Zmarł generał Stefan "Starba" Bałuk, legendarny cichociemny. Niedawno skończył sto lat
2014-01-30, 13:38
Był fotoreporterem wojennym, cichociemnym, uczestnikiem Powstania Warszawskiego i honorowym obywatelem stolicy. 15 stycznia ukończył sto lat.
Posłuchaj
Podczas wojny generał Stefan Bałuk był żołnierzem Armii Krajowej, posługiwał się pseudonimami, między innymi "Starba" i "Kubuś". Jako cichociemny zrzucony nad krajem w 1944 roku, jeszcze przed wybuchem Powstania Warszawskiego sporządził dokumentację fotograficzną niemieckich umocnień w Warszawie. Walczył w plutonie "Agaton" w Zgrupowaniu "Radosław" na Woli, Starówce i Żoliborzu. Utrwalał na zdjęciach codzienne życie powstańcze.
Uczestniczył w brawurowych akcjach, między innymi przedarł się przez pozycje niemieckie w rejonie Dworca Gdańskiego na Żoliborz, dostarczając kwarce do radiostacji pułkownikowi Niedzielskiemu "Żywicielowi", a także kanałami dotarł z meldunkiem dowódcy Starego Miasta do generała Tadeusza Bora-Komorowskiego, który odznaczył go za to Orderem Virtuti Militari. Powstanie zakończył w stopniu porucznika.
Po wojnie Stefan Bałuk działał w antykomunistycznym ruchu oporu, zajmując się tworzeniem dokumentów, jako kierownik Wydziału Legalizacji "Agaton 2". Jesienią 1945 roku został aresztowany przez bezpiekę i skazany na dwa lata więzienia. Po zwolnieniu był taksówkarzem, potem powrócił do fotografii. W latach 1952-972 pracował w Dziale Serwisu Centralnej Agencji Fotograficznej. Był autorem wielu wystaw oraz albumów historycznych i krajoznawczych. Zaangażował się w działalność kombatancką.
POWSTANIE WARSZAWSKIE - zobacz serwis specjalny
W 2006 roku awansował na stopień generała brygady w stanie spoczynku. W 2010-tym objął zaszczytny urząd Kanclerza Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari. Był honorowym obywatelem stolicy oraz Tuszowa Narodowego. Mieszkał na warszawskim Żoliborzu.
Opublikował wspomnienia z lat 1939-1947 zatytułowane "Byłem cichociemnym". W 2010 roku objął zaszczytny urząd Kanclerza Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari. Honorowy obywatel stolicy. Mieszka na warszawskim Żoliborzu.
Urodził się 15 stycznia 1914 roku w Warszawie. W 1933 roku zdał maturę w Rakowicach pod Krakowem i wstąpił ochotniczo do Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Po 3 miesiącach ze względów zdrowotnych został przedterminowo zwolniony. Absolwent Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. W chwili wybuchu wojny był na trzecim roku prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
W kampanii wrześniowej wstąpił jako ochotnik do 9. Batalionu Pancernego w Lublinie. We Lwowie wykonał wtedy swoje pierwsze wojenne zdjęcia, przedstawiające budynki zbombardowane przez Luftwaffe. Z batalionem wycofywał się na wschód, był dwukrotnie aresztowany przez wojska sowieckie, jednak przedostał się przez Węgry, Rumunię i Bejrut do Francji. Został wcielony do 10. Brygady Kawalerii Pancernej pułkownika Maczka, potem - 10. Pułku Strzelców Konnych. Po klęsce Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii, służył w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej w Szkocji, a następnie w maju 1942 roku zgłosił się na szkolenie wywiadowczo-dywersyjne "cichociemnych" w Glasgow, które ukończył w stopniu podporucznika.
Po dwóch nieudanych próbach zrzutu nad Polską, w grudniu 1943 i styczniu 1944 roku, Stefan Bałuk w kwietniu 1944-go został zrzucony na spadochronie w okolicach Tłuszcza. Służył w Wydziale Legalizacji Komendy Głównej AK, dowodzonym przez Stanisława Jankowskiego "Agatona", zajmującym się między innymi podrabianiem dokumentów i wywiadem. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego dostał się do niewoli niemieckiej, był internowany w oflagu Gross-Born, z którego uciekł w styczniu 1945 roku, by w lutym powrócić do Warszawy, i tam podjąć służbę w antykomunistycznym podziemiu.
Cichociemni - żołnierze od zadań specjalnych
Cichociemnymi określano polskich żołnierzy wyszkolonych w Wielkiej Brytanii do zadań specjalnych: dywersji, sabotażu, wywiadu, łączności i prowadzenia działań partyzanckich, którzy byli zrzucani nad okupowaną Polską w latach 1941-1944. Początkowo wysyłani byli do okupowanej Polski z Wielkiej Brytanii, później z bazy we Włoszech. Wszyscy byli ochotnikami.
Zobacz serwis specjalny II wojna światowa >>>
Pierwszy przerzut cichociemnych do Polski miał miejsce w nocy z 15 na 16 lutego 1941 r. Ostatniego przerzutu dokonano w nocy z 26 na 27 grudnia 1944 r. W okupowanej Polsce cichociemni wchodzili w skład kierownictwa KG AK, byli żołnierzami Wachlarza, Związku Odwetu, Kedywu, zajmowali się szkoleniem, wywiadem, walczyli w oddziałach partyzanckich, uczestniczyli w sabotażu i działaniach dywersyjnych we wszystkich okręgach AK.
91 cichociemnych walczyło w Powstaniu Warszawskim, poległo 18 z nich. W czasie wojny zginęło w sumie 103 cichociemnych. Dziewięciu zostało zamordowanych przez władze komunistyczne w powojennej Polsce.
Do tradycji cichociemnych odwołuje się jednostka specjalna GROM
pp/IAR/PAP