Jak wyleczyć się z traumy? Skutki urazów psychicznych

Czym jest trauma?

Współcześnie to słowo jest nadużywane i może mieć dla wielu osób różnie znaczenia. Często pada z naszych ust po jakimś nieprzyjemnym wydarzeniu, aby podkreślić, że jego skutki są dla nas trudne do zaakceptowania. Tymczasem typowa trauma jest zdecydowanie bardziej przykra i szkodliwa. Specjaliści określają ją jako szok, uraz psychiczny i ekstremalny stres, który może doprowadzić do poważnych zaburzeń somatycznych i psychicznych. Czynniki traumatyczne to sytuacje zagrażające bezpieczeństwu fizycznemu człowieka i wzbudzające uczucie strachu, przerażenia i bezradności. Przykładami zdarzeń traumatycznych są klęski żywiołowe (np. trzęsienia ziemi, powodzie, tsunami) wypadki drogowe, katastrofy komunikacyjne, pożary, wycieki chemiczne, wojny, porwania, gwałt, napaść, akty terroru, przemoc w rodzinie, śmierć bliskiej osoby itp. Dochodzenie do siebie po takich wydarzeniach jest często bardzo trudne i długotrwałe, a czasem zdarza się, że całkowity powrót do stanu sprzed traumy nie jest możliwy.

Powiązany Artykuł

Introwertyk kontra ekstrawertyk. Jaki masz typ osobowości?

5 etapów traumy

Psychologowie wyróżnili pięć stadiów, przez które przechodzą osoby doświadczone traumą:

- odrętwienie psychiczne – szok i dezorientacja bezpośrednio po zdarzeniu. Przez pewien czas do ludzi nie dociera, co się stało i nie potrafią tego pojąć;

- automatyczne działanie – ofiary zdarzenia mają małą świadomość własnych doświadczeń, a później słabo pamiętają, co się wydarzyło. Sytuację w tej fazie pogarsza brak przygotowania, co opóźnia ratunek i może kosztować życie, ludzie nie wiedzą najzwyczajniej, jak się zachować;

- wspólny wysiłek – ludzie mobilizują swoje środki i zasoby, współdziałając ze sobą, dumni ze swych dokonań, lecz także zmęczeni i świadomi tego, że zużywają cenne rezerwy energii. Bez lepszego planowania, wiele osób, które przeżyły, traci nadzieję i inicjatywę, by przebudować swoje życie;

- rozczarowanie i poczucie opuszczenia – ofiary czują, że energia się już wyczerpała, rozumieją i odczuwają skutki tragedii, w przypadku katastrof: osoby, które przeżyły, czują się opuszczone, mimo że stan krytyczny trwa nadal, a zainteresowanie społeczeństwa i mediów zanika;

- proces dochodzenia do siebie – końcowe stadium trwa najdłużej. Ludzie domagają się informacji o tym, jak mogło dojść do tragedii, szukają odpowiedzi na pytanie, dlaczego do niej doszło i próbują znaleźć sens w poniesionej stracie.

Powiązany Artykuł

Jak objawia się trauma?

