Polscy twórcy w Hollywood, literacki Nobel. Jaki był rok 2019 w kulturze?

1. Międzynarodowy sukces "Zimnej Wojny" Pawła Pawlikowskiego

Czarno-biała opowieść o trudnej miłości dwojga artystów, rozgrywającej się w tle wydarzeń czasu zimnej wojny lat 50. w Polsce, Berlinie, Jugosławii i Paryżu podbiła serca widzów na całym świecie. Recenzenci pokochali nie tylko wykreowane przez Joannę Kulig i Tomasza Kota postaci, po raz kolejny doceniono też autorską wrażliwość i sposób opowiadania historii Pawła Pawlikowskiego. Reżyser podwoił sukces poprzedniego, nominowanego m.in. do Oscara, filmu "Ida" (2013).

"Zimna wojna" została doceniona na najważniejszych przeglądach filmowych, otrzymując w sumie 26 statuetek i 29 prestiżowych nominacji. W lutym 2019 roku, w ramach 91. Ceremonii wręczenia nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej film otrzymał trzy statuetki: dla "Najlepszego reżysera", "Najlepszego filmu nieanglojęzycznego" oraz w kategorii "Najlepsze zdjęcia" (Łukasz Żal). Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych przyznała filmowi cztery nominacje, reżyser został wyróżniony Złotą Palmą na festiwalu filmowym w Cannes, otrzymał dwa Złote Lwy na MFFF w Gdyni, nagrody Europejskiej Akademii Filmowej i Goya.

PRZECZYTAJ: Oscarowe menu. Sprawdź, co jadają zwycięzcy >>>

Film "Zimna wojna" zdobył pięć statuetek

O statuetkę Amerykańskiej Akademii Filmowej w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny "Zimna wojna" walczyła z takimi produkcjami jak meksykańska "Roma" Alfonso Cuarona, japoński film "Złodziejaszki" Hirokazu Koreedy, libańskie "Kafarnaum" Nadine Labaki i niemiecki "Never Look Away" Floriana Henckela von Donnersmarcka.

2. Katedra Notre Dame staje w płomieniach

15 kwietnia 2019 roku o godzinie 18.50 wybuchł pożar w jednym z najsłynniejszych kościołów w Europie, gotyckiej katedrze Notre Dame w Paryżu. Płomienie objęły dach świątyni, błyskawicznie rozprzestrzeniając się na jedną z wież. W akcji gaszenia katedry udział brało 400 strażaków paryskiej straży pożarnej. Dzięki ich wielogodzinnej akcji udało się ocalić główną strukturę budowli oraz część najcenniejszych relikwii, m.in. koronę cierniową i tunikę św. Ludwika.

Pożar katedry Notre Dame

Wybuch pożaru wstrząsnął międzynarodową opinią publiczną. Na prośbę prezydenta Emmanuela Macrona o zbieranie funduszy na odbudowę uszkodzonej świątyni błyskawicznie odpowiedzieli francuscy milionerzy m.in. François-Henri Pinault, właściciel koncernu Kering skupiającego takie marki, jak Gucci, Yves Saint Laurent, Balenciaga czy Christie's, który przekazał 100 mln euro, czy Bernard Arnault, główny udziałowiec Louis Vuitton (200 mln euro). Paryski samorząd Ile-de-France zapowiedział przekazanie 10 milionów euro.

Katedra Notre-Dame w Paryżu po pożarze

Dzięki zebranym funduszom renowacja rozpoczęła się 19 sierpnia. Na czas odbudowy zniszczonych części budynku zamknięte dla turystów zostały: katedra, jej dziedziniec i sąsiedni park. Prezydent Emmanuel Macron zapowiedział, że prace potrwają pięć lat.

3. Nobel w dziedzinie literatury dla Olgi Tokarczuk

10 grudnia z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa Olga Tokarczuk, laureatka nagrody Nobla w dziedzinie literatury, odebrała dyplom i złoty medal. Pisarka stała się jednocześnie ósmą laureatką nagrody z Polski, w tym piątą, której nagroda została przyznana w tej dziedzinie (poza Olgą Tokarczuk otrzymali ją za całokształt twórczości także Władysław Reymont, Henryk Sienkiewicz, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska). - Tokarczuk przeciwstawia naturę i kulturę, rozum i szaleństwo, męskość i kobiecość, z prędkością sprintera przekracza społecznie i kulturowo wytworzone granice - mówił Per Waesterberg z Akademii Szwedzkiej w przemówieniu na cześć noblistki.

