11 listopada przed wojną. "To było święto jednego środowiska"

Data odzyskania niepodległości przez Polskę nie jest jednoznaczna. Symbolicznie przyjęto 11 listopada, jednak znaczna autonomia części ziem polskich pod zaborami funkcjonowała już od 1917 roku pod kontrolą Rady Regencyjnej. Organ ten ogłosił zresztą niepodległość w październiku 1918 roku. Realnie zaś odzyskiwanie suwerenności przez Polskę trwało jeszcze dłuższy czas, także po listopadzie 1918 roku.

Czy Polacy w 1918 roku wiedzieli, że odzyskują niepodległość?

W związku z tym pojawia się kilka pytań: kiedy tak naprawdę Polska uzyskała niepodległość? skąd wziął się 11 listopada? i czy Polacy wiedzieli, że odzyskują niepodległość? W Polskim Radiu 24 próbował na te pytania odpowiedzieć historyk Kamil Janicki, zajmujący się m.in. opisem historii z perspektywy innej niż tylko szlachecka.

Posłuchaj

Kamil Janicki o 11 listopada w okresie przedwojennym (Pomówmy o tym...) 22:29

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Jak wyjaśnił gość audycji, w 1918 roku znaczna część mieszkańców obszaru, który później stał się Polską, w ogóle nie utożsamiała się z polskim narodem. Co więcej - wielu z nich nie utożsamiało się z żadnym narodem - byli "tutejsi". Koncept narodowości zaczął wykształcać się w Europie dopiero w XIX wieku, zaś chłopstwo przyjmowało go z pewnym oporem. Dla wielu chłopów żyjących na terenach Polski pod zaborami uzyskanie niepodległości było powodem do strachu, a nie radości, bo spodziewali się, że skoro tu wróci Polska, to wrócą także polscy szlachcice, którzy nierzadko z chłopami obchodzili się jak najgorzej.

• Święto Niepodległości. 10 sukcesów II RP, o których mogliście nie wiedzieć
• Historyk: nie byłoby wolnej Polski, gdyby nie ofiara I wojny światowej

11 listopada. Święto wszystkich Polaków?

Ponadto - jak zauważył Janicki - 11 listopada nie był "świętem wszystkich Polaków", jak jest dziś. Wręcz przeciwnie - krótko po uzyskaniu niepodległości w 1918 roku dzień ten wiązał się z obchodami jednego obozu politycznego - Piłsudczyków. Reszta Polaków się temu świętu wręcz sprzeciwiała. Nic zresztą dziwnego - przypomniał historyk - bo data 11 listopada nie miała tak naprawdę wiele wspólnego z realnym odzyskiwaniem niepodległości. Tego dnia nie wydarzyło się nic istotnego. Rada Regencyjna przekazała pełnię władzy Józefowi Piłsudskiemu kilka dni później, sam Piłsudski wrócił do Polski (był więziony w Magdeburgu) dzień wcześniej. Jedyne wydarzenie, jakie miało miejsce 11 listopada, to przekazanie Piłsudskiemu kontroli nad wojskiem. - To było świętowanie przekazania władzy Piłsudskiemu - podkreślił.

Dopiero w latach 30. XX wieku, kiedy w Polsce trwały autorytarne rządy sanacji, dzień ten uczyniono świętem państwowym (wciąż niechętnie obchodzonym przez opozycję). Z kolei dopiero po wojnie Święto Niepodległości stało się świętem wszystkich Polaków - i było tak dlatego, że narzucone władze komunistyczne je zwalczały, a zatem kojarzyło się ono z oporem wobec reżimu.

Więcej w nagraniu.

* * *

Audycja: Pomówmy o tym...
Prowadzi: Paweł Wojewódka
Gość: Kamil Janicki (WielkaHistoria.pl)
Data emisji: 11.11.2024
Godzina emisji: 21.06

Polskie Radio 24/jmo