Cichociemni, Kedyw, akcje Kutschera, Góral, Hoffmann. Polacy nie poddali się nigdy, walczyli także poprzez dywersję

Kedyw - Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej

Kedyw, Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej powstało w 1943 roku w wyniku zmiany struktury AK na mocy rozkazu szefa Armii Krajowej gen. Stefana Roweckiego. Celem było uporządkowanie struktur zajmujących się dywersją, a były to m.in. Związek Odwetu, Wydzieloną Organizacja Dywersyjna "Wachlarz", Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych "Osa".

Zadaniem Kedywu było prowadzenie działań partyzanckich, akcji sabotażowo-dywersyjnych, wywiadu, szkoleń, produkcję broni.

Pierwszym szefem tego działu AK był Emil Fieldorf "Nil", potem, od lutego 1944 roku, Jan Mazurkiewicz "Radosław".

Kedyw był bardzo aktywną organizacją. - Kierownictwo Dywersji Armii Krajowej, jeśli chodzi o funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego, było elementem niezwykle istotnym, bo komórka ta odpowiadała za przygotowanie i przeprowadzenie działań wymierzonych w funkcjonowanie niemieckiego aparatu okupacyjnego na ziemiach polskich. Liczby mówią same za siebie. Przytoczę dwie: 6 tys. przygotowanych i przeprowadzonych zamachów na niemieckich funkcjonariuszy władz okupacyjnych, ponad 25 tys. aktów sabotażu wymierzonych w niemiecką machinę okupacyjną i niemiecką machinę wojenną. To wszystko było zasługą oddziału, który w apogeum swojego rozwoju liczył około 1,5 tys. żołnierzy - mówił dr hab. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN, inaugurując otwarcie wystawy "Kedyw. Miecz i Tarcza Armii Krajowej w Warszawie" 11 sierpnia br.

REKLAMA

Jak podano na stronie IPN, dorobek tzw. walki czynnej Kedywu AK i jego poprzedników w Związku Walki Zbrojnej na terenach okupowanych całej Polski to "około 700 wykolejonych transportów kolejowych, 40 wysadzonych mostów, 4 tys. zniszczonych samochodów, 120 spalonych magazynów, 19 tys. uszkodzonych wagonów kolejowych, blisko 6 tys. zamachów na funkcjonariuszy niemieckiego aparatu władzy okupacyjnej oraz 25 tys. działań sabotażowych".

Akcja pod Arsenałem, znana z opisu w powieści "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego, należy do najsłynniejszych operacji Kedywu. To uwolnienie 21 więźniów z transportu przewożącego m.in. Jana Bytnara "Rudego" z przesłuchania z siedziby Gestapo przy al. Szucha 25 do więzienia na Pawiaku (przy Dzielnej 24/26) - do przeprowadzenia akcji nakłonił kierownictwo Tadeusz Zawadzki "Zośka".

Inne znane operacje to akcja Hoffmann (grudzień 1943 roku), skierowana przeciwko szefowi warszawskiego urzędu pracy, w związku z wywozem młodych ludzi z Polski do pracy do Niemiec. Kurt Hoffman został zabity. Kolejny przykład to akcja Braun, przeciwko szefowi miejskiego urzędu kwaterunkowego, którego zadaniem było organizowanie dzielnic "tylko dla Niemców". Według ustaleń AK Emil Braun opracował także plan wysiedlenia Warszawy. Wraz z nim zginął Friedrich Pabst, który, jak podaje IPN, opracował plan zamiany Warszawy w stutysięczne miasto dla niemieckich elit.

Powszechnie znana jest akcja Kutschera. Był to zamach na Franza Kutscherę, generała policji i SS, "kata Warszawy", Od jesieni 1943 roku obowiązywało rozporządzenie, które wprowadził generalny gubernator Hans Frank: zakładało natychmiastowe karanie śmiercią za utrudnianie planu niemieckiej przebudowy. Na ulicach Warszawy odbywały się łapanki i egzekucje, a potem naklejano obwieszczenia z listami pomordowanych z podpisem "Dowódca SS i Policji na Dystrykt Warszawski". Jak podaje IPN, szacuje się, że tygodniowo ginęło nawet kilkaset osób cywilnych. Celem było zastraszenie ludności, złamanie ducha oporu. Podobne metody miał stosować Kutschera w Mohylewie.

