Odeszli w 2025 roku. Pożegnaliśmy wybitne postaci kultury, nauki i życia publicznego
W 2025 roku odeszli ludzie, którzy zapisali się w historii polskiej kultury, nauki, sztuki i życia publicznego. Przedstawiamy ich sylwetki.
2025-11-01, 06:00
Juliusz Kulesza
5 lutego zmarł Juliusz Kulesza, ps. "Julek" - żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, po wojnie grafik i pisarz, z zamiłowania historyk. Miał 96 lat.
W czasie Powstania walczył na Starym Mieście w stopniu strzelca - miał wówczas zaledwie 16 lat. Po wojnie ukończył studia graficzne i stworzył ponad 800 prac. Był varsavianistą i autorem książek o Warszawie, m.in. "Starówka. Warszawskie Termopile", "Z tasiemką na czołgi" oraz "Sen o Rybakach". W 2024 roku ukazała się jego ostatnia publikacja - "Staromiejskie Zgrupowanie »Róg«. Kalendarium", w której poświęcił się badaniu historii powstańczego zgrupowania.
Marian Turski
18 lutego odszedł Marian Turski - historyk, publicysta i jeden z ostatnich ocalałych z Auschwitz-Birkenau. Miał 98 lat.
Był współtwórcą Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN i orędownikiem pamięci o Zagładzie. Podczas obchodów rocznicowych w Auschwitz w 2020 roku apelował: nie bądźcie obojętni, jeżeli widzicie kłamstwa historyczne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana. Jego życie i działalność były świadectwem misji budowania świata opartego na empatii i zrozumieniu.
Jadwiga Jankowska-Cieślak
15 kwietnia zmarła Jadwiga Jankowska-Cieślak - wybitna aktorka filmowa i teatralna, pierwsza Polka nagrodzona Złotą Palmą w Cannes za rolę w filmie "Inne spojrzenie". Miała 74 lata.
Zagrała w wielu cenionych produkcjach, m.in. "Rysa", "Tatarak", "300 mil do nieba", "Trzeba było zabić tę miłość". Agata Kulesza wspominała ją w Polskim Radiu słowami: to była wyjątkowa aktorka, inna od wszystkich.
Bogusław Nizieński
18 maja zmarł Bogusław Nizieński - żołnierz Armii Krajowej, Rzecznik Interesu Publicznego, sędzia Sądu Najwyższego, major Wojska Polskiego, kawaler Orderu Orła Białego.
Brał udział w konspiracji, działał w "Solidarności", a po 1989 roku współtworzył reformę wymiaru sprawiedliwości. Wspominał, że do końca życia będą mu towarzyszyć obrazy z czasów podziemia.
Tadeusz Rolke
15 lipca odszedł Tadeusz Rolke – jeden z najwybitniejszych polskich fotografów, mistrz reportażu i kronikarz powojennej Warszawy.
- Brał udział w Powstaniu Warszawskim, później został wywieziony do Niemiec na roboty. Matce na szczęście udało się uratować jego aparat, jego pierwsze zdjęcia, trochę fotografii rodzinnych... - wspominała kuratorka Małgorzata Purzyńska. Jego prace ukazywały się w "Przekroju", "Sternie" czy "Der Spiegelu". Za jeden z najważniejszych projektów uważał cykl "Tu byliśmy", dokumentujący ślady żydowskiej kultury w Polsce.
Joanna Kołaczkowska
17 lipca zmarła Joanna Kołaczkowska - aktorka kabaretowa, członkini i współtwórczyni kabaretu Hrabi. Miała 59 lat.
Publiczność pokochała ją za inteligentny humor i niezwykłą wrażliwość sceniczną. Współtworzyła kabarety Potem i Hrabi, współpracowała z radiową Trójką, gdzie prowadziła m.in. audycję "Myślę, więc uważam, że". Była także autorką felietonów i aktorką teatralną, występowała w Teatrze Polonia i Teatrze Dramatycznym.
Waldemar Skrzypczak
21 lipca w wieku 69 lat zmarł generał Waldemar Skrzypczak. Był absolwentem Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Pancernych w Poznaniu, a następnie Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie oraz kursów w akademiach wojskowych w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
W 2006 roku objął stanowisko Dowódcy Wojsk Lądowych, które pełnił do 2009 roku. Podczas swojej służby wielokrotnie uczestniczył w misjach wojskowych, m.in. w Iraku, gdzie dowodził Polskim Kontyngentem Wojskowym. Był jednym z najbardziej doświadczonych i cenionych dowódców w Polsce.
Arcybiskup Józef Kowalczyk
20 sierpnia zmarł arcybiskup Józef Kowalczyk - prymas Polski w latach 2010-2014, wcześniej nuncjusz apostolski w Polsce. To on doprowadził w 1993 roku do podpisania konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską.
Marcel Łoziński
Tego samego dnia odszedł Marcel Łoziński - wybitny dokumentalista, autor filmów "89 mm od Europy", "Wszystko może się przytrafić", "Tonia i jej dzieci". Miał 85 lat.
Jego filmy poruszały kwestie społeczne i filozoficzne, a styl opierał się na inscenizacji i prowokacji artystycznej. Sam mówił: Sam dwa sposobu dojścia do dokumentu. Pierwszy, gdy zauważymy coś w rzeczywistości, to filmujemy i w czasie montażu próbujemy wyciągnąć tego coś więcej, niż to, co oznacza ta pierwsza warstwa. Drugi sposób, zaczynamy od idei, szukamy wtedy w rzeczywistości odpowiednika, który w maksymalnie precyzyjnie oddałoby to, co chce się powiedzieć.
Stanisław Soyka
21 sierpnia zmarł Stanisław Soyka - wokalista, pianista, kompozytor i jeden z najwybitniejszych interpretatorów polskiej piosenki. Miał 66 lat.
Twórca takich utworów jak "Tolerancja", "Cud niepamięci" i "Play it again". Niemal od początku kariery związany z Polskim Radiem. Laureat wielu nagród, artysta, który łączył jazz, soul i poezję. Jego recital poświęcony twórczości Miłosza i Osieckiej przeszedł do historii opolskiego festiwalu.
Katarzyna Stoparczyk
5 września odeszła Katarzyna Stoparczyk - dziennikarka radiowa, autorka programów dla dzieci, m.in. "Zagadkowej niedzieli" i "Dzieci wiedzą lepiej".
Jej audycje były przestrzenią dialogu i szacunku dla dziecięcego świata. W jednym z wywiadów mówiła: kiedy ktoś dużo przebywa z dziećmi i obserwuje te dzieci, to wie, że nie ma ścian, murów, sufitów... że to nasze dorosłe ograniczanie się nie ma racji bytu.
Adam Strzembosz
10 października zmarł Adam Strzembosz. Miał 95 lat. Był wybitnym prawnikiem, sędzią i profesorem nauk prawnych. Podczas obrad "okrągłego stołu" był przewodniczącym tak zwanego "podstolika prawnego" zajmującego się projektami reformy sądownictwa. W latach 90. był kolejno pierwszym prezesem Sądu Najwyższego i przewodniczącym Trybunału Stanu, a następnie szefem Krajowej Rady Sądownictwa.
Źródło: Polskie Radio