami członkowskimi NATO. Tradycyjnie jest nim urzędnik wyższego szczebla, pochodzący z europejskiego kraju NATO.

Sekretarz generalny przewodniczy Radzie Północnoatlantyckiej i innym komitetom decyzyjnym wyższego szczebla. Są to na przykład Grupa Planowania Nuklearnego, Rada NATO-Ukraina. Również jego zastępca przewodniczy pracy niektórych komitetów.

Sekretarz generalny jest także rzecznikiem NATO, organizuje konferencje prasowe, wykłady.

Od 1 października 2014 roku stanowisko to zajmuje Jens Stoltenberg. Ma pozostać na stanowisku do 1 października br. - sojusznicy mają wybrać jego następcę. Wśród potencjalnych kandydatów wymieniany jest obecnie ustępujący premier Holandii Mark Rutte. Wielu ekspertów popiera kandydaturę Kai Kallas, premier Estonii. Wcześniej jako potencjalne kandydatki wskazywano Ursulę von der Leyen, przewodniczącą Komisji Europejskiej i Christinę Freeland, wicepremier Kanady.

***

• Były ambasador USA: gdyby nie rozszerzenie NATO, Rosja być może już zajęłaby kraje bałtyckie i atakowała Polskę
• Przy linii frontu. Dr Kuzio: dozowano broń jak kroplówkę, a armia Rosji jest wciąż zbrodnicza, jak mordercy z Katynia

***

Zebrała Agnieszka Kamińska, PolskieRadio24.pl, na podstawie m.in. nato.in.