Sondaż: ponad połowa Polaków sprzeciwia się klauzuli sumienia

W związku z kontrowersjami, jakie wzbudziło podpisanie przez część środowiska lekarskiego "Deklaracji wiary", w której lekarze uznają pierwszeństwo prawa Bożego nad ludzkim, CBOS postanowił sprawdzić, jakie jest społeczne przyzwolenie dla tego typu działań i stosowania przez lekarzy tzw. klauzuli sumienia.
Zgodnie z ustawą o zawodzie lekarza może się on powstrzymać od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem. Ma jednak obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innej placówce oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
Jak wynika z sondażu CBOS, większość respondentów nie uważa, by lekarze mieli prawo odmawiania wykonywania określonych działań medycznych ze względu na własne poglądy. Z jeszcze mniejszym zrozumieniem spotyka się kwestia klauzuli sumienia farmaceutów, zgodnie z którą mogliby oni odmawiać realizacji recept, np. na środki antykoncepcyjne.
Blisko trzy czwarte badanych (73 proc.) jest zdania, że nawet w sytuacji konfliktu sumienia lekarz nie może odmówić wydania skierowania na badania prenatalne, gdy istnieje podwyższone ryzyko wady genetycznej lub rozwojowej płodu.
Prawie dwie trzecie ankietowanych (62 proc.) sądzi, że lekarz nie może odmówić wydania skierowania na zabieg przerwania ciąży, w sytuacji gdy kobietę, zgodnie z prawem, można do takiego zabiegu zakwalifikować.
Ponad połowa respondentów (52 proc.) jest zdania, że lekarz nie może, powołując się na własne sumienie, odmówić wykonania zabiegu przerwania ciąży, jeśli prawo na to zezwala.
Niemal trzy piąte respondentów (59 proc.) nie przyzwala na odmowę wykonania przez lekarza zabiegu zapłodnienia in vitro, jeśli para kwalifikuje się do takiego zabiegu.
Więcej niż połowa badanych (55 proc.) uważa, że lekarz nie może odmówić przepisania środków antykoncepcyjnych, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań zdrowotnych.
Przyzwolenie Polaków na odmowę podjęcia przez lekarza działań medycznych niezgodnych z jego sumieniem się na poziomie od 12 proc. (w odniesieniu do wydania skierowania na badania prenatalne) do 32 proc. (jeżeli chodzi o wykonanie zgodnego z prawem zabiegu przerwania ciąży).
Najniższe przyzwolenie dla odmów ze strony lekarzy wykazują osoby w ogóle niepraktykujące religijnie lub czyniące to sporadycznie, a ponadto mieszkające w największych miastach.
Ze względu na preferencje partyjne największymi przeciwnikami odmawiania przez lekarzy wykonania działań medycznych niezgodnych z ich sumieniem są potencjalni wyborcy PO oraz SLD.
Stosunkowo najwyższe przyzwolenie dla kierowania się przez lekarzy sumieniem wyrażają osoby praktykujące religijnie, badani z wykształceniem podstawowym, w wieku powyżej 65 lat, uzyskujący najniższe dochody per capita.
W elektoratach partyjnych najwięcej zwolenników przedkładania przez lekarzy własnego sumienia nad prawo stanowione jest wśród zdeklarowanych wyborców PiS i PSL.
Jednak bez względu na wskazane różnice brak akceptacji jest częstszy niż zgoda na stosowanie przez lekarzy klauzuli sumienia.
Zdecydowana większość respondentów (76 proc.) jest przeciwna stosowaniu klauzuli sumienia przez farmaceutów. Przyzwolenie na odmowę wydania środków antykoncepcyjnych w sytuacji, gdy jest to niezgodne z sumieniem, daje farmaceutom jedynie co ósmy ankietowany (12 proc.), w tym zaledwie 3 proc. nie ma co do tego żadnych wątpliwości.
Badanie pokazało, że nawet wśród tych, którzy generalnie sprzeciwiają się stosowaniu środków antykoncepcyjnych, wyraźnie przeważa pogląd, że farmaceuta, nie może odmówić zrealizowania recepty na tego typu środki (55 proc.).
Badanie przeprowadzono w dniach 5-11 czerwca na liczącej 1044 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

W Polsce jest około 160 tysięcy lekarzy. Deklarację wiary podpisało na Jasnej Górze ponad 3 tysiące medyków. Sygnatariusze podkreślali, że ma to być wotum wdzięczności za kanonizację Jana Pawła II. Inicjatorką powstania deklaracji jest lekarka dr Wanda Półtawska, przyjaciółka Karola Wojtyły.

Deklaracja wiary wywołała ostre protesty środowisk lewicowych i feministycznych a także części lekarzy. Ich zdaniem niedopuszczalne jest zawarte w Deklaracji stwierdzenie o prymacie prawa boskiego nad ludzkim. Także minister zdrowia Bartosz Arłukowicz powiedział, że - zarówno ministerstwo jak i płatnik publiczny będzie stosował prawo ludzkie - podkreślił. Zdaniem Arłukowicza, jeżeli lekarz korzysta z klauzuli sumienia, to musi przede wszystkim: wpisać to do dokumentacji medycznej, uzasadnić swoją decyzję oraz wskazać pacjentowi placówkę medyczną, gdzie daną usługę medyczną.

PAP/asop