Wśród faworytów do nagrody wskazywano m.in. kanadyjską pisarkę Margaret Atwood, autorkę "Opowieści podręcznej", karaibską autorkę Maryse Condé, chińską pisarkę Can Xue, czy Japończyka Harukiego Murakami. Akademia Szwedzka w uzasadnieniu podkreślała, że uhonorowała pisarkę za "narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia".

W 2018 roku autorka została wyróżniona prestiżową nagrodą literacką Bookera, jest też dwukrotną laureatką nagrody Nike - za powieści "Księgi Jakubowe" i "Bieguni". Książki jej autorstwa są jednymi z najczęściej tłumaczonych na języki obce spośród wszystkich utworów polskich pisarek i pisarzy. 

4. Film Jana Komasy "Boże Ciało" trafia na oscarową shortlistę

Inspirowane prawdziwymi wydarzeniami "Boże Ciało" w reżyserii Jana Komasy szturmem zdobyło uznanie na najbardziej cenionych festiwalach sztuki filmowej na świecie. Film opowiada historię Daniela, który po opuszczeniu zakładu poprawczego, na skutek zbiegu okoliczności, wciela się w rolę lokalnego księdza.

PRZECZYTAJ: Oscary. Gwiazdy, które nie odebrały złotej statuetki >>>

Po dobrze przyjętej premierze na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto zdobył statuetkę Label Europa Cinemas na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji i Nagrodę Publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni, w grudniu znalazł się na skróconej liście kandydatów do nagrody Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej.

Siedem, z dziesięciu tytułów, które znalazły się na liście, powalczy o statuetkę w kategorii "najlepszy film zagraniczny". Poza tytułem z Polski na liście znalazły się też południowokoreański "Parasite" (reż. Bong Joon-ho), hiszpański "Ból i blask" (reż. Pedro Almodóvar), macedońska "Kraina miodu" (reż. Tamara Kotevska i Ljubo Stefanov), rosyjska "Wysoka dziewczyna" (reż. Kantemir Balagov), czeski "Malowany ptak" (reż. Václav Marhoul, ekranizacja powieści Jerzego Kosińskiego), węgierski "Akik maradtak" (reż. Barnabás Tóth), francuscy "Nędznicy" (reż. Ladj Ly), estoński "Tõde ja õigus" (reż. Tanel Toom) oraz senegalski "Atlantyk" (reż. Mati Diop). 92. ceremonia wręczenia nagród Akademii odbędzie się 9 lutego 2020 roku. Oficjalną listę nominowanych poznamy 13 stycznia.

5. Rafał Zawierucha zagrał Romana Polańskiego w filmie Quentina Tarantino 

Dziewiąty film w karierze Quentina Tarantino (przedostatnia produkcja w dorobku amerykańskiego reżysera) zabrał nas w podróż do Hollywood 1969 roku. Poznajemy w nim historię powracającego po latach przerwy aktora Ricka Daltona (Leonardo DiCaprio) i jego kaskadera (Brad Pitt) próbujących odnaleźć się w błyskawicznie zmieniającym się przemyśle filmowym. Poza barwną historią rodzimego przemysłu filmowego Tarantino opowiada alternatywną wersję wydarzeń, które wstrząsnęły Hollywood wczesnych lat 70. 

PRZECZYTAJ: Najdziwniejsze przemowy oscarowe. To zapisało się w historii Akademii >>>

Jeszcze w trakcie pracy nad zdjęciami media obiegła informacja, że do obsady filmowej dołączy polski aktor Rafał Zawierucha, który w filmie wcieli się w rolę męża Sharon Tate (Margot Robbie), reżysera Romana Polańskiego.

Jeszcze przed premierą filmu pojawiły się pogłoski, że polski aktor został wycięty z filmu. Wątpliwości widzów na temat udziału aktora w filmie rozwiały się po premierze w Cannes, 21 maja, kiedy okazało się, że informacja była jedynie plotką. 

6. Kultowa płyta "Abbey Road" The Beatles powraca. Reedycja z okazji 50-lecia

Po 50 latach na półki sklepowe w odświeżonej wersji powrócił album "Abbey Road" zespołu The Beatles. Po raz pierwszy płyta trafiła w ręce słuchaczy 8 sierpnia 1969 roku.
11. studyjny album został wydany nakładem wytwórni EMI Recording Studios w Londynie.

Płyta przeszła do historii popkultury również dzięki okładce, na której czterech muzyków z Liverpoolu wychodzi na najbardziej ikoniczny spacer wszech czasów. "Abbey Road" była ostatnim studyjnym krążkiem, który The Beatles nagrali wspólnie.

