Żydowska Organizacja Bojowa. Walczyli o godną śmierć

28 lipca 1942 roku została założona Żydowska Organizacja Bojowa. Powstała w odpowiedzi na przeprowadzoną przez Niemców likwidację warszawskiego getta w ramach akcji Reinhardt. Wywózka mieszkańców getta do obozów śmierci była kroplą, która przelała czarę goryczy i stanowiła kres złudzeń o możliwości przeżycia niemieckiej okupacji.

Żydowska konspiracja

Po zakończeniu wywózek warszawskiej ludności żydowskiej z Umschlagplatzu, w getcie pozostali w większości ludzie zdolni do pracy. Niemcy wykorzystywali ich do przymusowej pracy w tzw. szopach. To właśnie wtedy grupa działaczy przedwojennych organizacji młodzieżowych pod przewodnictwem Icchaka Cukiermana, Cywii Lubetkin, Mordechaja Tanenbauma i Josefa Kapłana założyła Żydowską Organizację Bojową.

– Na skutek podziałów jeszcze z okresu międzywojennego powstały dwie organizacje zbrojne. ŻOB była tworzona przez syjonistyczną lewicą, a drugą był prawicowy Żydowski Związek Wojskowy. Nie były liczne, ŻOB liczył około 500-600 członków i członkiń – mówił prof. Dariusz Libionka w rozmowie z portalem z PolskieRadio24.pl w 2018 roku. Zobacz i posłuchaj:

Działacze ŻOB szybko przystąpili do przeprowadzenia pierwszych akcji. Już w końcu sierpnia 1942 roku bojowiec Izrael Kanał przeprowadził zamach na Józefa Szeryńskiego, nadkomisarza Żydowskiej Służby Porządkowej, która współpracowała w getcie z Niemcami. Kolaborant przeżył zamach, ale ŻOB zamanifestował swoją obecność.

Równolegle konspiratorzy nawiązali współpracę z Armią Krajową, od której dostali zapas broni i amunicji niezbędnych do planowanego powstania w getcie. W październiku 1942 roku na czele ŻOB stanął Mordechaj Anielewicz.

Posłuchaj

"Biografie niezwykłe - Mordechaj Anielewicz"- audycja Joanny Szwedowskiej z udziałem Anki Grupińskiej, autorki książki "Ciągle po kole”. Portret przywódcy powstania w getcie warszawskim. (PR, 6.05.2003) 21:47

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Opór przeciwko eksterminacji

Jesienią 1942 roku doszło również do porozumienia przedstawicieli rożnych ugrupowań politycznych w getcie, którzy utworzyli Żydowską Komisję Koordynacyjną.

Miała ona sprawować polityczną pieczę nad zbrojnym ramieniem w postaci ŻOB. Porozumienie wymusiły negocjacje z Polskim Państwem Podziemnym, które chciało rozmawiać z przedstawicielstwem wszystkich Żydów.

Działalność ŻOB przybierała tymczasem coraz wyraźniejszych kształtów. Organizacja była już zdolna do samoobrony podczas próby akcji likwidacyjnej w getcie, podjętej przez Niemców w styczniu 1943 roku. Zaskoczony okupant wycofał się po kilku dniach walk, a na pomysł oporu w getcie coraz przychylniej patrzyło dotychczas sceptyczne polskie podziemie. Zaowocowało to zwiększeniem dostaw broni dla bojowców ŻOB.

Powiązany Artykuł

Powstanie w getcie warszawskim - zobacz serwis

Zagłada organizacji

Największy sprawdzian dla żołnierzy ŻOB nadszedł wraz z wiosną 1943 roku, kiedy w warszawskim getcie wybuchło powstanie.

19 kwietnia 1943 roku na teren getta ponownie wkroczyli niemieccy żołnierze, którzy spotkali się z ciężkim oporem bojowców Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego.

Po 28 dniach walk getto warszawskie zostało niemal całkowicie zrównane z ziemią, a większość z walczących Żydów zginęła. Powstanie przeżyło zaledwie kilkudziesięciu bojowców ŻOB, którzy dalej kontynuowali walkę w oddziałach partyzanckich lub ponad rok później w Powstaniu Warszawskim. Jedynie kilku doczekało końca wojny, w tym dowódcy organizacji - Iccack Cukierman i Marek Edelman.

sa/im