"Pozwala nam powiedzieć wiele o roli radia". Historia płyt Polskiego Radia z września 1939 roku

Kolekcja 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych z nagranymi we wrześniu 1939 roku w Polskim Radiu przemówieniami m.in. Stefana Starzyńskiego i Józefa Becka została wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". To pierwszy przypadek, kiedy na tę prestiżową listę trafiły materiały dźwiękowe.

Powiązany Artykuł

Kolekcja płyt Polskiego Radia wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata"

- Jest to niezwykle ważne dla Polskiego Radia. Nie tylko to, że jesteśmy wpisani na listę UNESCO. To pozwala nam powiedzieć wiele o roli, jaką radio odegrało we wrześniu 1939 roku - powiedziała Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia.

Kapitulacja Warszawy

Polskie Radio informowało społeczeństwo o zagrożeniu, jakie nadchodzi, ale nie tylko. Na płytach z 1939 roku znalazł się m.in. komunikat czytany przez Jeremiego Przyborę, który dotyczył spraw porządkowych.

• "Unikatowa kolekcja dokumentów dźwiękowych". Gawin o płytach Polskiego Radia na liście UNESCO

- W Polskim Radiu spotykały się najważniejsze osoby, które wtedy były w kraju. Chociażby Stefan Starzyński, minister Józef Beck, szefowie propagandy dowództwa Warszawy, czyli Roman Umiastowski, potem Wacław Lipiński - opowiadała wicedyrektor Archiwum PR.

Posłuchaj

Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia  i  Agnieszka Kordowicz, wicedyrektor Archiwum PR o płytach Polskiego Radia wpisanych Listę Krajową Programu UNESCO "Pamięć świata" ("Weekend kulturalny" / PR24) 23:45

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

W kapitulacji Warszawy zapisano to, że Polskie Radio przechodzi pod zarząd niemiecki. Pracownicy radia postanowili wynieść z budynku i zabezpieczyć te płyty, które były nagrywane we wrześniu 1939 roku.

- Oczywiście wszystkich nie można było wynieść. Warunki kapitulacji mówiły o tym, że rozgłośnia ma być przekazana z zasobami - opowiada Agnieszka Kordowicz.

Niespełna połowa płyt odzyskana

Zabezpieczono około 200 płyt. Polskiemu Radiu do tej pory udało się odzyskać 93 płyty.

- To jest przełom lat 70. i 80., kiedy historyk radiowy pan prof. Maciej Kwiatkowski dołożył wszelkich starań, żeby zlokalizować właśnie te płyty - wspominała wicedyrektor.

Powiązany Artykuł

Dyrektor Archiwum Polskiego Radia o płytach z 1939 roku: wciąż poszukiwana jest trzecia część kolekcji

Odzyskane płyty są płytami stalowymi pokrytymi powłoką celuloidową. Były one sprowadzane z Francji. Nagrywano na nich przemówienia.  

- One miały tę wadę, że nie można było ich wielokrotnie odtworzyć. Ulegały degradacji przy odtwarzaniu - Agnieszka Kordowicz, wicedyrektor Archiwum PR.

Polskie Radio jedynym źródłem informacji

W przededniu wybuchu II wojny światowej Polskie Radio miało ponad milion abonentów. Swoim zasięgiem obejmowało cały kraj.

- W czasie obrony Warszawy Polskie Radio było centrum dowodzenia stolicy. Tam skupiały się wszystkie decyzje - mówiła Elżbieta Berus-Tomaszewska.

Przemówień Stefana Starzyńskiego i Wacława Lipińskiego słuchał cały kraj.

-Do 16 września było to jedyne źródło informacji o sytuacji w kraju, ale także w Wilnie, Lwowie i Baranowiczach - opowiada dyrektor archiwum.

Wystawa płyt

Fotografie unikatowych płyt ze zbioru Archiwum Polskiego Radia zaprezentowane zostaną w ramach plenerowej wystawy przed siedzibą Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu. Wystawę można oglądać od 9 czerwca.

* * *

Audycja: "Weekend kulturalny"
Prowadzi: Maja Kluczyńska
Gość: Elżbieta Berus-Tomaszewska (dyrektor Archiwum Polskiego Radia) i Agnieszka Kordowicz (wicedyrektor Archiwum PR)
Data emisji: 10.06.2021
Godzina emisji: 23.35