8 sierpnia minęło również 50 lat od ukazania się kultowej okładki tego albumu. Zdjęcie, na którym czterech muzyków z Liverpoolu przechodzi przez ulicę łączącą dzielnice Camden i Westminster zrobiło na świecie ogromną karierę i przyczyniło się do tego, że przejście to stało się jedną z najpopularniejszych londyńskich atrakcji turystycznych.

Fotografia została wykonana w 1969 roku przez szkockiego fotografa Iaina MacMillana. I choć sesja zdjęciowa trwała zaledwie 10 minut (na taki czas londyńska policja zgodziła się wstrzymać ruch uliczny), w trakcie których zostało wykonanych zaledwie sześć fotografii, to na temat zdjęcia powstało wiele mitów. Część z nich związana jest z rzekomymi ukrytymi na zdjęciu wiadomościami - fani wskazują m.in. na ukryty na tablicy rejestracyjnej numerologiczny szyfr czy bose stopy Paula McCartneya.

Okładka płyty "Abbey Road" The Beatles

Pół wieku później popularność przedostatniego albumu grupy nie słabnie. W 2003 roku uplasował się na 14. miejscu listy 500 albumów wszech czasów według magazynu "Rolling Stone", a w 2009 wybrano go najlepszym albumem tego zespołu. Z okazji rocznicy powstał też teledysk do jednego z największych przebojów, które znalazły się na płycie:

Składają się na niego pochodzące z archiwów studia materiały, które powstały przy tworzeniu płyty oraz zdjęcia zrobione przez Lindę McCartney, żonę Paula McCartneya.

Odświeżona wersja legendarnego albumu grupy trafiła do sprzedaży 27 września 2019 roku. Znalazło się na niej 17 utworów zmiksowanych przez Gilesa Martina i Sama Okella oraz nagrania sesyjne, które dotąd nie ukazały się na żadnej płycie.

7. Dzieło da Vinci wraca do Muzeum Książąt Czartoryskich

Po niemal dekadzie przerwy w udostępnianiu dzieł sztuki ponownie otwarte zostało Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Pałac udostępniono zwiedzającym po gruntownym remoncie, który rozpoczął się w 2010 roku. Od 19 grudnia najstarsze polskie muzeum przywita gości nowoczesnymi przestrzeniami ekspozycyjnymi. W 26 salach ponownie będziemy mogli oglądać ponad 3 tysiące eksponatów pochodzących ze zbiorów rodziny Czartoryskich. 

Wśród nich znajdziemy "Damę z gronostajem" Leonardo da Vinci, "Krajobraz z miłosiernym samarytaninem" Rembrandta van Rijna, obrazy Jana Matejki, płótna Jana Piotra Norblina, kronikę Jana Długosza, dokument potwierdzający zobowiązania przedślubne Władysława Jagiełły, czy kolekcjonowane przez księżną Izabelę Czartoryską szczątki wielkich postaci historycznych - Bolesława Chrobrego, Władysława Hermana, czy Bolesława Krzywoustego.

8. Polska wygrywa Eurowizję Junior. Drugi raz z rzędu

24 listopada na scenie gliwickiej Areny stanęło 19 wokalistów z Europy. Najlepsza okazała się 12-letnia Wiktoria Gabor, która w konkursie wystartowała z piosenką "Superhero". Tym samym po raz pierwszy w 17-letniej historii konkursu zostaliśmy krajem, który zdobył główną nagrodę dwa razy z rzędu. Rok temu zwyciężczynią konkursu była Roksana Węgiel. W tym roku w finale Polka rywalizowała z Kazachstanem i Hiszpanią, udało jej się stanąć na podium dzięki przeważającej liczbie głosów internautów.

Wyświetl ten post na Instagramie.

Here she is! Another huge congratulations to this year’s winner @vikigaborofficial!🇵🇱🏆 . . #JESC2019 | #ShareTheJoy | #Poland | #SingerSelfie

Post udostępniony przez Junior Eurovision Song Contest (@junioreurovisionofficial) Lis 24, 2019 o 9:44 PST

Ten historyczny wynik oznacza, że Polska najprawdopodobniej będzie gospodarzem konkursu również w 2020 roku. Drugie miejsce w konkursie zajął reprezentujący Kazachstan Yerzhan Maksim, który wykonał utwór "Armanyńnan Qalma", trzecie przypadło Hiszpance Melani Garcia wykonującej utwór "Marte".

