Rocznice ogłoszenia manifestu PKWN były w Polsce Ludowej najważniejszym świętem państwowym
2019-07-22, 20:40
22 lipca 1944 r. radio moskiewskie ogłosiło, iż w wyzwolonym przez wojska radzieckie Chełmie Lubelskim powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Podało również tekst ogłoszonego przez niego manifestu. O manifeście PKWN w audycji "Historia na dziś" mówił dr Patryk Pleskot z Instytutu Pamięci Narodowej.
Posłuchaj
Manifest PKWN był najważniejszym dokumentem określającym początki Polski Ludowej. Zwracając się w nim "Do Narodu Polskiego" stwierdzano m.in. "Krajowa Rada Narodowa, powołana przez walczący naród, jest jedynym legalnym źródłem władzy w Polsce. Manifest podkreślał, że KRN i PKWN "działają na podstawie konstytucji z 17 marca 1921 roku, jedynie obowiązującej konstytucji legalnej, uchwalonej prawnie". Jej podstawowe założenia miały obowiązywać aż do uchwalenia przez demokratycznie wybrany Sejm Ustawodawczy nowej konstytucji. PKWN wzywał do walki z Niemcami i "jak najściślejszego współdziałania z Armią Czerwoną". W Manifeście Rząd RP na uchodźstwie uznano za "władzę samozwańczą, władzę nielegalną", a konstytucję z 1935 roku "bezprawną".
Tadeusz Płużański podkreślił, że w nazwie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego nic nie było prawdą. - Manifest PKWN ani nie był polski, ani wyzwolenia, ani narodu polskiego - przypomniał Tadeusz Płużański. Patryk Pleskot mówił zaś, że nie odpowiadało prawdzie ani miejsce ani czas publikacji Manifestu. - W rzeczywistości PKWN został utworzony pod patronatem Stalina 21 lipca 1944 r. w Moskwie, a jego członkowie dotarli do Chełma Lubelskiego dopiero 27 lipca 1944 roku - powiedział historyk z IPN.
Twórcy audycji mówili o sytuacji politycznej, która panowała latem 1944 roku. Podkreślali, że czynnikiem przesądzającym o tym, że PKWN, a potem kolejne struktury komunistyczne, przejęły władzę w kraju byli Sowieci. - Wielkie znaczenie miało też to, że przez Polskę przechodziła wtedy wielomilionowa Armia Czerwona i NKWD. - Za plecami Sowietów, przy wielkim wsparciu finansowym, logistycznym, organizacyjnym i kadrowym PKWN zaczynał budować nową władzę nad Wisłą – zaznaczył.
Gość audycji mówił też o tym, że tekst Manifestu było trudno zdobyć i przeczytać. - 22 lipca, to była data urodzin systemu. Ten tekst był traktowany bardzo delikatnie, a z powodów taktycznych zawierał wiele demokratycznych zapisów. Był demokratyczny. Zapowiadano w nim m.in. wolne wybory i wartość prywatną - powiedział Tadeusz Płużański, który mówił też o tym, że formalnie PKWN utworzony został na podstawie fikcyjnej ustawy KRN z 21 lipca 1944 r., którą przygotowano w celu stworzenia mu podstawy prawnej. - Krajowa Rada Narodowa, która powołała PKWN była ciałem nielegalnym i uzurpatorskim - dodał Tadeusz Płużański.
Funkcję przewodniczącego PKWN oraz kierownika resortu spraw zagranicznych objął Edward Osóbka-Morawski - przed wojną członek PPS, od 1943 r. związany z Robotniczą Partią Polskich Socjalistów (RPPS). Wiceprzewodniczącymi zostali Andrzej Witos (jednocześnie kierownik resortu rolnictwa i reform rolnych) oraz Wanda Wasilewska. Pozostałe resorty objęli: gen. Michał Rola-Żymierski (obrona narodowa) - jego zastępcą mianowano gen. Zygmunta Berlinga, Stanisław Radkiewicz (bezpieczeństwo publiczne), Stanisław Kotek-Agroszewski (administracja publiczna), Jan Stefan Haneman (gospodarka narodowa i finanse), Jan Czechowski (sprawiedliwość), Bolesław Drobner (praca i opieka społeczna), Jan Grubecki (komunikacja, poczta i telegraf), Emil Sommerstein (odszkodowania wojenne), Stanisław Skrzeszewski (oświata), Wincenty Rzymowski (kultura i sztuka) oraz Stefan Jędrychowski (informacja i propaganda).
Manifest kończył się słowami: "Rodacy! Stoją przed nami gigantyczne zadania. Będziemy je realizować dalej nieugięcie i zdecydowanie. Odrzucimy precz warchołów, agentów reakcji, którzy przez rozbijanie jedności narodowej, przez próby prowokowania walk między Polakami idą na rękę hitleryzmowi. Zadania wyzwolenia Polski, odbudowy państwowości, doprowadzenia wojny do zwycięskiego końca, uzyskania dla Polski godnego miejsca w świecie, rozpoczęcie odbudowy zniszczonego kraju - oto nasze naczelne zadania".
31 grudnia 1944 r. PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1945 r. 22 lipca był uroczyście obchodzony jako Święto Odrodzenia Polski. Kolejne rocznice ogłoszenia manifestu PKWN były w Polsce Ludowej najważniejszym świętem państwowym (zniesiono je w 1990 r.).
Więcej w audycji
PR24/tb/PAP
* * *
Audycja: Historia na dziś
Prowadzący: Tadeusz Płużański
Gość: dr Patryk Pleskot
Data emisji: 22.07.2019
Godzina emisji: 20:06