Teraz Japonia, wcześniej Grecja, garną się do Trójmorza. Polska zorganizuje szczyt tej inicjatywy

Szczyt w Wilnie był dziewiątym spotkaniem Inicjatywy Trójmorza od jej powstania w 2016 r. Po raz trzeci odbył się w jednym z państw bałtyckich - wcześniej mieliśmy spotkania w Tallinie i Rydze. To wskazuje, że państwa bałtyckie są szczególnie zainteresowane współpracą ekonomiczną w tym formacie - przekazał portalow PolskieRadio24.pl dr Łukasz Lewkowicz (IEŚ, UMCS). 

Czym jest Trójmorze?

Inicjatywa Trójmorza to polityczno-ekonomiczny format współpracy regionalnej zrzeszający trzynaście państw UE, położonych między Bałtykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym. Do Trójmorza należą następujące państwa: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry i Grecja, która dołączyła w zeszłym roku. Stowarzyszone z Trójmorzem są Ukraina i Mołdawia (mają one status partnerów uczestniczących, nie należą bowiem jeszcze do Unii Europejskiej). Inicjatywa Trójmorza nastawiona jest przede wszystkim na rozwój połączeń energetycznych, infrastrukturalnych i cyfrowych na osi północ-południe w Europie Środkowej.

- Ostatni szczyt w Wilnie nie przyniósł jakiś bardzo spektakularnych efektów na miarę pierwszego szczytu w Bukareszcie w 2018 r., kiedy to m.in. zgłoszono listę projektów strategicznych. Jednym z najważniejszych postanowień z Wilna było przyznania Japonii statusu partnera strategicznego Trójmorza (taki status mają już USA, Niemcy i Komisja Europejska) - ocenił ekspert, który był obecny w Wilnie podczas obrad Forum Biznesu Trójmorza.

- Ta decyzja pokazuje, że rośnie międzynarodowa ranga tego formatu współpracy. Trójmorze chce wychodzić na nowe rynki, także azjatyckie, zwraca się również uwagę na duży potencjał technologiczny tamtejszych państw, co stanowi szansę na rozwój komponentu cyfrowego Inicjatywy - skomentował nasz rozmówca.

Podstawowe wnioski ze szczytu: infrastruktura musi być też możliwa do wykorzystania przez siły zbrojne

Ekspert powiedział, że od wybuchu pełnoskalowej wojny rosyjsko-ukraińskiej w 2022 r. współpraca Inicjatywa Trójmorza coraz bardziej zaczyna koncentrować swoją uwagę na wymiarze bezpieczeństwa. - Kolejne szczyty trójmorskie w Rydze, Bukareszcie i w Wilnie pokazują, że kwestie bezpieczeństwa są coraz bardziej istotne dla państw Inicjatywy, choć oczywiście pozostaje ona wciąż przede wszystkim formatem ekonomicznym - zauważył.

- Ten szczyt stał zdecydowanie pod znakiem bezpieczeństwa. Kluczowym tematem było szeroko rozumiane bezpieczeństwo regionalne. Stosunkowo dużo uwagi poświęcono pomocy dla Ukrainy i ewentualnej odbudowie tego państwa po zakończeniu konfliktu. Rozmawiano również na temat mobilności wojskowej, o tym że duże projekty infrastrukturalne (drogi, koleje), które są realizowane w ramach Inicjatywy Trójmorza mogą być również wykorzystywane przez siły zbrojne państw uczestniczących w tym formacie, szczególnie, że w każdej chwili może nastąpić eskalacja konfliktu w Ukrainie - przekazał ekspert.

Należy podkreślić, że na szczycie pojawił się prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełeński. To także był znak, że w Wilnie prowadzone będą ważne rozmowy ws. bezpieczeństwa regionalnego.

Via Carpatia: budowa trwa, a wiele już zbudowano

Jak na każdym szczycie tej Inicjatywy, poruszano temat kontynuowanych projektów flagowych Trójmorza.

