Deklaracja wersalska. Krok ku polskiej niepodległości

3 czerwca 1918 roku szefowie rządów Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch ogłosili tak zwaną deklarację wersalską. Dokument przewidywał utworzenie po zakończeniu I wojny światowej "zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza". 

2024-06-03, 06:00

Deklaracja wersalska. Krok ku polskiej niepodległości
Francuski premier George Clemenceau, brytyjski premier David-Lloyd George i premier Włoch Vittorio Emanuele Orlando pozują do zdjęcia około roku 1919 . Foto: Library of Congress/Domena Publiczna

Nie ma ładu bez Polski

W spotkaniu uczestniczył premier Francji Georges Clemenceau, premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George oraz premier Włoch Vittorio Emanuele Orlando.

- Deklaracja szefów rządów państw alianckich z 3 czerwca stanowiła istotny przełom w sprawie polskiej na arenie międzynarodowej. Oto po raz pierwszy poszedł w świat wspólny komunikat dotyczący Polski – mówił historyk prof. Rafał Habielski w audycji z cyklu "Drogi do Niepoległej - 1918". - Komunikat mówiący nie tylko o woli przywrócenia jej niepodległości, ale także dający wyraźnie do zrozumienia, że bez suwerennej Polski trudno myśleć o stworzeniu podstaw trwałego i sprawiedliwego ładu europejskiego – dodał.

Posłuchaj

Na konferencji w Wersalu mocarstwa sprzymierzone: Francja, Wielka Brytania i Włochy podejmują ważną uchwałę w sprawie Polski. Deklaracja szefów rządów państw alianckich z 3 czerwca stanowi istotny przełom w sprawie Polski na arenie międzynarodowej. Audycja Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Drogi do Niepodległej - 1918". (PR, 4:02
+
Dodaj do playlisty
 
 

Powiązany Artykuł

niepodległa.jpg
Polska Niepodległa. Serwis specjalny

Mocarstwa decydując się na złożenie deklaracji wersalskiej miały na względzie sytuację powojenną. Doskonale zdawały sobie sprawę z tego, że nie mogą pozbawić kilkumilionowego narodu własnego państwa, ponieważ groziło to wybuchem kolejnego konfliktu. Szczególnie że Polacy w samym XIX wieku kilkukrotnie wszczynali powstania, dążąc do tego, aby ich kraj odzyskał niepodległość. Bez uregulowania sprawy Rzeczpospolitej nie dało się osiągnąć pożądanego ładu i równowagi politycznej w Europie.

Deklaracja wersalska nie była więc gestem symbolicznym, ale jednoznacznym politycznym zobowiązaniem. Dokument był wyrazem poparcia dla wyrażonej kilka miesięcy wcześniej koncepcji prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona – mowa o tak zwanych "Czternastu punktach Wilsona", w których głowa amerykańskiego państwa podkreśliła wagę utworzenia po zakończeniu I wojny światowej niepodległej Rzeczpospolitej z wolnym dostępem do morza.

REKLAMA

Posłuchaj

Prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson przedstawia w orędziu czternastopunktowy program zawarcia trwałego pokoju. Punkt 13 poświęcony jest sprawom polskim. Audycja Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Drogi do Niepodległej - 1918". (PR, 2011) 3:59
+
Dodaj do playlisty
 

Oba teksty dzieliło jednak podejście do powojennej Polski. Wilson chciał, aby kraj obejmował tereny "bezsprzecznie zamieszkane przez ludność polską", natomiast przedstawiciele państw Ententy zakładali ogólne powstanie "zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza". Taka nieprecyzyjność deklaracji wersalskiej wynikała z aktualnej sytuacji panującej w Europie - przywódcy nie wiedzieli, kiedy I wojna światowa się zakończy i kto ją wygra. Stąd nie byli w stanie przewidzieć, jak będą wyglądały granice powojennych państw. Taka sytuacja dawała nadzieję Polakom na to, że w przyszłości - o ile zwycięży Ententa - będą mogli wziąć aktywny udział w negocjacjach dotyczących tego, jakie tereny będzie obejmować Rzeczpospolita. 

Splot korzystnych wydarzeń

- Deklaracja szefów rządów państw alianckich była sukcesem sprawy polskiej oraz jej orędowników na Zachodzie, czyli Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego. Bez ich zabiegów Paryż, Londyn i Rzym byłyby z pewnością mniej skore do tego rodzaju deklaracji. Przy uznaniu dla ich wysiłków trzeba  pamiętać i o tym, że na rzecz niepodległości Polski działała sytuacja w Rosji – tłumaczył historyk prof. Rafał Habielski w audycji z cyklu "Drogi do Niepodległej – 1918".

Po upadku caratu w wyniku rewolucji lutowej z 1917 roku władzę nad Rosją przejął Rząd Tymczasowy. Niedługo później uznał on prawo Polaków do samostanowienia się. W ten sposób sprawa Rzeczpospolitej przestała być uznawana przez mocarstwa zachodnie za wewnętrzny problem rosyjski. Ententa przystąpiła do wspierania niepodległościowych dążeń polskich obywateli - i tak latem 1917 roku w Paryżu powstał Komitet Narodowy Polski, który pełnił rolę rządu Rzeczpospolitej na emigracji. 

Posłuchaj

– On chciał samowładztwo rosyjskie pozostawić w nienaruszonym stanie – o ostatnim carze Rosji Mikołaju II Romanowie mówili historycy: prof. Leszek Jaśkiewicz i prof. Paweł Wieczorkiewicz, aud. Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" (20.07.2003) 29:08
+
Dodaj do playlisty

W listopadzie 1917 roku bolszewicy obalili Rząd Tymczasowy i przejęli władzę w państwie. Kraj ogarnęła wojna domowa - oddziały "czerwonych" wspierające nowych przywódców ścierały się z dywizjami "białych", czyli zwolenników Rządu Tymczasowego. 3 marca 1918 roku Rosja Sowiecka podpisała w Brześciu nad Bugiem traktat pokojowy z Cesarstwem Niemieckim, Austro-Węgrami i ich sojusznikami – front wschodni I wojny światowej został w ten sposób zlikwidowany. Państwa centralne przerzuciły swoje siły na front zachodni i rozpoczęły ofensywę – ciężkie walki trwały do lata 1918 roku.

REKLAMA

Posłuchaj

Zwycięstwo bolszewików - audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej ZSRR". (PR, 1.09.1997) 9:23
+
Dodaj do playlisty

Ententa przystąpiła więc do poszukiwania nowych sojuszników, którzy między innymi wsparliby ją militarnie - nikt jeszcze wtedy nie wiedział, że I wojna światowa niedługo się zakończy. Jednym z takich koalicjantów miała być Rzeczpospolita - deklaracja wersalska miała zachęcić przebywających na emigracji Polaków do wstępowania do formowanej na terenie Francji Armii Polskiej. 

jb


Polecane

REKLAMA

Wróć do strony głównej