Kontrolerzy mogą zapukać do drzwi. Program "Czyste Powietrze" do przeglądu

Program "Czyste Powietrze" został zawieszony do czasu przygotowania jego nowej, bardziej odpornej na nadużycia wersji. W tym czasie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zapowiedział kontrole, także u beneficjentów. Negatywny wynik kontroli może być bardzo bolesny.

Andrzej Mandel

2025-01-15, 15:35

Kontrolerzy mogą zapukać do drzwi. Program "Czyste Powietrze" do przeglądu — Beneficjenci programu Czyste Powietrze mogą spodziewać się kontroli . Foto: Shutterstock/MikalaiLipski

Program "Czyste Powietrze" wprowadzono w celu wsparcia wymiany źródeł ciepła w polskich domach na bardziej ekologiczne. Środki mogły być przeznaczane nie tylko na wymianę kotłów, ale także na docieplanie budynków. Władze stwierdziły jednak w programie szereg nadużyć i zawiesiły jego funkcjonowanie (z wyjątkiem obszarów dotkniętych powodzią). Uruchomiły też kontrole weryfikujące zasadność wsparcia. I te kontrole mogą się okazać bardzo bolesne dla niektórych beneficjentów.

Nieprawidłowości nawet na 600 mln złotych

Nieprawidłowości mogą dotyczyć umów łącznie na ok. 600 mln złotych. Obejmują np. zawyżone rachunki, wymuszanie pełnomocnictw, poświadczanie nieprawdy. NFOŚiGW na swojej stronie informował o skrajnym przypadku właściciela kilku domów, który był w stanie uzyskać 100 proc. dotacji, czyli poziom zastrzeżony dla najbiedniejszych osób.

Nieuczciwi byli także wykonawcy, ale problemy będą mieli przez to także beneficjenci programu, czyli zwykli obywatele. Co więcej, kontrole mogą dotyczyć nawet dotacji sprzed 5 lat.

Urzędnicy będą kontrolować sposób wykorzystania dotacji, w tym miejsce realizacji inwestycji. Beneficjent jest zobowiązany w takiej sytuacji udostępnić dokumenty związane z dotacją oraz budynek. I właśnie w związku z dokumentacją mogą się pojawić duże problemy u beneficjentów, gdyż już sam NFOŚiGW zauważa, że wykonawcy często nie przekazywali dokumentacji beneficjentom.

REKLAMA

W najgorszym wypadku w efekcie kontroli możliwe jest żądanie przed NFOŚiGW zwrotu dotacji w całości lub części. Ale jeżeli beneficjent np. nie zlikwidował poprzedniego źródła ciepła albo składając wniosek zaniżał swoje dochody, to musi się liczyć z wypowiedzeniem umowy i zwrotem całości wsparcia. A mowa tu o kwocie do 136,2 tys. zł (maksymalne dofinansowanie).

Ile skontrolowanych umów miało nieprawidłowości?

Zawieszenie programu "Czyste Powietrze" związane było z licznymi nieprawidłowościami wykrytymi w czasie kontroli w pierwszym półroczu 2024 roku. Podczas przeprowadzenia 4656 kontroli, nieprawidłowości stwierdzono w 12 procentach weryfikowanych umów. To niemało.

Wykryte nieprawidłowości dotyczyły głównie wykonawców, dlatego w nowej odsłonie "Czyste Powietrze" ma mieć limity w poszczególnych kategoriach kosztów, by zapobiec ich zawyżaniu i narzucaniu nieuczciwych marż.

Ale nowe ograniczenia będą też zniechęcały do kombinowania metodą "na wnuczka" - beneficjent będzie musiał wykazać się własnością budynku lub lokalu na 3 lata przed złożeniem wniosku o dotację. Dotychczas rzeczywiści beneficjenci próbowali podstawiać członków rodziny o niskich zarobkach jako właścicieli modernizowanych budynków.

REKLAMA

"Czyste Powietrze" w nowej odsłonie ma ruszyć 31 marca 2025.