Powstanie Warszawskie. Jakie tajemnice wciąż jeszcze skrywa?
Nadzieje, wielkie emocje, chłodne kalkulacje, polityczne ambicje - co wpłynęło na decyzję o wybuchu Powstania Warszawskiego? Na ile starannie przygotowano się do tego największego zrywu w okupowanej Europie? Co wciąż jest dla nas tajemnicą? O tym w audycji "TurboHistoria" Krzysztof Grzybowski rozmawiał z Sebastianem Pawliną, publicystą i historykiem z Muzeum Historii Polski.
2025-08-01, 23:35
81 lat temu 1 sierpnia w Warszawie wybuchło powstanie. Do walki z niemieckim okupantem stanęło ok. 45 tysięcy powstańców.
Po południu, 31 lipca 1944 roku, przy ul. Pańskiej 67 odbyła się narada z udziałem kierownictwa Armii Krajowej. O tym, że akcja "Burza", zakładająca wystąpienie zbrojne przeciwko Niemcom i powitanie Armii Czerwonej w charakterze gospodarza, zostanie rozszerzona na Warszawę, zdecydowano już 21 lipca. Pozostawała kwestia tego, kiedy rozpocząć zryw.
Posłuchaj
Gen. Tadeusz Komorowski "Bór", dowódca Armii Krajowej, musiał czuć niewyobrażalne napięcie. Armia Czerwona zbliżała się do stolicy, kilka dni wcześniej warszawska ulica była świadkiem tego, jak na zachód wycofywały się pobite oddziały niemieckie. Na domiar złego moskiewskie radio wzywało komunistów do rozpoczęcia walk - istniało ryzyko, że Armia Ludowa pierwsza wystąpi przeciwko niemieckiemu okupantowi i to ona powita w stolicy Sowietów, a wtedy zasadnicze założenie polityczne powstania straci sens.
Na naradzie przeważały jednak głosy, że trzeba poczekać, aż Sowieci zaczną ostrzał artyleryjski lewobrzeżnej Warszawy. I wówczas zjawił się płk Antoni Chruściel "Monter" z - jak się miało okazać - nieprecyzyjną informacją o tym, że oddziały Armii Czerwonej widziano na Pradze. Ta informacja przechyliła szalę. "Bór" wydał rozkaz o powstaniu.
Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Planowane na kilka dni trwało ponad dwa miesiące. W czasie walk w Warszawie zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wyniosły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono ze zniszczonego miasta, które po powstaniu Niemcy niemal całkowicie zburzyli.
***
Audycja: TurboHistoria
Prowadzący: Krzysztof Grzybowski
Gość: Sebastian Pawlina (publicysta i historyk z Muzeum Historii Polski)
Data emisji: 01.08.2025
Godzina emisji: 22.06
Polskie Radio 24/paw