Propozycja misji pokojowej na Ukrainie. Nie jest to pierwszy taki przypadek w historii
15 marca 2022 roku w Kijowie doszło do spotkania premiera Mateusza Morawieckiego, wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego oraz szefów rządów Słowenii i Czech z przywódcami Ukrainy. Jarosław Kaczyński podkreślił wówczas, że na terenie Ukrainy należy zorganizować misję pokojową ONZ lub NATO. "To będzie misja, która będzie dążyła do pokoju, do udzielenia pomocy humanitarnej, ale jednocześnie będzie też osłonięta przez odpowiednie siły zbrojne" - dodał polski wicepremier.
2022-03-18, 06:00
Czym są misje pokojowe ONZ?
Karta Narodów Zjednoczonych - zawarta w czerwcu 1945 roku wielostronna umowa powołująca do istnienia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) - przewiduje możliwość użycia międzynarodowej siły militarnej w celu utrzymania bądź ustanowienia pokoju na terenie objętym działaniami zbrojnymi. Do 2007 roku ONZ przeprowadziło 63 takich wojskowych operacji - na terenie Europy, Azji i Pacyfiku oraz Afryki.
Posłuchaj
Posłuchaj
Były to między innymi: misja UNTSO prowadzona od 1948 roku na Bliskim Wschodzie, operacja UNPROFOR realizowana od 1993 do 1995 roku na terenie byłej Jugosławii, Misja Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (od 1999 roku), Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (1993-2009) oraz Misja Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (od 2002 roku).
Głównym zadaniem takich operacji jest nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni pomiędzy zwaśnionymi stronami, udzielanie pomocy przy wdrażaniu porozumień pokojowych, a także ochrona ludności cywilnej zamieszkującej tereny objęte konfliktem. Członkowie misji zajmują się również udzielaniem pomocy przy organizacji demokratycznych wyborów, a także dbaniem zarówno o bezpieczeństwo obywateli państwa, na którego terenie odbywa się misja pokojowa, jak i o przestrzeganie praw człowieka na objętym wojną obszarze.
W skład misji ONZ wchodzi personel wojskowy (zwany także Błękitnymi Hełmami lub Błękitnymi Beretami) oraz policyjny, który wywodzi się z państw członkowskich. W operacjach uczestniczą również pracownicy cywilni – często są to obywatele kraju, na którego terenie odbywa się misja pokojowa.
REKLAMA
Posłuchaj
Operacja UNTSO na Bliskim Wschodzie – pierwsza misja pokojowa ONZ
Grupa policjantów ONZ siedząca przed budynkiem w izraelskim mieście Hajfa. Zdjęcie pochodzi z 1948 roku. Źródło: NAC/Domena publiczna Po zakończeniu II wojny światowej teren Palestyny – zgodnie z decyzją Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych podjętą w listopadzie 1947 roku – zostało podzielone na dwa państwa: arabskie i żydowskie. Ustalono wówczas również, że Jerozolima i okolice miasta będą należeć do strefy neutralnej, nad którą kontrolę miała sprawować społeczność międzynarodowa.
Koncepcja ONZ została zaakceptowana przez Żydów, jednak odrzucona przez Palestyńczyków i sąsiednie państwa arabskie (Egipt, Liban, Jordania i Syria). Gdy więc w maju 1948 roku Żydzi proklamowali powstanie Izraela, wojska Ligii Państw Arabskich niemal natychmiast zaatakowały nowo utworzone państwo. W ten sposób doszło do wybuchu I wojny izraelsko-arabskiej.
Już 29 maja 1948 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała do zaprzestania działań wojennych w Palestynie. Aby doprowadzić do zakończenia konfliktu, powołano do życia Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Nadzorowania Rozejmu (UNTSO). Ustalono wówczas, że zawarcie zawieszenia broni pomiędzy zwaśnionymi stronami będzie nadzorowane przez mediatora ONZ – pierwszym był szwedzki polityk Folke Bernadotte – oraz wspierającą go grupę obserwatorów wojskowych. Sformowana wówczas komisja przybyła do Palestyny już w czerwcu 1948 roku.
Dzięki działaniom m.in. ONZ latem 1949 roku I wojna izraelsko-arabska zakończyła się. Konflikt pomiędzy oboma narodami jednak nie wygasł i w kolejnych latach był wielokrotnie wznawiany – w 1967 roku wybuchła wojna sześciodniowa pomiędzy Izraelem a Egiptem, Jordanią i Syrią, a w 1973 roku wojna Jom Kippur pomiędzy Izraelem a koalicją egipsko-syryjską.
