550 lat polskiego parlamentaryzmu. Jak kształtował się sejm?
550 lat temu - 13 lipca 1468 r. odbył się sejmik generalny w Kole, który stanowił preludium do pierwszego w polskiej historii dwuizbowego sejmu walnego w Piotrkowie 9 października 1468 r. O pierwszych sejmikach, poprzez Sejm Czteroletni aż do czasów współczesnych, w audycji „Nos Kleopatry” rozmawialiśmy z prof. Anną Grześkowiak-Krwawicz, historykiem z Instytutu Badań Literackich.
2018-07-14, 11:08
Posłuchaj
W tym roku obchodzimy uroczystości związane z 550-leciem polskiego parlamentaryzmu. Jednak prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz zaznaczyła, że jest to bardzo umowna rocznica, gdyż sejm powstawał ewolucyjnie. Już przed 13 lipca 1468 r. odbywały się zjazdy szlacheckie.
– 9 października 1468 roku sejm miał zebrać się w dwóch izbach. Czy tak było? Zgadza się z tym prof. Wacław Uruszczak, który podjął polemikę z wcześniejszymi badaniami. Żadnych wątpliwości nie mamy odnośnie roku 1493. Na pewno były już dwie izby, w których obradował sejm. Tradycją możemy sięgać nawet do XV wieku, bo już wtedy polscy królowie, na zjazdach zwanych sejmami walnymi lub prowincjonalnymi, ustalali ze szlachtą różne zagadnienia dotyczące funkcjonowania państwa – wyjaśniła rozmówczyni Polskiego Radia 24.
Prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz podkreśliła, że jednym z najważniejszych momentów w dziejach polskiego parlamentaryzmu był rok 1505. To właśnie wtedy doszło do uchwalenia konstytucji sejmowej zwanej potocznie Nihil novi. Było to prawo, które w sposób ustawowy zapewniło sejmowi udział w podejmowaniu decyzji politycznych.
– Od momentu przyjęcia tej konstytucji sejm, razem z królem, jest instytucją współprawodawczą. Należy pamiętać, że dzisiejszy parlament jest zupełnie innym organem niż sejmy z początku XV wieku. Wtedy większość obradujących stanowili członkowie rady królewskiej. Natomiast przedstawiciele szlachty pojawiali się przypadkowo. Być może w 1468 roku sejmiki szlacheckie wybierały już swoich delegatów. Od 1493 roku ma to już postać dość wyrazistą – dodała historyk.
REKLAMA
W początkowym okresie polskiego parlamentaryzmu to senat był instancją, która była zdecydowanie liczniejsza od izby poselskiej. W 1504 roku miała ona 45 członków. Senat natomiast składał się z 86 osób. Odwrócenie tej tendencji następowało w latach kolejnych.
– Zmieniało się to przede wszystkim w XVI wieku. Sejm miał wtedy władzę, ale nie taką, jak nam się wydaje, gdy patrzymy na obecne czasy. Do końca panowania Jagiellonów to król decydował kiedy i gdzie odbędzie się posiedzenie sejmu, a także jakich tematów będą dotyczyły obrady. Król miał wówczas jeszcze dużą władzę i dzięki temu mógł wpływać na pracę posłów – wskazała prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz.
Więcej w nagraniu.
„Nos Kleopatry” prowadziła Agnieszka Kamińska.
REKLAMA
Polskie Radio 24/db
------------------------
Data emisji: 13.07.18
Godzina emisji: 22.06
REKLAMA
REKLAMA