REKLAMA

Początkowo AK miało problem z identyfikacją następcy Jürgena Stroopa, gdyż ten nigdy nie podpisywał list swoim imieniem i nazwiskiem. Ostatecznie 1 lutego 1944 roku zamach przeprowadzono. Zginęło 4 z 12 jego uczestników.

Hitlerowskie Niemcy dokonały akcji odwetowych za ten zamach - rozstrzelano przypadkowych zakładników, których mogło być kilkuset, nałożono kontrybucję w wysokości 100 mln zł. Potem jednak zaprzestano regularnych masowych egzekucji na ulicach Warszawy.

***

12 sierpnia 1943 miała miejsce akcja Góral - nazwana tak od wizerunku na banknocie 500-złotowym. Uznaje się, że była jedną z najlepiej przeprowadzonych akcji podziemia w Europie. Niemcom nigdy nie udało się ustalić sprawców, nawet tego, czy nie była to akcja pospolitych kryminalistów. Atak na samochód bankowy trwał 150 sekund, Armia Krajowa zdobyła ponad 105 mln zł.

REKLAMA

Cichociemni

Cichociemni byli elitą sił specjalnych Polski Podziemnej. Byli szkoleni w specjalnych obozach w Wielkiej Brytanii i we Włoszech, następnie przerzucani do Polski drogą powietrzną, by służyć w szeregach Armii Krajowej.

Według IPN do kraju przerzucono 316 cichociemnych i 28 kurierów politycznych. Na kursy przyjęto 2,5 tysiąca kandydatów, do skoku wstępnie wytypowano jedną piątą z tej grupy. 

Wraz z nimi drogą powietrzną przesłano 670 ton sprzętu, z czego dwie trzecie udało się odebrać, oraz środki pieniężne.

IPN podaje także, że w latach 1941-1944 samoloty w ramach tego programu, z cichociemnymi lub z samymi ładunkami, startowały blisko tysiąc razy, w połowie przypadków "zadanie wykonano".

REKLAMA

Znani cichociemni to gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek", komendant główny AK, ppłk Maciej Kalenkiewicz "Kotwicz", który był jednym z twórców idei przerzutów lotniczych do Polski, kpt. Hieronim Dekutowski "Zapora", mjr Jan Piwnik "Ponury".

Jedyną cichociemną wśród kobiet była gen. Elżbieta Zawacka, kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej.

 ***

Zebrała Agnieszka Kamińska, PolskieRadio24.pl

REKLAMA

***

Na podstawie m.in.:

Uroczyste otwarcie wystawy "Kedyw. Miecz i Tarcza Armii Krajowej w Warszawie" – Warszawa, 11 sierpnia 2023  https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/189340,Uroczyste-otwarcie-wystawy-Kedyw-Miecz-i-Tarcza-Armii-Krajowej-w-Warszawie-Warsz.html; 

Premiera gry. "W imieniu Rzeczypospolitej. Akcje Kedywu AK". https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/181521,PREMIERA-gry-W-imieniu-Rzeczypospolitej-Akcje-Kedywu-Armii-Krajowej-w-okupowanej.html

REKLAMA

Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń. https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/edukacja/przystanek-historia/138205,Cichociemni-Wywalcz-wolnosc-lub-zgin.html Opracowanie: Łukasz Płatek

IPN. Elementarne biografie https://edukacja.ipn.gov.pl/edu/wystawy/biografie-elementarne

Archiwum Historii Mówionej Powstania Warszawskiego, https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/maria-stypulkowska-chojecka,468.html

***

REKLAMA

Encyklopedia PWN, Polskie Radio, PolskieRadio24.pl, Wikipedia, PAP, IAR

***

 

REKLAMA