Najważniejsze informacje w skrócie: 

• Polska jest w grupie krajów o średniej moralności podatkowej. Moralność podatkowa to skłonność do płacenia podatków wśród populacji. Wśród istotnych czynników wpływających na moralność podatkową wymienia się płeć czy poziom religijności albo wiek badanego
• Dane OECD sugerują też zależność między wysokością podatków, a poziomem moralności podatkowej. Pozytywny wpływ na moralność podatkową może mieć nagradzanie i docenianie uczciwych podatników
• Polacy rozliczając podatki często robią to bez sprawdzania - niemal co czwarta deklaracja przygotowana automatycznie przez urząd skarbowy została rozliczona automatycznie

Polacy przeciętni pod względem chęci płacenia podatków

"Moralność podatkowa w społeczeństwie obywatelskim. Społeczne i gospodarcze znaczenie podstaw podatkowych" - konferencja na ten temat odbyła się w Ministerstwie Finansów. Zrelacjonowano na niej wyniki najnowszego badania moralności podatkowej na świecie. Polska nie wypadła w nim źle. 

- Polska jest w grupie krajów o średniej moralności podatkowej – powiedziała Sabina Kołodziej z Katedry Psychologii Ekonomicznej Akademii Leona Koźmińskiego.

🤔 Co to jest "moralność podatkowa" i dlaczego jest ważna?

To wewnętrzne przekonanie obywateli, że płacenie podatków jest słuszne i potrzebne, a nie tylko wymuszone strachem przed karą.

📉 Mniejsza szara strefa

Gdy moralność podatkowa jest wysoka, ludzie rzadziej pracują "na czarno" i ukrywają dochody.

💰 Wyższe wpływy do budżetu

Państwo ma więcej pieniędzy na usługi publiczne (szkoły, szpitale, drogi) bez podnoszenia stawek.

🕵️ Niższe koszty kontroli

Skarbówka może skupić się na realnych oszustach, a nie ścigać każdego obywatela z poczuciem obowiązku.

🏛️ Wniosek

Wysoka moralność podatkowa to fundament dobrze działającego państwa.

Dodała, że najwyższą moralność podatkową – czyli ogólnie rzecz biorąc, skłonność do dobrowolnego i niewymuszonego płacenia podatków – z krajów należących do OECD mają kraje skandynawskie, w tym Finlandia i Norwegia, a także Japonia i Kanada. Z kolei najniższą moralność odnotowano w Bułgarii, Rumunii i we Włoszech.

Kołodziej zauważyła, że moralność podatkowa uzależniona jest między innymi od wieku – czyli im starszy podatnik, tym większą przejawia skłonność do opłacania danin, od płci – kobiety chętniej płacą, a także od wykształcenia i wiedzy ekonomicznej oraz od religijności. I to właśnie religijność okazuje się być bardzo istotna. 

- Religijność jest jednym z ważniejszych predyktorów moralności podatkowej. Badania pokazują, że nie liczy się to, jaka religia, ale ludzie religijni płacą podatki w sposób dobrowolny. W Polsce ten czynnik też jest bardzo istotny – powiedziała Sabina Kołodziej.

W przypadku kobiet skłonność do płacenia podatków zależy też od regionu świata. W Afryce, jak wynika z badań OECD, jest ona znacznie niższa niż w reszcie świata. I to uwzględniając różnice w ogólnej moralności podatkowej (która w krajach Afryki jest znacznie niższa niż w reszcie świata). 

💻 Jak sprawdzić i zmienić swój e-PIT? Krótki poradnik

Nie akceptuj automatycznie! Sprawdzenie i edycja Twojego e-PIT w usłudze Ministerstwa Finansów jest prosta:

🔑 1. Zaloguj się

Wejdź na stronę podatki.gov.pl i zaloguj się do usługi Twój e-PIT (przez profil zaufany, bankowość elektroniczną, e-dowód lub dane podatkowe).

📄 2. Sprawdź dane

Zweryfikuj swoje dane osobowe i przychody (czy zgadzają się z PIT-11 od pracodawcy).

💰 3. Dodaj ulgi i odliczenia

To najważniejszy krok! Przejdź do sekcji ulg i dodaj wszystko, co Ci przysługuje (ulga na dzieci, darowizny, internet itd.).

❤️ 4. Wskaż OPP

Jeśli chcesz, przekaż 1,5% podatku na wybraną Organizację Pożytku Publicznego.

📤 5. Zaakceptuj i wyślij

Dopiero po sprawdzeniu i uzupełnieniu wszystkich danych, zatwierdź i wyślij zeznanie. Pobierz Urzędowe Poświadczenie Odbioru (UPO).

⏰ Pamiętaj!

Masz czas na złożenie PIT do 30 kwietnia. Nawet jeśli system zaakceptował go automatycznie, możesz złożyć korektę!

Ciekawą zależnością jest fakt, że generalnie w krajach o wyższych stawach podatków obywatele są bardziej skłonni je płacić. Widać to dobrze na przykładzie krajów skandynawskich. Analitycy OECD sugerują, że ma to związek z faktem, że w tych krajach podatnicy w zamian za wysokie podatki otrzymują wysokiej jakości usługi publiczne. 

Podatnicy potrzebują nie tylko kija. Marchewka też się przyda 

W trakcie konferencji przedstawiono też szwedzkie doświadczenia dotyczące zwiększenia zaufania do aparatu skarbowego. Jak powiedział strateg w szwedzkiej administracji skarbowej Anders Stridh, Szwedzi w pewnym momencie zorientowali się, że aparat skarbowy koncentruje się na niezapłaconych podatkach (lukę szacowano na 8-9 proc.) oraz na kontrolach, dzięki którym odzyskuje się ok. 1-2 proc. należnych środków, a nie na pozostałych podatnikach, którzy sumiennie opłacają pozostałe ok. 90 proc. podatków. Zmieniono więc kierunek - zaczęto doceniać i nagradzać uczciwych podatników. 

