"Bagnet na broń". Władysław Broniewski mobilizował do walki za ojczyznę
– W kwietniu 1939 roku dla wszystkich było jasne, że zbliża się wojna – tak zaczął swoje radiowe wspomnienia Władysław Broniewski. Poeta opowiadał w nich o wierszach, które napisał pod wpływem zbliżającej się, a potem trwającej, II wojny światowej.
2022-12-17, 05:45
Na kilka miesięcy przed wrześniem 1939 roku, kiedy wybuch zbrojnego konfliktu wydawał się nieunikniony, Władysław Broniewski - żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej - napisał tekst, który miał okazać jednym z jego najsłynniejszych utworów.
Poetycki rozkaz
Wiersz ten został opublikowany zaledwie na kilka tygodni przed wystąpieniem Hitlera, w którym niemiecki kanclerz stwierdził m.in., że pakt o nieagresji zawarty z Polską pięć lat wcześniej już nie obowiązuje.
Na wysunięte wówczas przez Hitlera żądania (uznanie włączenia Gdańska do Rzeszy, utworzenie eksterytorialnej autostrady do Prus Wschodnich) polski minister spraw zagranicznych Polski Józef Beck odpowiedział słowami, które miały przejść do historii: "My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenna. Tą rzeczą jest honor".
Do historii, nie tylko literatury, ale i życia społecznego, miał przejść wspomniany wiersz 42-letniego poety Władysława Broniewskiego. Liryk ukazał się 9 kwietnia na pierwszej stronie jednego z warszawskich tygodników.
REKLAMA
- Napisałem i ogłosiłem w "Czarno na Białem" wiersz, który był swego rodzaju poetyckim rozkazem mobilizacyjnym – opowiadał w Polskim Radiu Władysław Broniewski.
"Czarno na Białem", 1939, R.III, nr 15 (93). Fot. cyfrowa.chbp.chelm.pl/domena publiczna "Kula w łeb"
Wierszem tym, zatytułowanym "Bagnet na broń", a zaczynającym się od frazy "Kiedy przyjdą podpalić dom / ten w którym mieszkasz – Polskę", poeta jakby utrafił w czytelnicze, i po prostu: w polskie, oczekiwania tamtego czasu.
Zagrzewał do walki bezwarunkowej ("trzeba krwi"), budził "ze snu", przypominał, że w obliczu śmiertelnego niebezpieczeństwa, jakie zawisło nad krajem, trzeba się zjednoczyć. Mimo że, jak pisał poeta, "są w ojczyźnie rachunki krzyw / obca dłoń też nie przekreśli". Teraz jednak jest czas, głosi ten wiersz-rozkaz, by "stanąć u drzwi". A za "dłoń podniesioną nad Polską" jedyną zapłatą może być "kula w łeb".
"Bagnet na broń" od razu zdobył ogromną popularność. "Mimo wielkiego nakładu tego numeru odbijano ten wiersz na poligrafach i kolportowano po Polsce", wspominał ówczesny redaktor naczelny "Czarno na Białem" January Grzędziński. Co więcej, tekst Broniewskiego - poety związanego ze środowiskami lewicowymi i komunistycznymi - popularyzowany był również przez pisma z innych politycznych środowisk, w tym endeckich.
REKLAMA
"Chyba nikt wtedy nie pisał wierszy"
W nagraniu dla Polskiego Radia Władysław Broniewski, przywołując rok 1939, wspominał także o innych napisanych przez siebie wtedy wierszach.
- We wrześniu 1939 roku chyba nikt w Polsce nie pisał wierszy. Mnie jednak, zbłąkanemu gdzieś na wschodnich drogach Rzeczpospolitej, zdarzyło się napisać wiersz pod tytułem "Żołnierz polski" – opowiadał poeta.
Utwór ten, świadectwo wrześniowej klęski, jest już zupełnie inny w wymowie. Duch walki z "Bagnet na broń" nie wygasł jednak - towarzyszył Polakom zmagającym się przed kolejne lata z najeźdźcą i zapisał się w historii polskiej literatury jako uniwersalne wezwanie do obrony ojczyzny.
jp
REKLAMA
REKLAMA