Stanisław Jachowicz. Bajkopisarz i ojciec warszawskich sierot
17 kwietnia 1796 roku w Dzikowie urodził się Stanisław Jachowicz. Zasłynął jako twórca bajek i piosenek dla dzieci - jego wierszyk o chorym kotku, który leżał w łóżeczku, nawet dzisiaj zna większość przedszkolaków.
2025-04-17, 06:45
Jaki morał niosą za sobą poplamione spodnie?
Największą popularność przyniosły Jachowiczowi jego krótkie opowiastki, które po raz pierwszy wydał w 1824 roku w zbiorze "Bajki i powiastki". Wszystkie utwory poety są proste i humorystyczne, jednak mają charakter moralizatorski. Zawarty w nich sens moralny Jachowicz wyprowadzał nie z alegorii, jak to robił wcześniej chociażby Ignacy Krasicki, ale z prostych codziennych sytuacji. I tak w "Stasiu" - główny bohater plami spodnie. Gdy zapłakany opowiada o tym mamie, ta cierpliwie tłumaczy chłopcu, że zabrudzone ubranie da się wyczyścić. Gorzej z poplamionym złymi uczynkami życiem - takich skaz człowiek nie jest w stanie usunąć. Do najbardziej popularnych bajek Jachowicza należą: "Chory kotek", "Adaś", "Tadeuszek" i właśnie "Staś".
Prócz wierszyków Jachowicz pisał również radosne, skoczne piosenki, które zebrał w "Śpiewach dla dzieci" oraz w "Nowych śpiewach dla dzieci". Wiele piosenek promuje konkretne postawy - pobożność, pracowitość, pomocniczość. Miały one edukować dzieci poprzez zabawę.
- Jachowicz w całej swojej twórczości przejawiał zrozumienie dzieci i zawsze podkreślał ich prawa do zabawy, do szczęśliwego życia, do dobrego traktowania – opowiadała na antenie Polskiego Radia historyczka literatury Izabela Kaniowska-Lewańska.
Posłuchaj
Nie samymi bajkami człowiek żyje
W 1830 roku Jachowicz powołał do życia pismo codzienne skierowane do najmłodszych – "Dziennik dla dzieci". Co ciekawe, na jego łamach po raz pierwszy opublikowano korespondencję dziecięcą.
REKLAMA
Polak był również autorem tekstów "Nauki w zabawce" i "Rozmowy matki z Józią". Były to podręczniki mające pomóc rodzicom w wychowaniu i uczeniu domowym dzieci. Pośmiertnie ukazało się dzieło Jachowicza poświęcone polskiej gramatyce – "Pomysły do poznania zasad języka polskiego". Poeta jest także autorem krótkich utworów moralizatorskich dla młodych panien, robotników i rzemieślników oraz broszur o charakterze dewocyjnym.
Pisarz, pedagog, dobroczyńca
Stanisław Franciszek Wincenty Rudolf Jachowicz był synem Wojciecha, rządcy w majątku hrabiego Tarnowskiego, i Tekli z Dobrzańskich.
Uczył się w niższej szkole obwodowej w Rzeszowie i w gimnazjum w Stanisławowie. Po ukończeniu pierwszego etapu edukacji zapisał się na przygotowawczy kurs filozoficzny we Lwowie. To właśnie wtedy zainteresował się literaturą polską – nie tylko należał do tajnego kółka literackiego, ale także sam zaczął pisać pierwsze wiersze okolicznościowe oraz tłumaczyć utwory niemieckie i łacińskie.
Od 1818 roku mieszkał w Warszawie, gdzie pracował jako kancelista w Biurze Prokuratorii Królestwa Polskiego. Po godzinach udzielał prywatnych lekcji języka polskiego, a także uczył w żeńskich pensjach.
REKLAMA
- Największą zasługą Jachowicza jako obywatela było rozpoczęcie w Polsce programu opieki nad dziećmi. Podczas powstania listopadowego poeta od razu włączył się do inicjatywy Towarzystwa Patriotycznego, którego członkowie zajmowali się dziećmi powstańców – wspominała Izabela Kaniowska-Lewańska – Później dołączył do Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, które przede wszystkim finansowało tamtejsze domy dla sierot. W dziedzinie pedagogiki głównym opiekunem ośrodka stał się właśnie Jachowicz.
Pedagog był bardzo zaangażowany w działalność dobroczynną. Sam brał czynny udział w zbieraniu pieniędzy na wybudowanie nowego lokalu dla swoich wychowanków (budynek stanął na Nowym Świecie). Po powodzi, która nawiedziła Warszawę w 1839 roku, został członkiem komitetu zakładającego ochronki dla małych dzieci. Jachowicz był zresztą jednym z pierwszych w Polsce zwolenników freblizmu, czyli koncepcji pedagogicznej podkreślającej wagę wychowania przedszkolnego.
Poeta był dwukrotnie żonaty i doczekał się dwóch synów. Prócz własnych dzieci, wychowywał także czwórkę swoich siostrzeńców, a także swoją byłą uczennicę Sewerynę Stonp.
Zmarł 24 grudnia 1857 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.
REKLAMA
Źródła: Polskie Radio/jb
Krystyna Kuliczkowska, Jachowicz, Stanisław Franciszek Wincenty Rudolf, Polski Słownik Biograficzny t. X, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963-1964, 270-272.
REKLAMA