Wyprawa "Belgiki". Z polskimi badaczami naprzeciw lodowemu pustkowiu
125 lat temu, 5 listopada 1899 roku, do portu w Antwerpii przybił statek "Belgica". Tak zakończyła się ponad dwuletnia wyprawa. Jej uczestnicy byli pierwszymi ludźmi, którym udało się przezimować na Antarktydzie.
2024-11-05, 05:50
W skład ekspedycji weszło dwóch Polaków: Henryk Arctowski i Antoni Bolesław Dobrowolski.
Śmiała wizja pewnego Belga
Wyprawa, która wyruszyła z Antwerpii 16 sierpnia 1897 roku, była pomysłem Belga, barona Adriena de Gerlache de Gomery. Arystokrata kupił statek wielorybniczy, nadał mu nazwę "Belgica" i zebrał międzynarodową grupę badaczy, w skład której weszli Belgowie, Norwedzy, dwaj Polacy oraz Rumun. Na pokładzie jako drugi oficer znalazł się także Roald Amundsen - późniejszy pierwszy zdobywca bieguna południowego.
- Amundsen bardzo chciał wziąć udział w tej wyprawie. Świadczy o tym fakt, że nie pobierał pensji za swoją pracę. - mówiła dr hab. Katarzyna Chwedorzewska, kierownik Zakładu Biologii Arktyki Polskiej Akademii Nauk w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Człowiek i nauka".
Polarnik-konspirator
- Już rok przed wyprawą Arctowski był włączony w zbieranie funduszy i przygotowania - wyjaśniała dr Katarzyna Chwedorzewska..
REKLAMA
Posłuchaj
Z kolei Dobrowolski, wówczas dwudziestopięciolatek, początkowo zatrudniony był jako zwykły marynarz. Dopiero później włączono go w badania naukowe, był pomocnikiem meteorologa. Henryk Arctowski zaangażował Antoniego Dobrowolskiego, który już wtedy miał bogatą biografię: był konspiratorem niepodległościowym i więźniem Cytadeli, był też zesłany na Kaukaz.
"Naprawdę więc jadę tam, do białego Sfinksa Południa, na odsłonięcie odwiecznej, ostatniej tajemnicy globu? Nie wierzyłem swemu szczęściu..." - pisał Dobrowolski w wydanych w 1914 roku wspomnieniach.
Uwięzieni w lodzie
W lutym 1898 roku "Belgica” utknęła w lodach Antarktydy. Załoga musiała spędzić trzynaście miesięcy na lodowym pustkowiu.
REKLAMA
- Początkowo wyprawa nie miała w planach zimowania - wyjaśniała dr hab. Katarzyna Chwedorzewska. - Niektórzy historycy podejrzewają Gerlache’a, że celowo opóźnił wypłynięcie z Punta Arenas na Ziemi Ognistej, gdzie wyprawa spędziła dwa tygodnie, żeby być pierwszym człowiekiem, który przezimował powyżej sześćdziesiątego stopnia szerokości geograficznej południowej.
Białe piekło
Warunki były ekstremalne: wokół panowały bardzo niskie temperatury, a prowiant zaczynał się kończyć. Nie wszyscy wytrzymali polarne tortury. Jeden z członków ekspedycji popełnił samobójstwo, rzucając się do lodowatej wody. Inny zginął zmyty przez fale z pokładu "Belgiki".
Dziedzictwo
Dobrowolski stał się później światowej sławy specjalistą z zakresu glacjologii. Przyczynił się także do powstania Obserwatorium Sejsmologicznego w Warszawie i Obserwatorium Morskiego w Gdyni. Zmarł w 1957 roku. Z kolei Arctowski brał później udział w wyprawach na Spitzbergen i Lofoty. Jego działalność nie ograniczała się do polarnictwa: przygotował raport o Polsce dla Amerykanów biorących udział w konferencji po I wojnie światowej. Zmarł w Stanach Zjednoczonych w 1958 roku.
Imię Antoniego Dobrowolskiego nosi polska stacja polarna na Antarktydzie, a także wyspa i lodowiec w Antarktyce i lodowiec na Spitsbergenie. Imię Arctowskiego nosi zatoka na antarktycznej Wyspie Króla Jerzego i znajdująca się tam stacja polarna PAN.
REKLAMA
bm
REKLAMA