W efekcie doprowadziło to do sytuacji, że obecnie w Szwecji tylko 5 proc. ankietowanych deklaruje, że gdyby miało możliwość, nie rozliczyłoby całości podatku. Spadł odsetek firm twierdzących, że muszą konkurować z przedsiębiorcami unikającymi podatków, wzrosło też przekonanie w społeczeństwie, że szwedzka administracja skarbowa dobrze radzi sobie z walką z unikaniem opodatkowania.

Obecny na konferencji szef Krajowej Administracji Skarbowej oraz wiceminister finansów Marcin Łoboda stwierdził, że moralność podatkowa to "fundament bytu państwa jako całości".

- Jeśli chcemy osiągnąć wyższy poziom efektywności poboru, musimy sięgnąć głębiej. Musimy dowiedzieć się, czemu uczciwy Polak płaci podatki. Robi to, bo wierzy, że służy to wyższemu dobru i że inni też płacą – powiedział Łoboda. - Nasza rola nie może ograniczać się tylko do ścigania nieuczciwych podatników, nasza rola musi polegać także na nagradzaniu uczciwych podatników i przedsiębiorców – dodał wiceminister finansów. 

💡 Ciekawostka. Szwedzka "marchewka" podatkowa – jak doceniają uczciwych?

Szwedzka skarbówka zrozumiała, że samo ściganie oszustów nie wystarczy. Zaczęli doceniać tych 90% uczciwych podatników.

📱 Ułatwienia

Wprowadzili bardzo proste, wstępnie wypełnione deklaracje online.

💸 Szybkie zwroty

Gwarantują błyskawiczne zwroty nadpłat (często w ciągu kilku dni).

👍 Pozytywna komunikacja

Zamiast straszyć kontrolami, podkreślają, jak podatki przyczyniają się do budowy dobrobytu.

🏆 Certyfikaty rzetelności

Wprowadzili programy wyróżniające firmy, które wzorowo płacą podatki.

📈 Efekt

Ogromny wzrost zaufania i poczucia, że uczciwość się opłaca.

Polacy zapominają o ulgach

Według danych resortu finansów Polacy rozliczając podatki za 2024 rok dopłacili łącznie 14,9 mld złotych, o 4 mld więcej niż rok wcześniej. Średnio, jeden dopłacający podatnik miał 3,9 tys. podatku do dopłaty. 

Mimo tych dopłat, i tak skarbówka musiała zwrócić więcej tym, którzy mieli nadpłaty podatków. Choć średnia nadpłata wyniosła 1,5 tys. zł, to jednak łącznie do podatników trafiło 23,7 mld zł. Państwo "straciło" więc na tym interesie 8,8 mld złotych. 

Być może jednak fiskus musiałby Polakom zwrócić więcej. Jednak aż 24,5 proc. deklaracji PIT za 2024 rok zostało zatwierdzonych automatycznie. Najwyraźniej niemal jedna czwarta polskich podatników nie zmodyfikowała przygotowanych przez administrację skarbową zeznań. 

Oznacza to, że nie rozliczyła też ulg. Choć, trzeba przyznać, niektóre ulgi (o których może wiedzieć pracodawca) mogą być uwzględnione automatycznie - dotyczy to np. ulgi związanej z opłacaniem składek związkowych (dostępnej dla członków związków zawodowych). 

🚨 Nie bądź w tych 24,5%! Ulgi, o których najczęściej zapominamy

Automatyczny e-PIT często "nie wie" o wielu ulgach, które Ci przysługują. Sprawdź, czy pamiętałeś o:

👶 Ulga na dzieci

System może nie mieć danych o wszystkich Twoich dzieciach lub nieprawidłowo ją naliczyć.

❤️ Darowizny

Na cele charytatywne, kultu religijnego, krwiodawstwo – fiskus sam ich nie uwzględni.

♿ Ulga rehabilitacyjna

Wydatki na leki, sprzęt, dojazdy – musisz je wpisać samodzielnie.

🏠 Ulga termomodernizacyjna

Jeśli ociepliłeś dom, wymieniłeś piec – odliczenie może wynieść tysiące złotych.

💻 Wydatki na internet

Do 760 zł rocznie. Musisz je dodać samodzielnie.

📈 IKZE

Wpłaty na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego.

⏰ Pamiętaj!

Masz czas na korektę zeznania przez 5 lat! Jeśli zapomniałeś o ulgach za 2024, wciąż możesz złożyć korektę i odzyskać pieniądze.

- Automatyczne rozliczenie to duże ułatwienie, ale też ryzyko strat finansowych, jeśli podatnik nie sprawdzi, co właściwie przekazuje fiskusowi. Z naszych danych wynika, że użytkownicy pozostawiający swoje zeznanie bez żadnej ingerencji rezygnują z tysięcy złotych rocznie. To wyraźny sygnał, że potrzebna jest edukacja podatników w zakresie przysługujących im ulg i odliczeń – zauważył dr Krzysztof Biernacki, doradca podatkowy PITax.

Przy okazji, niemal jedna piąta podatników nie przekazała środków ma Organizacje Pożytku Publicznego. Niemniej dostały one ok. 2,3 mld złotych. 

Czytaj także: 

• Rząd podwyższa dziś CIT. Więcej zapłacą nie tylko banki
• Tyle podatku zapłacił w Polsce Facebook. Kwota budzi kontrowersje
• 'Utrudnimy życie spekulantom". Razem chce wyższych podatków

Źródło: PAP/PolskieRadio24.pl/Andrzej Mandel