Edward Munch – malował śmierć i lęk

Posłuchaj

Charakterystyka twórczości Edwarda Muncha w audycji Alicji Seligi z cyklu "Barwy i słowa" (29.12.1987)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Edward Munch zmarł 23 stycznia 1944 roku w Norwegii (ur. 1863 r.). Był jednym z najbardziej fascynujących malarzy okresu modernizmu. Jego obrazy, początkowo budzące gwałtowny sprzeciw krytyków i publiczności, stały się z czasem jedną z najcenniejszych części europejskiego dziedzictwa. Najbardziej rozpoznawalnym jego dziełem jest "Krzyk” z 1893 roku.

Edward Munch "Krzyk" (1893), fot.: wikipedia/dp

W malarstwie Muncha stale powtarzały się motywy śmierci i lęku, w wielu wersjach, wciąż odmiennych. Niewidzialne i niewypowiedzialne jest główną i istotną treścią jego obrazów. Przez całe życie był malarzem wizji, snu, przeczucia.
"Choroba, obłęd i śmierć niby czarne anioły trzymały straż nad moją kołyską i towarzyszyły mi przez całe życie” – pisał malarz. Kiedy miał 5 lat zmarła na gruźlicę płuc jego matka, kilka lat później ta sama choroba zabrała starszą o rok siostrę Sophie. Sam też często chorował. Przez znaczną część życia zmagał się z alkoholizmem oraz zaburzeniami nerwowymi.
Przedstawiciel europejskiej bohemy
W roku 1884 Munch przyłączył się do cyganerii Krystianii (obecnie Oslo). Malarze, poeci, filozofowie, muzycy tej grupy demonstrowali swoją pogardę dla ideałów mieszczańskiego świata, drwili z obłudy, głosili pochwałę wolności, erotyzmu, zmysłowości. Formą realizacji tych ideałów miała być sztuka.
Norweg dużo podróżował po świecie. Odwiedzał europejskie miasta, gdzie stykał się z awangardowymi trendami w sztuce. Ważnym miejscem stał się dla niego Berlin, to tu spotykała się awangarda różnych krajów europejskich. Munch należał do międzynarodowej cyganerii gromadzącej się w lokalu “Pod czarnym prosiakiem”. Bywali tam szwedzki pisarz August Strindberg , pisarz Stanisław Przybyszewski oraz jego sławna żona Dagny Juel Przybyszewska .
Skandaliczna wystawa
W 1892 roku w Berlinie Munch zaprezentował 55 swoich obrazów. Jednak po tygodniu wystawa została zamknięta decyzją uczestników nadzwyczajnego walnego zgromadzenia Stowarzyszenia Artystów Berlińskich. W oczach tradycjonalistów jego impresjonizm graniczył z anarchizmem.

Edward Munch "Zazdrość" (1890), fot.: wikipedia/dp

Sam artysta stwierdził: "w istocie cały ten zgiełk był raczej czymś zabawnym, lepszej reklamy nie mogłem uzyskać. Jest rzeczą nieprawdopodobną, że coś tak niewinnego jak malarstwo może spowodować takie wzburzenie”. Wycofawszy swoje obrazy z wystawy, Norweg wynajął z pomocą berlińskich przyjaciół lokal, gdzie eksponował je już na własną odpowiedzialność.
- Zamknięcie jego wystawy doprowadziło do tego, że Munch zyskał sławę w kręgach ówczesnej awangardy i mógł wyruszyć na podbój Paryża, sztuki europejskiej, jakby namaszczony przez berlińskie wydarzenie – mówił skandynawista prof. Lech Sokół.
Munch zachwycił Przybyszewskiego
Na kontrowersyjnej wystawie Muncha Stanisław Przybyszewski doznał olśniewającego szoku. To, co raziło bielińską publiczność – nieokrzesaność koloru, brak modelunku, a przede wszystkim niestosowność tematyczna – to właśnie wzbudziło zachwyt polskiego pisarza. W malarstwie Norwega dostrzegł realizację swoich założeń filozoficznych, malarską paralelę własnych utworów literackich.
Przybyszewski twierdził, że Munch maluje teorię, która nie da się wyrazić logicznie, lecz tylko odczuć głucho i niejasno w chwili trwogi, jak np. odczuwamy śmierć, nie będąc w stanie wyobrazić jej sobie.
Zakorzeniony w klimacie Norwegii
- Edward Munch zawsze był Norwegiem i w jego twórczości widzi się nie tylko pejzaż ale i klimat - opisywała malarka Maria Wollenberg-Kluza - nie geograficzny, tylko klimat psychiczny Norwegii, ten klimat ludzi, którzy są skazani na długie noce, na niesamowite mroki i samotność w tym mroku.

Edward Munch "Wieczorna melancholia" (1896), fot.: wikipedia/dp

Sztuka Muncha to patrzenie duchem, to chwytanie zmienności życia przez zmienność malarstwa, przez eksplozję, nieustanną agresję, ciągłe poruszanie się w sferze efektów skrajnych. Jego obrazy przedstawiają przygnębienie, strach, lęk, uczucie samotności oraz śmierć. W ich atmosferze można jednocześnie odnaleźć groźne posępne, lecz nieprzeparcie piękne norweskie pejzaże i krajobrazy.
Do najważniejszych prac malarza należą m.in.: “Chore dziecko” (1886), “Zazdrość” (1890), “Śmierć w pokoju chorego” (1893), “Krzyk” (1893), "Strach” (1894), “Madonna” (1893), “Wampir” (1893), “Taniec życia” (1899).
Edward Munch dożył wieku 71 lat, zmarł 24 stycznia 1944 roku.

mk