Polacy na Spiszu i Orawie walczyli o przynależność do II RP. Polskość była tam silna

Posłuchaj

19.08.18 Polacy na Spiszu i Orawie walczyli o przyłączenie do II RP cz. 1

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Jan Budz opowiadał o kształtowaniu się polskości na Spiszu. - Rada Narodowa na Spiszu powstała w Lubowli. Starostwo piskie było 3 lata przed pierwszym rozbiorem Polski anektowane. Na Spiszu nie było inteligencji. Jeżeli ktoś był wykształcony to asymilowano go, jako urzędnika czy księdza węgierskiego. Często proboszczami byli słowaccy księża, którzy mieli duży wpływ na miejscową ludność. Gdy zaczął się spór, do jakiego kraju teren Spiszu ma zostać dołączony księża słowaccy odegrali negatywną rolę. Wbrew aspiracją ludności zabiegaliby Spisz pozostał w granicach Czechosłowacji. Elity i dyplomacja Polski musiały mocno się napracować, aby ludność powiązana gospodarczo z Węgrami i Czechosłowacją chciała przynależeć do II RP. Przedstawiciele regionu na czele z ks. Machayem prosili o przyłączenie do Polski. W końcu zdecydowano o przeprowadzeniu plebiscytu. Kiedy wojska sowieckie stanęły pod Warszawą Praga postawiła warunek, że zgodzi się przepuścić dostawy broni z Węgier pod warunkiem odwołania plebiscytu – zauważył prezes Zarządu Głównego Związku Polskiego Spisza.

Robert Kowalczyk przypomniał jak Polacy walczyli o przyłączenie do II RP regionu, w których zamieszkiwali. - Muzyka orawska jest bardzo sentymentalna. Męski strój orawski oparty jest na dwóch kolorach: czarnym i białym. Nie rozwinął się tak jak na Podhalu. Natomiast strój kobiecy ma wiele wpływów słowackich i węgierskich. Początek XX wieku to czas, kiedy rodziła się polska świadomość narodowa wśród górali orawskich. Głównym wyznacznikiem był język. Dosyć liczba była tutejsza inteligencja, która przyczyniła się 5 listopada 1918 roku do powstania Rady Narodowej. Przewodniczącym został Jan Piekarczyk. W 1919 roku powstała na bazie żołnierzy z armii węgierskiej Legia Spisko-Orawska. Działała podczas plebiscytu i stoczyła kilka potyczek z Czechami - zwrócił uwagę dyrektor Orawskiego Centrum Kultury.

Jan Karpiel Bułecka mówił o genezie sporu o Morskie Oko. - Spór o Morskie Oko był konfliktem między Galicją a Węgrami. Po I rozbiorze Polski tutejsze dobra królewskie przeszły na rzecz Austrii. Tereny zaczęto sprzedawać różnym możnowładcom: Polakom, Węgrom i przedstawicielom innych narodowości. Kluczową rolę odgrywała huta żelaza w Kuźnicach. Ostatni nabywcy dóbr zakopiańskich Niemcy strasznie zdewastowali Tatry. Potem w 1889 roku zjawił się hrabia Władysław Zamoyski, który kupił dobra zakopiańskie z myślą o uratowaniu tych ziem. Udało mu się wygrać proces sądowy w Grazu, który zakończył się przyznaniem terenów Galicji – powiedział animator i popularyzator folkloru góralskiego.

Więcej w całości audycji.

Audycję prowadziła Małgorzata Głogowska. 

Słowem Niepodległa - wszystkie audycje

____________________ 

Data emisji: 19.08.2018

Godzina emisji: 11:06, 11:37