9. Adaptacja sagi o "Wiedźminie" trafia na Netflixa

Od 20 grudnia na jednej z platform streamingowych możemy oglądać kolejną filmową ekranizację sagi fantasy autorstwa Andrzeja Sapkowskiego. "Saga o wiedźminie" to ośmiotomowa powieść opisująca wzorowane na średniowiecznej Europie fantastyczne uniwersum, w którym wiedźmini – wojownicy o nadprzyrodzonych zdolnościach – pracują jako najemnicy, walcząc z pradawnymi potworami. 

W rolę Geralta z Rivii wcielił się Henry Cavill, brytyjski aktor znany m.in. z roli Supermana w filmach "Człowiek ze stali", "Batman v Superman: Świt sprawiedliwości" czy "Liga Sprawiedliwości", oraz takich produkcji jak "Mission: Impossible – Fallout" i "Dynastia Tudorów". Ośmioodcinkowy serial został wyreżyserowany przez Alika Sakharova ("House of Cards", "Gra o tron"), Alexa Garcię Lopez i Charlotte Brändström ("Outlander"). Producentką wykonawczą została Lauren Schmidt Hissrich, która wcześniej pracowała przy takich produkcjach jak "Daredevil" czy "The Umbrella Academy", nad całością w charakterze dyrektora kreatywnego czuwał Tomasz Bagiński, autor "Legend Polskich" i zdobywca Oscara za krótkometrażowy, animowany film "Katedra".

Wyświetl ten post na Instagramie.

It's here. #TheWitcher

Post udostępniony przez Henry Cavill (@henrycavill) Gru 20, 2019 o 12:00 PST

W jakim stopniu serial spełnia oczekiwania fanów książek i gier o "Wiedźminie"? Zdania na ten temat są podzielone. Przywiązani do literackich opisów bohaterów mogą czuć się rozczarowani, ponieważ postaci nie są wiernymi kopiami tych z książek Sapkowskiego. Nie brakuje także porównań do "Gry o tron" oraz filmowej trylogii "Władca Pierścieni". Komentarze na temat ekranizacji nie cichną, tymczasem już trwają prace nad drugim sezonem. Scenariusz, podobnie jak w pierwszym sezonie, ma w dużej mierze opierać się na pierwszych tomach powieści, zdjęcia ruszą na wiosnę. 

Muzyczne Oscary zostały rozdane. W trakcie 61. ceremonii, która odbyła się 11 lutego 2019 r. w Staples Center w Los Angeles, twórców nagrodzono w 80 kategoriach, od popu, jazzu, rapu, muzyki alternatywnej i filmowej, po country, gospel, muzykę chrześcijańską i teatralną. Ilość nagród i nominacji nie pozostawia złudzeń -  ten rok należał do sceny hip-hopowej. Childish Gambino zebrał statuetki w najważniejszych kategoriach, przyznano osiem nominacji dla Kendricka Lamara i siedem dla kanadyjskiego rapera Drake’a, nagrodą za najlepszy rapowy album została wyróżniona Cardi B.

Tegoroczną galę uświetniła obecnością m.in. była pierwsza dama Stanów Zjednoczonych Michelle Obama, mówiąc o wkładzie muzyki w budowanie współczesnej kultury. Nie obyło się też bez kontrowersji. Nie zobaczyliśmy bowiem zapowiadanego przez organizatorów występu Ariany Grande, do aresztu trafił nominowany w kategorii "nagranie roku" raper 21 Savage, na gali nie pojawili się nominowany Kendrick Lamar i zwycięzca w kilku kategoriach Childish Gambino.

W najważniejszych kategoriach 2019 roku wyróżniono:

• Album roku - "Golden Hour" - Kacey Musgraves
• Nagranie roku - "This is America" - Childish Gambino
• Piosenka roku - "This is America" - Childish Gambino
• Najlepszy nowy artysta - Dua Lipa
• Najlepszy rapowy album - "Invasion of Privacy" Cardi B
• Producent roku - Pharrell Williams
• Najlepszy teledysk - "This Is America" Childish Gambino 

20 listopada ogłoszono listę nominowanych do nagrody w 2020 roku. W kategorii "Najlepsze nagranie operowe roku" znalazł się "Lohengrin" Richarda Wagnera. Jest to zapis inscenizacji z festiwalu w Bayreuth w 2018 roku, z udziałem polskich śpiewaków Piotra Beczały i Tomasza Koniecznego, wydany w 2019 roku przez Deutsche Grammophon. Czy polscy muzycy sięgną po jedną z najważniejszych statuetek w przemyśle muzycznym? O tym przekonamy się już 26 stycznia podczas 62. gali wręczenia nagród Grammy.

Apolonia Cichocka