Franciszek Salezy Dmochowski - bardziej klasyk niż romantyk

Biegły publicysta z ogromną wiedzą

Zawsze stawał po stronie klasyków, choć w swoim dorobku pisarskim posiadał również omówienia Mickiewiczowskich sonetów i "Ballad i romansów". Był niezwykle biegłym publicystą i wydawcą, a biografowie wyliczają mu własną drukarnię i dwie księgarnie w Warszawie. Pisał wiele artykułów, bo pracował w wielu pismach i periodykach. Jego proza miała jednak charakter znacząco dydaktyczny, może nawet trochę pouczający jak żyć i jak traktować obowiązki matki, ojca, nauczycieli, a wszystko w ramach właściwego wychowania i kształcenia dzieci.

Dmochowski był dość dobrze wykształcony - najpierw prywatnie, a później w szkołach pijarskich Stolicy, by w końcu studiować prawo sztuki piękne na Królewski Uniwersytecie Warszawskim. Zaledwie jako siedemnastolatek, pozostając jeszcze studentem, zaczął zarobkowo nauczać w niższych klasach Liceum Warszawskiego, do czego zmusiła go zaglądająca w oczy bieda. Biografowie zauważają, że już od lat młodzieńczych wyróżniał się ogromną wiedzą, wręcz erudycyjną. Złośliwi twierdzili, że miał swoje zdanie prawie na każdy temat, a przekaz jego był czasami nawet bardziej apodyktyczny niż dydaktyczny. Jako przykład pokazują pisma dotyczące poezji, literatury, poetyki, choćby "Zalety rymów" czy wspomniane wcześniej "Ballady i romanse" Adama Mickiewicza, ale też krótkie formy literackie pod nazwą "Podarunek dla dobrych dzieci' czy "Nagroda dla pilnych i grzecznych dzieci" lub podobne w wymowie "Rodzicielski podarunek".

Wydawnictwa dla ubogich

Wszystkie swoje prace, choć obok znajdowały się co smakowitsze teksty innych popularnych na owe czasy autorów, wydawał w rozmaitych zbiorach, słynących szczególnie jako periodyki o niskiej cenie, przez co dostępne nawet dla ubogich warstw społecznych. Zazwyczaj zbiory te nazywano mianem biblioteki i były to: "Biblioteka Polska", "Biblioteka Warszawska",
"Czytania Przyjemne", gdzie pojawiały się recenzje i streszczenia popularnej wtedy literatury polskiej i europejskiej. Wśród periodyków były też: "Gazeta Codzienna", "Gazeta Korespondenta Warszawskiego i Zagranicznego", "Kłosy", "Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych", "Kronika Krajowa i Zagraniczna", "Muzeum Domowe", "Niepodległość", "Pamiętnik Naukowy", "Pszczoła", "Przegląd Europejski Naukowy, Literacki i Artystyczny", "Przewodnik Polski", "Rozmaitości Warszawskie", "Świat literatury", "Tygodnik Polski" czy "Wanda". Jak widać, zbiór wydawnictw i periodyków jest dość imponując... choć treści tam przekazywane trudno nazwać stricte naukowymi - bały dość powierzchownym w wywodzie zbiorem popularnych tematów.

Tłumacz i popularyzator literatury

Wśród bardzo licznych prac Dmochowskiego znajdziemy też wiele przekładów choćby Waltera Scotta, Balzaca, Chateaubrianda, Dickensa, Moliera, Racine’a czy Wergiliusza. Jednak w ramach tych przekładów najczęściej były to formy rymowane w postaci dramatów bądź wierszy. W swoich czasach nie można było odmówić mu popularności, choć dla późniejszych czytelników i znawców literatury raczej nie zaistniał jako twórca równie wybitny co płodny. Na uwagę zasługuje jednak jego działalność wydawnicza znacząco wpływająca na ówczesne popularyzowanie literatury. Może choćby dlatego warto wspominać tego twórcę okresu polskiego romantyzmu, który właśnie w stosunku do romantyzmu miał stosunek dość krytyczny. Dmochowski zmarł w Warszawie 3 sierpnia 1871 roku i pochowany jest na cmentarzu Powązkowskim.

PP