REKLAMA
Posłuchaj
Ponieważ sytuacja panująca na Bliskim Wschodzie jest napięta również współcześnie, misja UNTSO jest wciąż kontynuowana. Organizacja – której główna siedziba mieści się w Jerozolimie – stale monitoruje konflikt izraelsko-arabski i nadzoruje przestrzeganie zawieszenia broni pomiędzy obiema stronami. Współpracuje również z siłami zbrojnymi ONZ w Libanie (stacjonującymi na tych terenach od 1978 roku w związku z atakami Izraela na Liban) i na Wzgórzach Golan zlokalizowanych na pograniczu Izraela, Syrii i Libanu (stacjonującymi na tych terenach od zakończenia wojny Jom Kippur).
Powiązany Artykuł
Wojna Jom Kippur – Bliski Wschód w ogniu
Warto podkreślić, że w składzie sił zbrojnych ONZ stacjonujących na Wzgórzach Golan znajdowali się również Polacy. Od 1974 do 2009 roku w misji uczestniczyło 13 tysięcy żołnierzy i pracowników polskiego wojska. Do ich zadań należało m.in. oczyszczanie okolicznych terenów z min i niewybuchów. W trakcie operacji zginęło 9 Polaków.
Operacja UNPROFOR na terenie byłej Jugosławii (1993-1995)
W 1991 roku doszło do rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i powstania nowych państw. Niepodległość ogłosiły wówczas Słowenia, Chorwacja, Macedonia oraz Republika Bośni i Hercegowiny. Utworzono również Federalną Republikę Jugosławii, w skład której weszły Serbia i Czarnogóra. Wkrótce potem pomiędzy nowymi krajami rozgorzały konflikty. W 1991 roku Jugosłowiańska Armia Ludowa zaatakowała Chorwację, rozpoczynając czteroletni konflikt serbsko-chorwacki. Następnie wybuchła wojna chorwacko-bośniacka oraz wojna domowa w Bośni i Hercegowinie pomiędzy bośniackimi Serbami a władzami Republiki.
Powiązany Artykuł
Wojna dziesięciodniowa - Słowenia wywalcza niepodległość
W celu zapobieżenia eskalacji konfliktu, który ogarnął ziemie byłej Jugosławii, Rada Bezpieczeństwa ONZ zadecydowała w lutym 1992 roku o wysłaniu na te tereny misji pokojowej, która miała doprowadzić do załagodzenia sporu i rozpoczęcia rozmów nad rozwiązaniem kryzysu. W tym celu powołano do życia siły ochronne UNPROFOR, które miały monitorować sytuację w regionie z terenów trzech "stref ochronnych ONZ" zlokalizowanych w Chorwacji. Do ich obowiązków należał również m.in. nadzór nad demilitaryzacją ogarniętych działaniami zbrojnymi terenów, kontrola przepływu ludności oraz niesienie pomocy humanitarnej zagrożonej ludności.
REKLAMA
Posłuchaj
31 marca 1995 roku UNPROFOR została przekształcona w trzy samodzielne misje: UNPREDEP w Macedonii (zakończona w lutym 1999 roku), UNCRO w Chorwacji (zakończona w styczniu 1996 roku) oraz UNMIBH w Bośni i Hercegowinie. Ostatnia z wymienionych organizacji funkcjonowała najdłużej, bo aż do grudnia 2002 roku. Funkcjonariusze ONZ zajmowali się nadzorowaniem wprowadzania systemu prawa i sprawiedliwości w kraju, który przez trzy lata – od 1992 do 1995 roku – objęty był wojną domową, a także pomagali władzom państwa w organizacji i zarządzaniu lokalnym personelem policyjnym.
Przeczytaj również:
- Jugosławia – wybuchowa mieszanka narodów
- Masakra w Srebrenicy. Największa zbrodnia w powojennej Europie
Jednym z państw członkowskich zaproszonych do udziału w misji UNPROFOR była Polska. W tym celu w maju 1992 roku podjęto decyzję o sformowaniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego, który w kwietniu ruszył do Chorwacji w rejon miasta Slunj. W momencie zakończenia operacji, czyli w 1995 roku, w jego skład wchodziło 1200 polskich żołnierzy.
Misja Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (od 1999 roku)
W latach 90. XX w. po upadku Jugosławii nasiliły się konflikty pomiędzy zamieszkującymi rejon Albańczykami, którzy dążyli do uznania niepodległości Kosowa, a Serbami, którzy uznawali te tereny jako część swojego państwa. Eskalacja sporu nastąpiła w 1996 roku, gdy albańska partyzancka Armia Wyzwolenia Kosowa zaczęła atakować serbską policję i armię jugosłowiańską. Działania te ostatecznie doprowadziły do wybuchu wojny domowej w Kosowie.
REKLAMA
Wielokrotne łamanie przez serbskie władze praw człowieka (mowa tu m.in. o masakrze w Raczaku z 15 stycznia 1999 roku) i organizowane przez nich masowe przymusowe przesiedlenia ludności albańskiej spotkały się z reakcją Sojuszu Północnoatlantyckiego. Siły NATO przeprowadziły na tym terytorium zbrojną interwencję, która trwała od 24 marca do 20 czerwca 1999 roku. Operacja ta - nosząca nazwę "Allied Force" - miała doprowadzić do zakończenia konfliktu, zawarcia pokoju pomiędzy obiema stronami i umożliwienia uchodźcom powrotu na teren prowincji.