- Mowa była o rozwoju infrastruktury, na przykład o najważniejszym projekcie międzynarodowego szlaku drogowego, Via Carpatia, który ma połączyć Kłajpedę na Litwie z portami greckim. Ma to być swoisty „kręgosłup” infrastrukturalny wschodniej części UE. Polskie odcinki są już częściowo wybudowane, na kolejnych trwają zaawansowane prace. Problematyczny jest obecnie słowacki odcinek Via Carpatii Preszów - granica polsko-słowacka. W Wilnie dużo mówiono także o projekcie kolejowym Rail Baltica, który ma połączyć Warszawę, przez państwa bałtyckie z Helsinkami. Inicjatywa ta była szczególnie istotna dla będącej gospodarzem szczytu Litwy. Oczywiście na spotkaniu poruszano problematykę bezpieczeństwa energetycznego. Wspominano zakończone projekty energetyczne takie jak interkontektor Polska-Słowacja, polsko-litewski interkonektor GIPL, czy gazociągu Baltic Pipe - relacjonował badacz.

Oprócz tego, jak zaznaczył, poruszano temat odnawialnych źródeł energii, dążenia do neutralności klimatycznej w regionie, konieczności budowy małych reaktorów atomowych SMR czy elektrowni wiatrowych na Morzu Bałtyckim. Dyskutowano także o kwestii cyberzagrożeń i przeciwdziałania im.

- Podpisano również list intencyjny w sprawie powołania nowego funduszu trójmorskiego - Funduszu Innowacji Inicjatywy Trójmorza. W 2019 r., co warto przypomnieć, powołano już Fundusz Inwestycyjny -  - zaznaczył nasz rozmówca.

Czego zabrakło?

- Wyzwaniem są niewystarczające środki na duże inwestycje energetyczne czy infrastrukturalne. I miejmy nadzieję, że uda się je pozyskać z funduszy UE, z budżetów państw, ale też od prywatnych inwestorów. Tu należy liczyć na większą aktywność dwóch funduszy trójmorskich - zaznaczył ekspert.

Analityk dodał, że tak jak i wcześniej, samemu szczytowi towarzyszyło forum biznesowe, w którym uczestniczyli przedstawiciele świata polityki, dyplomacji, dużych instytucji finansowych, biznesu, eksperci.

Analityk pozytywnie ocenił imprezy towarzyszące szczytowi. Jego zdaniem niewątpliwie wzmocniono wymiar naukowo-ekspercki współpracy trójmorskiej. Jednoznacznie zaznaczył, że niestety po raz kolejny nie odbyło się forum parlamentarne Trójmorza, nie zostało także zorganizowane forum społeczeństwa obywatelskiego. Nie rozmawiano również o instytucjonalizacji formatu m.in. w postaci stworzenia sekretariatu Trójmorza.

Czas na Polskę

Litwa kończy prezydencję w Inicjatywie Trójmorza. Pałeczkę przejmie od niej Polska i oznacza to, że to nasz kraj będzie gospodarzem szczytu trójmorskiego w nadchodzącym roku.

- W najbliższych miesiącach istotną rolę w Trójmorzu będzie odgrywała Polska. Będzie organizatorem dziesiątego jubileuszowego szczytu w Warszawie - mówił ekspert.

Co ciekawe, w zeszłym roku na poprzednim szczycie podano, że organizatorem będą Węgry, ale to się zmieniło - dodał nasz rozmówca.

Miejsce spotkań

Oprócz tego w Wilnie podpisano różne umowy dwustronne, na przykład, jak zaznaczył ekspert, umowę między Ukrainą a Łotwą dotyczącą współpracy miitarnej. Czeski prezydent Petra Fiala zapowiedział, że Czechy mogą zawrzeć dwustronną umowę o bezpieczeństwie z Ukrainą w ciągu najbliższych tygodni. Polska i Ukraina także negocjują umowę dotyczącą pomocy wojskowej, co potwierdzono po rozmowach, które odbyli w Wilnie prezydenci Andrzej Duda i Wołodymyr Zełenski.

***

• Wojna w Ukrainie. Zełenski: nie atakujemy terytorium Rosji bronią od partnerów
• Szef Rady Europejskiej w czwartek w Warszawie. Ujawniamy szczegóły

Z dr. Łukaszem Lewkowiczem (IEŚ, UMCS) rozmawiała Agnieszka Marcela Kamińska, PolskieRadio24.pl