Co zmienia w Sądzie Najwyższym projekt nowej ustawy?

"Charakter, zakres i duża liczba zmian ustrojowych przesądzają o potrzebie uchwalenia nowej ustawy, tj. uregulowania całości problematyki organizacji oraz funkcjonowania SN, a także postępowania przed tym sądem w nowym, spójnym koncepcyjnie i konstrukcyjnie akcie prawnym" - argumentują autorzy poselskiej propozycji w jej uzasadnieniu. Po wprowadzeniu zmian orzecznictwo SN ma "cieszyć większym autorytetem i zaufaniem ze strony obywateli". "Nowe regulacje mają gwarantować pełnienie funkcji sędziego przez osoby o najwyższych kwalifikacjach zawodowych i etycznych" - dodali autorzy projektu.

Nowa struktura

Główna zmiana dotyczy struktury organizacyjnej Sądu Najwyższego i polega na utworzeniu nowych komórek organizacyjnych: Izby Prawa Prywatnego, Izby Prawa Publicznego i Izby Dyscyplinarnej. Obecnie w SN funkcjonują Izby: Cywilna, Karna, Wojskowa oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Projekt zakłada też wprowadzenie szeregu zmian w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów SN.
"Kluczowym rozwiązaniem, niemającym swojego odpowiednika w obecnie obowiązującym stanie prawnym, jest utworzenie Izby Dyscyplinarnej, do której właściwości (...) należeć będzie rozpoznawanie spraw dyscyplinarnych sędziów SN, sędziów sądów powszechnych, sędziów sądów wojskowych, prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, prokuratorów IPN, adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników sądowych" - napisano w uzasadnieniu.

Jak dodano "projektowana ustawa zasadniczo upraszcza i czyni transparentnymi procedury związane z wyłanianiem kandydatów na stanowisko sędziego SN, a ponadto wzmacnia pozycję Krajowej Rady Sądownictwa w procesie powoływania sędziów na to stanowisko". Wyjaśniono, że pominięty ma zostać wymóg oceny kwalifikacji kandydata na sędziego przez I prezesa SN oraz obowiązek rozpatrzenia kandydatury przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN.

Według projektu I. prezes SN miałby być powoływany przez prezydenta spośród trzech a nie – jak to jest obecnie - dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN. "W ten sposób zostaje zachowana decydująca rola organu samorządu sędziowskiego w procesie selekcji i wskazywania kandydatów do objęcia funkcji I prezesa SN przy jednoczesnym wzmocnieniu konstytucyjnej prerogatywy prezydenta" - argumentują autorzy propozycji.

REKLAMA

Nowi sędziowie

Art. 87. projektu stanowi, że "z dniem następującym po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy sędziowie Sądu Najwyższego powołani na podstawie przepisów dotychczasowych przechodzą w stan spoczynku, z wyjątkiem sędziów wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości".
Posłowie wyjaśniają, że "tak jak w wypadku każdej innej istotnej zmiany w ustroju sądów, pociąga to za sobą konieczność zdefiniowania na nowo  m. in. potrzeb kadrowych, adekwatnych do na nowo określonego zakresu zadań Sądu Najwyższego."

"Projekt przewiduje rozwiązanie tej sytuacji przez zdecydowanie o przeniesieniu sędziów Sądu Najwyższego, powołanych na podstawie przepisów dotychczasowych, w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia na ostatnio zajmowanym stanowisku sędziego SN, przysługującym do czasu osiągnięcia 65. roku życia" - napisano.

Nowy sąd

Jak czytamy w uzasadnieniu założeń projektu ustawy, "niewątpliwe jest, że przedstawione wyżej zmiany ustroju Sądu Najwyższego są zmianami istotnymi. W szczególności, w następstwie projektowanego utworzenia nowych Izb i wydziałów oraz zmian kognicji i w procedurze, Sąd Najwyższy stanie się de facto zupełnie nowym sądem, tak w charakterze ustrojowym jak funkcjonalnym."

Zgodnie z założeniami nowej ustawy o Sądzie Najwyższym, proponowane regulacje skutkowały będą wprowadzeniem kolejnych istotnych zmian i wydania nowych rozporządzeń. Konieczne są zmiany podstawowych aktów wykonawczych do projektu ustawy. Dotyczyły będą m.in. nowego Regulamin Sądu Najwyższego, określenia liczby sędziów w sądzie dyscyplinarnym, określenia liczby sędziów w sądach dyscyplinarnych przy wojskowych sądach okręgowych, delegowania prokuratorów do Prokuratury Krajowej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz świadczeń i wynagrodzeń pracowników powyższych instytucji.

REKLAMA

Autorzy projektu podkreślają, że jego wejście w życie "wywoła pozytywne skutki społeczne i gospodarcze w związku ze zwiększeniem poczucia pewności prawnej oraz internalizacji norm prawnych przez obywateli. Na efekt taki wpłyną działania Sądu Najwyższego związane z realizacją konstytucyjnej zasady sprawiedliwości społecznej".

Zmianie ma ulec społeczne postrzeganie wymiaru sprawiedliwości: "jasne i czytelne zasady sądownictwa dyscyplinarnego wpłyną również na zwiększenie zaufania społecznego wobec całego wymiaru sprawiedliwości".

Przemysław Goławski, sejm.gov.pl, pap