Choć istnieje długa lista cech i zachowań charakterystycznych dla osób dotkniętych traumą, każdy przypadek należy analizować i badać indywidualnie. Niekiedy łatwo jest oswoić się z traumatycznymi wydarzeniami z przeszłości i nie jest powiedziane, że zostawią one po sobie trwały ślad w psychice i w zachowaniu. Czasem jednak, nie jesteśmy nawet świadomi tego, że pewne nasze dolegliwości i nawyki mogą być następstwem trudnych wydarzeń. Objawy traumy podzielono na kilka grup: poznawcze, np. trudności z koncentracją uwagi, obsesyjne myślenie o wypadku, katastrofie, traumatycznym przeżyciu, postrzeganie przyszłości przez pryzmat traumy, tzw. ,,flashbacki” – niekontrolowane często wspomnienia i wizje szokującego zdarzenia; objawy somatyczne: zaburzony rytm snu (bezsenność lub nadmierna senność), wyczerpanie, chroniczne zmęczenie albo nadmiar energii (nadpobudliwość), kołatanie serca, szybki lub nieregularny rytm serca, zmiany ciepłoty ciała – chłód lub fale gorąca, odrętwienie, znieczulenie uczuć i zmysłów, chroniczny ból, nadwrażliwość na dźwięki lub światło; objawy emocjonalne: poczucie bezradności, bezsilności, braku kontroli i bycia sparaliżowanym, powtarzające się sny związane z traumatycznym wydarzeniem, skrajne zmiany nastroju, wybuchy gniewu lub wściekłości, przesadna ostrożność, lęk przed byciem obserwowanym lub śledzonym, poczucie odcięcia, zagubienia, nieobecności, ataki paniki, niepokój, nadmierne zamartwianie się, lęk przed samotnością, roztrzęsienie, drażliwość, trudności w podejmowaniu decyzji, poczucie winy, żalu, wstydu, myśli samobójcze; objawy behawioralne: skłonność do wypadków, gubienie rzeczy osobistych, trudności w orientacji czasowej i przestrzennej, brak apetytu lub nerwowe objadanie się, odreagowywanie, rzucanie przedmiotami, krzyczenie, zwiększony pośpiech, objawy społeczne: brak zaufania, zaburzone związki z ludźmi, izolacja społeczna, alienacja, przekonanie ,,nikt mnie nie rozumie”, lęk przed przebywaniem z innymi,  trudności w nawiązywaniu kontaktów, strach przed poczuciem bliskości z innymi.

Powiązany Artykuł

Muzyka - naturalny antydepresant

Zespół stresu pourazowego

Osoby, które doznały ciężkich przeżyć, mogą doświadczać po pewnym czasie zespołu symptomów stresowych, które trwają miesiące, a nawet lata po doznanym urazie. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wyróżniono jednostkę chorobową o nazwie „zespół stresu pourazowego” (ang. post-traumatic stress disorder, PTSD). Jest to rodzaj zaburzenia lękowego, zaliczanego do kategorii reakcji na ciężki stres i zaburzeń adaptacyjnych. U niektórych osób objawy PTSD mogą utrzymywać się przez wiele lat i przejść w trwałą zmianę osobowości. Przebieg PTSD ma charakter zmienny, ale w większości przypadków można jednak oczekiwać ustąpienia objawów. Szacuje się, że  na PTSD cierpi od 3 do 6% osób należących do populacji ogólnej.

Jak leczyć traumę?

Sposobów jest wiele, a metoda leczenia powinna być przystosowana do rodzaju traumy, jej siły i do cech osobistych (płeć, wiek, typ charakteru) . Często wykorzystywane w terapii ofiar zdarzeń traumatycznych jest przekonanie, że nie tylko zdarzenia same w sobie, ale przede wszystkim ich interpretacja dokonywana w umyśle człowieka, jest odpowiedzialna za rodzaj i intensywność reakcji emocjonalnej. Z punktu widzenia teorii poznawczych kluczowym elementem terapii jest modyfikacja patologicznych schematów myślenia i skojarzeń. Specyficzne dla PTSD "aktywowanie pamięci traumy" pozwala na rozpoczęcie pracy, której celem jest urealnienie powstałych w wyniku zdarzenia traumatycznego (lub wzmocnionych przez nie) schematów poznawczych. Dlatego też leczenie traumy polega na przepracowaniu myśli, uczuć, wyobrażeń dotyczących przeżytej traumatycznej sytuacji. Bardzo często rokowania zależą od czasu, w jakim osoba zgłosi się po pomoc (im dłużej zwleka, tym większe spustoszenie trauma powoduje w jej życiu). Dzieci, ale także i dorośli, mają problem w mówieniu wprost o tym, co tragicznego zdarzyło się w ich życiu, potrzeba zatem więcej czasu i swobodnej przestrzeni na to, aby osoba sama w odpowiednim dla niej czasie zaczęła mówić o tym, co ją spotkało. Dobrą metodą w leczeniu traumy jest praca projekcyjna (z metaforą), gdyż w ten sposób można opowiadać o traumie nie wprost, używając porównań, symboli, co (zwłaszcza u młodszych pacjentów) osłabia lęk i powoduje, że osoba dotknięta traumą coraz bardziej otwiera się na udzielaną jej pomoc. Terapie wykorzystują różne techniki, np. odtwarzanie traumatycznych wydarzeń w gabinecie terapeuty, trening oswajania stresu czy przeformułowanie zachowań.

 

 

Aleksandra Rybińska