Misja Sojuszu Północnoatlantyckiego rzeczywiście doprowadziła do zakończenia wojny domowej w Kosowie, jednak w jej wyniku miasto musiało opuścić ponad milion jego mieszkańców. Z tego też powodu pod koniec marca podjęto decyzję o przeprowadzeniu wojskowej operacji "Allied Harbour", która miała dostarczyć pomoc humanitarną uchodźcom z Kosowa. Uczestniczyli w niej również Polacy - liczący 140 żołnierzy kontyngent został utworzony na bazie 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa. Do ich głównych zadań należało m.in. budowanie obozów dla migrantów z objętych działaniami wojennymi terenów, ochrona konwojów humanitarnych i dostarczanie wody potrzebującym.
Zobacz także:
- 20 lat NATO w Kosowie. To najdłużej trwająca misja poza granicami Sojuszu
- 22 lata temu serbskie wojska opuściły Kosowo
10 czerwca 1999 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ zdecydowała o utworzeniu Misji Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK), która miała sprawować władzę w prowincji aż do uzyskania przez nią autonomii. Mandat misji uległ zmianie w 2008 roku, gdy Kosowo ogłosiło niepodległość, a władze kraju przyjęły konstytucję. I chociaż UNMIK dalej działa na terenie państwa, jego cele uległy zmianie: obecnie misja skupia się na promowaniu stabilności, bezpieczeństwa i przestrzegania praw człowieka na terenie Kosowa.
REKLAMA
Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (1993-2009)
Latem 1992 roku wybuchła wojna w Abchazji spowodowana dążeniem strony abchaskiej do odłączenia się od Gruzji. Walki trwały do jesieni 1993 roku i zakończyły się zwycięstwem Abchazji wspieranej przez siły rosyjskie. Abchazja stała się formalnie niepodległym państwem, faktycznie jednak wciąż pozostaje pod zwierzchnictwem władz gruzińskich. Jest uznawana jedynie przez pięć państw, w tym Rosję.
Ponieważ podczas trwania działań militarnych obie strony konfliktu dopuściły się licznych zbrodni przeciwko ludności cywilnej (w 1993 w mieście Oczamczyra w czasie ofensywy abchaskiej zginęło ponad 400 gruzińskich rodzin), 24 sierpnia 1993 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ utworzyła Misję Obserwacyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (UNOMIG). Jej celem było doprowadzenie do unormowania stosunków pomiędzy zwaśnionymi stronami, odnalezienie pokojowego rozwiązania konfliktu, a następnie nadzorowanie przestrzegania zasad zawieszenia broni pomiędzy Gruzją a Abchazją.
W misji ONZ uczestniczyli także Polacy. Od 1993 do 2009 roku w rejonie Abchazji przebywało 65 polskich obserwatorów wojskowych. Zajmowali się oni przede wszystkim monitorowaniem relacji zwaśnionych stron konfliktu, nawiązywaniem kontaktów z przedstawicielami miejscowych władz, a także ochroną lokalnej ludności.
UNOMIG zakończyło działalność w czerwcu 2009 roku z powodu braku zgodnego stanowiska członków Rady Bezpieczeństwa na temat przedłużenia mandatu.
REKLAMA
Misja Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (od 2002 roku)
11 września 2001 roku terroryści z islamskiej Al-Kaidy dokonali zaplanowanego i koordynowanego z terytorium Afganistanu, rządzonego przez sympatyzujących z nimi talibów, ataku na terytorium USA. Opanowane przez członków organizacji samoloty pasażerskie uderzyły wówczas w wieże World Trade Center i Pentagon. W wyniku działań terrorystycznych zginęło wówczas ponad 2,5 tysiąca osób.
Powiązany Artykuł
Cios w serce Ameryki. 20. rocznica zamachów na World Trade Center
Wydarzenia z września 2001 roku doprowadziły do wybuchu wojny w Afganistanie. Amerykanów wsparły wówczas siły NATO (Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa, w skrócie ISAF), a także Sojusz Północny – afgańskie ugrupowanie opozycyjne wobec talibów. Walki pomiędzy zwaśnionymi stronami trwały ponad dwadzieścia lat – do zawarcia porozumień pokojowych doszło 29 lutego 2020 roku. Wojna zakończyła się ponownym przejęciem władzy w Afganistanie przez talibów.
Przedłużające się działania wojenne na terenie Afganistanu doprowadziły do powołania już 28 marca 2002 roku Misji Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie. Inicjatywa trwa do dziś, a do grona jej głównych celów należy: udzielanie pomocy obywatelom państwa, monitorowanie przestrzegania praw człowieka i badanie przypadków ich łamania, wspieranie lokalnych organizacji społecznych oraz promowanie pokoju i stabilności w Afganistanie.
jb
REKLAMA
REKLAMA