"Tu była brama getta". Białystok uczcił pamięć żydowskich ofiar i bohaterów
26 lipca 2023 roku w centrum Białegostoku odsłonięto tablice informujące o miejscach, gdzie w przeszłości były dwie bramy miejscowego getta. Uroczystość jest częścią obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w białostockim getcie.
2023-07-27, 05:30
Powiązany Artykuł
German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny
Mordercy i ofiary
Tablice zostały jednocześnie odsłonięte przy ulicy Malmeda (przy skrzyżowaniu z ulicą Lipową) oraz przy ulicy Jurowieckiej (przy skrzyżowaniu z ulicą Sienkiewicza). "Tu była brama getta. 26 VII 1941 - 20 VIII 1943" - taki napis, po polsku i angielsku, znalazł się na granitowych tablicach o wymiarach 50 na 100 cm umieszczonych w chodnikach.
Daty odnoszą się do utworzenia getta oraz zakończenia powstania. Getto zajmowało część Białegostoku, którą obecnie wyznaczają ulice: Lipowa, Henryka Sienkiewicza, Towarowa i Poleska. Historycy szacują, że zamknięto w nim około 40 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego.
Powiązany Artykuł
Pamięci Polaków Ratujących Żydów - zobacz serwis historyczny
Getto utworzone zostało miesiąc po wkroczeniu do miasta wojsk niemieckich. Hitlerowcy niemal od razu zaczęli mordować białostockich Żydów. 27 czerwca 1941 roku spalili Wielką Synagogę w Białymstoku wraz z przebywającymi w niej ludźmi. Według historyków, w pożarze zginęło około 800 Żydów. Tę datę przyjmuje się za początek eksterminacji ludności żydowskiej w Białymstoku.
Tablica upamiętniająca bramę główną białostockiego getta na rogu ul. Malmeda i Lipowej w Białymstoku. Fot. PAP/Artur Reszko Powiązany Artykuł
Powstanie w warszawskim getcie - zobacz serwis historyczny
Zagłada i pamięć
Główna, skromna uroczystość odsłonięcia tablic odbyła się przy ul. Malmeda. Nie było oficjalnych wystąpień, wydarzenie upamiętnił krótki koncert.
REKLAMA
– Czerwiec i lipiec 1941 roku, to jedne z najtragiczniejszych dat w historii naszego miasta. Wtedy de facto zaczęła się zagłada białostockich Żydów, którzy przez dziesiątki i setki lat tworzyli Białystok – powiedział dziennikarzom zastępca prezydenta miasta Rafał Rudnicki. – Uznaliśmy, że warto, by w przestrzeni publicznej znalazły się takie tablice pokazujące bramy, które prowadziły do białostockiego getta (...). To pamięć o tych, którzy w tym getcie zginęli, później w sierpniu 1943 roku walczyli o swoją godność. A z drugiej strony musimy przypominać białostoczanom o historii ich miasta – dodał.
Powiązany Artykuł
Wyzwolenie Auschwitz-Birkenau - zobacz serwis historyczny
Dyrektor Białostockiego Ośrodka Kultury Grażyna Dworakowska poinformowała, że planowane jest umieszczenie (być może w przyszłym roku) takich tablic również w miejscach, gdzie znajdowały się dwie kolejne bramy getta.
Występ aktora Krzysztofa Pilata podczas uroczystości odsłonięcia tablicy przy ul. Malmeda. Fot. PAP/Artur Reszko
Powiązany Artykuł
Powstanie w białostockim getcie. Drugie co do wielkości po Warszawie
Powstańcy
W programie obchodów 80. rocznicy powstania w getcie - oprócz głównych uroczystości zaplanowanych na 16 sierpnia - przygotowano też ponad trzydzieści różnych wydarzeń historycznych i kulturalnych, które potrwają do listopada.
REKLAMA
Powstanie w białostockim getcie historycy uważają za drugi pod względem wielkości - po Warszawie - zryw ludności żydowskiej w walce z hitlerowcami. Wybuchło ono 16 sierpnia 1943 roku. Walki trwały kilka dni. Bezpośrednim powodem były niemieckie przygotowania do ostatecznej likwidacji getta. Grupa bojowników chciała sforsować bramy przy jednej z ulic, co dawałoby szanse na ucieczkę w kierunku Puszczy Knyszyńskiej.
Słabo uzbrojonych powstańców było trzystu; Niemców, dysponujących czołgami i samolotami, dziesięć razy więcej. Główne walki w getcie toczyły się 16 sierpnia 1943 roku, w kolejnych kilku dniach broniły się już tylko pojedyncze punkty oporu.
PAP/mc
REKLAMA